عتیقی تبریزی، جلال‌الدین بن قطب‌الدین

عتیقی تبریزی، جلال‎الدین بن قطب‎الدین

عتیقی تبریزی (متوفی 743/744ق)، از صوفیان و شاعران برجسته قرن هفتم و هشتم هجری قمری، که دیوان و اشعار پراکنده و کتاب مجالس از جمله آثار اوست.

نام و نشان

جلال‌الدین عبدالحمید بن قطب‌الدین عتیقی تبریزی از صوفیان و شاعران برجسته قرن هفتم و هشتم هجری قمری است. نام وی عبدالحمید بوده است؛ زیرا ابوالمجد تبریزی، کاتب سفینه تبریز که از دوران طفولیت در دامان وی بالیده است، نام او را همین‌گونه آورده است. برعکس، بر سر لقب او اتفاق نظر وجود دارد و تذکره‌نویسان و مورخان یکسره لقب او را «جلال‌الدین» گفته‌اند. از تاریخ و محل ولادتش اطلاع دقیقی در دست نیست. سال 646ق، علی‌الظاهر سال ولادت عتیقی است. ازآنجا‌که در دنباله شهرت وی در تذکره‌ها تبریزی آمده، احتمالاً در تبریز ولادت یافته است.

وفات

صاحب «روضات الجنات»، تاریخ رحلت او را ربیع‌الاول سال 741ق، در چرنداب تبریز نوشته است، اما این تاریخ به نظر می‌رسد که دقیق نیست؛ زیرا وی به هنگام کتابت نسخه دیوانش در سال 743ق، زنده بوده است. بنابراین، عتیقی ظاهراً باید در سال 743 یا 744ق، وفات کرده باشد.

مذهب

با توجه به فحوای کلام عتیقی در قسمت بیست‌وسوم مجالس، می‌توان دریافت که وی شیعه نبوده و از اهل سنت بشمار می‌رفته است و چون در آن دوره غلبه با شافعی‌مذهبان بوده، عتیقی نیز ظاهراً مذهب شافعی داشته است.

سفرها

عتیقی در فاصله سال‌های 697 تا 712ق، مقیم بغداد بوده است. از دو نامه که میان او و قطب‌الدین یحیی نیشابوری (متوفی 741ق) رد و بدل شده، چنین برمی‌آید که قطب‌الدین در مکه با عتیقی دیدار داشته است.

استادان

درباره استادان عتیقی هیچ سندی در دست نیست، جز اینکه بعضی از تذکره‌نویسان آورده‌اند که عتیقی شاگرد رشید وطواط بوده است، که البته این قول اشتباه است؛ چون رشید وطواط به سال 573ق، درگذشته و حال آنکه عتیقی در سال 646ق، ولادت یافته است.

آثار

1. آثار منظوم: مشتمل بر دیوان و اشعار پراکنده. مهم‌ترین مثنوی عتیقی «قصه و مناظره آهو» نام دارد که ابوالمجد تبریزی آن را در سفینه تبریز نقل کرده است.
2. آثار منثور: عبارت از «مجالس» و یکی دو تقریظ‏.

منابع مقاله

کریمی، سعید، مقدمه «مجالس»، تألیف عبدالحمید عتیقی تبریزی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، چاپ اول، 1392.

وابسته‌ها

مجالس