وزارت و دیوان‌سالاری ایرانی در عصر اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    جز (جایگزینی متن - ' دیوان ها' به ' دیوان‌ها')
    خط ۲۸: خط ۲۸:


    ==گزارش کتاب==
    ==گزارش کتاب==
    یکی از مهم‌ترین خصائص دستگاه اداری - سیاسی حکومت‌های قلمرو اسلام، مخصوصا خلافت عباسی و فرمانروایان و سلسله‌های بزرگ در شرق اسلامی، وسعت و قوت و شوکت نظام دیوانسالاری ک نهادهای آن است که با اقتدار و شکوه حکومت‌ها نسبت مستقیم داشته است. اطلاق دستگاه اداری - سیاسی بر نظام دیوان سالاری از آن جهت است که کارگزاران بلندپایه‌ی دیوانی، مخصوصا وزیران بزرگ،  عملا زمام امور حکومت و قلمرو آن را در سیاست داخلی و گاه روابط خارجی به دست داشتند و حتی بعضی از آن‌ها فرماندهی عالی قوای نظامی در جنگ را نیز بر عهده گرفتند. درباره‌ی اساس این نظام دیوان سالاری و دسته‌ای از وزیران نامدار در مقالات مجموعه‌ی حاضر سخن به میان آمده است. نظامی که اصول و بنیادهای آن مبتنی بر دستگاه اداری و اجرایی ایرانیان پیش از اسلام بوده است و بعضی از نهادهای آن عینا به عصر اسلامی منتقل شده است. ماجرای این نهادها - دیوان ها - که تا نیمه‌ی دوم قرن اول هجری، در عصر اموی، هنوز به دست ایرانیان بود و دفاتر و اسناد آن نیز به فارسی نوشته می‌شد، نشان می‌دهد که ایرانیان پر سابقه در حکومت و سیاست و دیوانسالاری، از آغاز اسلام نقش و اهمیتی بی همتا در شکل گیری نظام اداری و مالی آن قلمرو بزرگ، مخصوصا در سرزمین‌های شرقی خلافت داشته‌اند.  این نقش وقتی اهمیت بیشتری می‌یابد که دانسته شود بر اساس قرائن و شواهدی نخستین دیوانیان ایرانی از عصر اموی به بعد، از خاندان‌های حکومت و دیوان سالار عصر ساسانی برخاسته بودند. در واقع سنت اداری و مالی عصر ساسانی به دست خاندان‌های دیوانی ایران به دوره‌ی اسلامی راه یافت، چنانکه آداب ملک داری و سیاست و برخی دانش‌های محض چون نجوم و پزشکی نیز عینا همین حکم را داشت.
    یکی از مهم‌ترین خصائص دستگاه اداری - سیاسی حکومت‌های قلمرو اسلام، مخصوصا خلافت عباسی و فرمانروایان و سلسله‌های بزرگ در شرق اسلامی، وسعت و قوت و شوکت نظام دیوانسالاری ک نهادهای آن است که با اقتدار و شکوه حکومت‌ها نسبت مستقیم داشته است. اطلاق دستگاه اداری - سیاسی بر نظام دیوان سالاری از آن جهت است که کارگزاران بلندپایه‌ی دیوانی، مخصوصا وزیران بزرگ،  عملا زمام امور حکومت و قلمرو آن را در سیاست داخلی و گاه روابط خارجی به دست داشتند و حتی بعضی از آن‌ها فرماندهی عالی قوای نظامی در جنگ را نیز بر عهده گرفتند. درباره‌ی اساس این نظام دیوان سالاری و دسته‌ای از وزیران نامدار در مقالات مجموعه‌ی حاضر سخن به میان آمده است. نظامی که اصول و بنیادهای آن مبتنی بر دستگاه اداری و اجرایی ایرانیان پیش از اسلام بوده است و بعضی از نهادهای آن عینا به عصر اسلامی منتقل شده است. ماجرای این نهادها - دیوان‌ها - که تا نیمه‌ی دوم قرن اول هجری، در عصر اموی، هنوز به دست ایرانیان بود و دفاتر و اسناد آن نیز به فارسی نوشته می‌شد، نشان می‌دهد که ایرانیان پر سابقه در حکومت و سیاست و دیوانسالاری، از آغاز اسلام نقش و اهمیتی بی همتا در شکل گیری نظام اداری و مالی آن قلمرو بزرگ، مخصوصا در سرزمین‌های شرقی خلافت داشته‌اند.  این نقش وقتی اهمیت بیشتری می‌یابد که دانسته شود بر اساس قرائن و شواهدی نخستین دیوانیان ایرانی از عصر اموی به بعد، از خاندان‌های حکومت و دیوان سالار عصر ساسانی برخاسته بودند. در واقع سنت اداری و مالی عصر ساسانی به دست خاندان‌های دیوانی ایران به دوره‌ی اسلامی راه یافت، چنانکه آداب ملک داری و سیاست و برخی دانش‌های محض چون نجوم و پزشکی نیز عینا همین حکم را داشت.


    کتاب حاضر مجموعه‌ای از مقالاتی است که طی سال‌های دراز - از بیش از سی سال پیش - درباره‌ی دیوان سالاری ایرانی - برخی اصطلاحات و مناصب مهم دیوانی و بعضی از مهم‌ترین وزیران دستگاه خلافت و بعضی فرمانروایان دیگر - نوشته شده است.  
    کتاب حاضر مجموعه‌ای از مقالاتی است که طی سال‌های دراز - از بیش از سی سال پیش - درباره‌ی دیوان سالاری ایرانی - برخی اصطلاحات و مناصب مهم دیوانی و بعضی از مهم‌ترین وزیران دستگاه خلافت و بعضی فرمانروایان دیگر - نوشته شده است.  

    نسخهٔ ‏۱۵ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۲۱

    وزارت و دیوان سالاری ایرانی در عصر اسلامی
    وزارت و دیوان‌سالاری ایرانی در عصر اسلامی
    پدیدآورانسجادی، سید محمدصادق (نویسنده)
    ناشرانتشارات دکتر محمود افشار
    مکان نشرتهران
    سال نشرانتشارات دکتر محمود افشار
    کد کنگره

    وزارت و دیوان سالاری ایرانی در عصر اسلامی تألیف سید صادق سجادی؛ کتاب حاضر نگاهی است مجمل به سوانح زندگی و شیوه‌های ملک داری بعضی از بلندپایه‌ترین خاندان‌های دیوان سالار و وزیران بزرگ که سهمی بی‌بدیل در ایجاد سازمان سیاسی و دستگاه اداری جهان ایرانی به روزگار اسلامی، و البته بخش اعظم سرزمین‌های اسلامی داشتند.

    گزارش کتاب

    یکی از مهم‌ترین خصائص دستگاه اداری - سیاسی حکومت‌های قلمرو اسلام، مخصوصا خلافت عباسی و فرمانروایان و سلسله‌های بزرگ در شرق اسلامی، وسعت و قوت و شوکت نظام دیوانسالاری ک نهادهای آن است که با اقتدار و شکوه حکومت‌ها نسبت مستقیم داشته است. اطلاق دستگاه اداری - سیاسی بر نظام دیوان سالاری از آن جهت است که کارگزاران بلندپایه‌ی دیوانی، مخصوصا وزیران بزرگ، عملا زمام امور حکومت و قلمرو آن را در سیاست داخلی و گاه روابط خارجی به دست داشتند و حتی بعضی از آن‌ها فرماندهی عالی قوای نظامی در جنگ را نیز بر عهده گرفتند. درباره‌ی اساس این نظام دیوان سالاری و دسته‌ای از وزیران نامدار در مقالات مجموعه‌ی حاضر سخن به میان آمده است. نظامی که اصول و بنیادهای آن مبتنی بر دستگاه اداری و اجرایی ایرانیان پیش از اسلام بوده است و بعضی از نهادهای آن عینا به عصر اسلامی منتقل شده است. ماجرای این نهادها - دیوان‌ها - که تا نیمه‌ی دوم قرن اول هجری، در عصر اموی، هنوز به دست ایرانیان بود و دفاتر و اسناد آن نیز به فارسی نوشته می‌شد، نشان می‌دهد که ایرانیان پر سابقه در حکومت و سیاست و دیوانسالاری، از آغاز اسلام نقش و اهمیتی بی همتا در شکل گیری نظام اداری و مالی آن قلمرو بزرگ، مخصوصا در سرزمین‌های شرقی خلافت داشته‌اند. این نقش وقتی اهمیت بیشتری می‌یابد که دانسته شود بر اساس قرائن و شواهدی نخستین دیوانیان ایرانی از عصر اموی به بعد، از خاندان‌های حکومت و دیوان سالار عصر ساسانی برخاسته بودند. در واقع سنت اداری و مالی عصر ساسانی به دست خاندان‌های دیوانی ایران به دوره‌ی اسلامی راه یافت، چنانکه آداب ملک داری و سیاست و برخی دانش‌های محض چون نجوم و پزشکی نیز عینا همین حکم را داشت.

    کتاب حاضر مجموعه‌ای از مقالاتی است که طی سال‌های دراز - از بیش از سی سال پیش - درباره‌ی دیوان سالاری ایرانی - برخی اصطلاحات و مناصب مهم دیوانی و بعضی از مهم‌ترین وزیران دستگاه خلافت و بعضی فرمانروایان دیگر - نوشته شده است.

    عناوین اصلی این کتاب:

    - دیوان‌ها، مناصب، اصطلاحات

    - وزیران[۱]

    پانويس


    منابع مقاله

    کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

    وابسته‌ها