سفرنامه دکتر اوئیلز به ممالک ایران

سفرنامه دکتر اوئیلز به ممالک ایران
پدیدآوران	جیمز ویلز، چارلز (نویسنده) میرزا سید عبدالله (مترجم) فریدونی، حسن‌علی (مصحح) آصف آگاه، سید محمدرضا (مصحح)
ناشر	مجمع ذخایر اسلامی
مکان نشر	قم
سال نشر	۱۳۹۹
چاپ	يکم
شابک	‎5-988700-964-978
موضوع	سفرنامه‌ها ايران - سير و سياحت - قرن 13ق. ايران - اوضاع اجتماعي - قرن 13ق.
کد کنگره	‏DSR۱۳۷۹/س۷الف۸۵ ۱۳۹۶

سفرنامه دکتر اوئیلز به ممالک ایران تألیف چارلز جیمز ویلز؛ مترجم میرزا سید عبدالله؛ مصحح حسن‌علی فریدونی - سید محمدرضا آصف آگاه؛ سفرنامه‌ها از مهم‌ترین منابع تاریخی و مردم شناسی هستند که می‌توانند آشکار کننده‌ی بخش‌های مبهم از تاریخ باشند. بسیاری از پژوهش‌های فرهنگی درباره‌ی ایران عصر قاجار توسط سیاحان اروپایی در قالب سفرنامه‌ها نگاشته شده‌اند. تغییرات در عصر قاجار به واسطه‌ی ارتباطات تنگاتنگ دربار ایران با اروپائیان به سرعت پیش می‌رفت. به همین دلیل تاریخ ایران در برخورد با فرهنگ اروپایی و ورود دانش‌های نوین مرحله‌ی تازه‌ای را در عصر قاجار آغاز کرد؛ سفرنامه‌های نگارش یافته در این عصر از این حیث از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. سفرنامه‌ی حاضر نیز از جمله سفرنامه‌های مهم دوره‌ی قاجار به شمار می‌رود که توسط پزشکی به نام اوئیلز به نگارش در آمده است.

ساختار

موارد مطرح شده در سفرنامه‌ی اوئیلز به موضوعات زیر دسته‌بندی شده است:

- اشاره به اوضاع سیاسی حکومت در ایران و نقش شاه و مقام وی

- ویژگی‌های دربار و درباریان جامعه‌ی ایران

- قوانین و چگونگی اجرای آن‌ها در ایران

- مجازات و نحوه‌ی اجرای آن‌ها و وضعیت زندان‌ها و زندانیان

- آداب و رسوم و اخلاقیات ایرانیان

- مذهب و اعتقادات مذهبی

- طبقات اجتماعی

- جغرافیای تاریخی و طبیعی ایران

- هنرها، آثار و بناهای تاریخی

- کاشت خشخاش و ساخت تریاک

- تعریف و تمجید از اروپائیان ساکن ایران

گزارش محتوا

سفرنامه‌ها از مهم‌ترین منابع تاریخی و مردم شناسی هستند که می‌توانند آشکار کننده‌ی بخش‌های مبهم از تاریخ باشند. بسیاری از پژوهش‌های فرهنگی درباره‌ی ایران عصر قاجار توسط سیاحان اروپایی در قالب سفرنامه‌ها نگاشته شده‌اند. تغییرات در عصر قاجار به واسطه‌ی ارتباطات تنگاتنگ دربار ایران با اروپائیان به سرعت پیش می‌رفت. به همین دلیل تاریخ ایران در برخورد با فرهنگ اروپایی و ورود دانش‌های نوین مرحله‌ی تازه‌ای را در عصر قاجار آغاز کرد؛ سفرنامه‌های نگارش یافته در این عصر از این حیث از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند.

اروپائیان بر اساس دلایل مختلف مانند انگیزه‌های سیاسی، سیاحت و ماجراجویی، تجارت و بازرگانی و انگیزه‌های اعتقادی و مذهبی، زبان‌شناسی و تحقیقات علمی به سیر و سیاحت در ایران می‌پرداختند. تعداد سیاحانی که در دوره‌های تاریخی مختلف به ایران آمده‌اند متفاوت است؛ در دوره‌ی قاجار 48 نفر و در دوره‌ی پهلوی 12 نفر، در دوره‌ی صفویه 3 نفر و در دوره‌ی زندیه تنها یک نفر به ایران آمده‌اند. ورود تعداد زیاد سیاحان به ایران در عصر قاجار حائز اهمیت است. سیاحان اروپایی علاوه بر مأموریت‌های پنهان سیاسی خود، وظیفه‌ی ایجاد روابط تجاری و همچنین اطلاعات منحصر به فردی درباره‌ی اوضاع جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادی ایران ارائه می‌دادند و این گزارش‌ها در قالب سفرنامه، بعدها در سیاست گذاری دولت‌های اروپایی نسبت به ایران مورد استفاده قرار می گرفت. این سفرنامه‌ها اطلاعات ارزنده‌ای درباره‌ی شهرها و اوضاع جغرافیایی و اقتصادی و فرهنگی ارائه می‌دادند. سفرنامه‌ی حاضر نیز از جمله سفرنامه‌های مهم دوره‌ی قاجار به شمار می‌رود که توسط پزشکی به نام اوئیلز به نگارش در آمده است. تنها منبعی که دکتر اوئیلز را معرفی می‌کند همین اثر خود اوست. وی تحت عنوان پزشک، هم زمان با پادشاهی ناصرالدین شاه و ولی عهدی مظفرالدین میرزا وارد جامعه‌ی ایران شد و پس از مراجعت به کشور خود، مشاهدات و شنیده‌های خویش را در سال 1305 در قالب سفرنامه نگاشته و در لندن به چاپ رسانید.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران