حقوق بین‌الملل اسلامی (خلیلیان)

حقوق بین‌الملل اسلامی
پدیدآوران	خلیلیان، سید خلیل (مؤلف)
ناشر	دفتر نشر فرهنگ اسلامی
مکان نشر	ایران - تهران
چاپ	دوم
زبان	فارسی
تعداد جلد	1

حقوق بین‌الملل اسلامی ، تألیف سید خلیل خلیلیان (معاصر)، کلیات مباحث حقوق، مفاهیم حقوقی، جنبه‌های تاریخی، اصول بنیادین و نیز برخی نهادهای مربوط به روابط بین‌الملل را از دیدگاه اسلام تبیین کرده است.

این کتاب پیش‌درآمدی است بر رشته نوینی از حقوق، به نام حقوق بین‌الملل اسلامی، که بعد از انقلا فرهنگی در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شود.

نویسنده در فصل اول کتاب، با ارائه تعریف حقوق بین‌الملل اسلامی، به مجموعه‌ای از قواعد حقوقی که بر روابط بین الملل یک کشور اسلامی حاکم است، به تجزیه و تحلیل تطبیقی آن از دید حقوقدانان می‌پردازد.

مؤلف در فصل دوم با عنوان «بنیاد حقوق بین‌الملل اسلامی»، درصدد ریشه‌یابی مبانی و بنیادهای قواعد حقوق از نظر اسلام است. او ابتدا با توضیح بنیادهای حقوقی در مکتب پوزیتویسم و ابژکتیویسم و تحولات آن در غرب، بنیاد حقوق را در اسلام، مقررات الزام‌آور حقوقی بر اساس فطرت و طبیعت انسان و بر طبق رهنمودهای الهی بیان می‌کند.

خلیلیان در فصل سوم، به تکوین قواعد و مقررات حقوق بین‌الملل اشاره دارد و شکل‌‌گیری آن را، در دوره ده‌ساله زندگی سیاسی پیامبر(ص) می‌داند، مجرای شکل‌گیری آن مقررات را نزول آیات قرآنی و سنت پیامبر(ص) ذکر، و تاریخ تدوین مقررات حقوقی را در قالب سنت و آیات بررسی می‌کند. نفی ادعای شکل‌گیری حقوق بین‌الملل توسط گروتیوس، و انتساب ابتکار آن به عنوان شاخه‌ای از حقوق با عنوان «سِیَر» به مسلمانان، در قسمت دیگری از این کتاب مورد اشاره واقع شده، که هدف از بیان آن، نفی ادعای پیشکسوتی غربیان در حقوق بین‌الملل است.

نویسنده در ادامه به مباحثی در زمینه عناصر کشور، مفهوم ملت و امت، شهروندی و حاکمیت مسئله شناسایی از دیدگاه اسلام، اصول کلی حاکم بر روابط بین الملل در نظر اسلام و قرآن و روابط بین‌الملل پرداخته است.

در بحث شناسایی، نویسنده با طرح این نکته که شناسایی از نظر اسلام امری کاملاً طبیعی و احیاناً ضروری است، در پاسخ به ا ین سؤال که با وجود هدف اسلام برای زدودن کفر از صحنه گیتی، شناسایی با آرمان اسلام منافات دارد، می‌گوید که اسلام مکتبی است واقع‌بین و نمی‌تواند دیده بر واقعیت جهان فروبندد. چون اسلام نمی‌خواهد واقعیات موجود در جامعه بین‌المللی را انکار کند و در انزوا و گوشه‌گیری به سر برد، ناچار به شناسایی کشورها و ملل بیگانه روی می‌آورد و شناسایی دولت اسلامی یک شناسایی «دوفاکتو» است، که بسیار محدود و محتاطانه و تنها در چارچوب یک اضطرار از نظر حقوق اسلامی است و بر این شناسایی، تا زمان رفع ضرورت می‌توان آثار بین‌المللی را مترتب دانست. پس روابطی بس محدودو احتیاط‌آمیز با روعایت واردنیامدن زیان به مسلمانان برقرار می‌شود.

منابع مقاله

حقیقت، سید صادق، اندیشه سیاسی در اسلام: کتاب‌شناسی توصیفی، تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی، 1377ش.