الدلائل و الاعتبار علی الخلق و التدبير: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۳۷: خط ۳۷:
    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    # متن کتاب.
    # متن کتاب.
    # سلیمان، سلیمان خمیس، «حول مؤلفات الجاحظ «الدلائل و الاعتبار، العبر و الاعتبار، التفكر و الاعتبار» «أسماء ثلاثة لمسمی واحد»، الأزهر، جلد نوزدهم، محرم 1367:
    #[[:noormags:400351| سلیمان، سلیمان خمیس، «حول مؤلفات الجاحظ «الدلائل و الاعتبار، العبر و الاعتبار، التفكر و الاعتبار» «أسماء ثلاثة لمسمی واحد»، الأزهر، جلد نوزدهم، محرم 1367]].
    https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/400351
    #[https://kq.meybod.ac.ir/article_1028.html صالحی، محمدعلی، «توحید مفضل بن عمر جعفی در ترازوی نقد»، دوفصلنامه علمی - پژوهشی كتاب قیّم، سال هفتم (9316)، شماره شانزدهم، فروردین 1396ش].
    # صالحی، محمدعلی، «توحید مفضل بن عمر جعفی در ترازوی نقد»، دوفصلنامه علمی - پژوهشی كتاب قیّم، سال هفتم (9316)، شماره شانزدهم، فروردین 1396ش:
     
    https://kq.meybod.ac.ir/article_1028.html




    خط ۴۷: خط ۴۶:
    ==وابسته‌ها==
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
    {{وابسته‌ها}}
    [[■■■ الجاحظ الدلائل و الاعتبار علی الخلق و التدبیر (تکراری با اتوماسیون 71612)]]
     




    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
     
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:مقالات بازبینی نشده2]]
    [[رده:کلام و عقاید]]
    [[رده:اسلام و علوم و عقاید جدید، تجدید حیات فکری، جنبش‌های اصلاح‌طلبانه]]
    [[رده:مقالات بازبینی شده2 اسفند 1402]]
    [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ بهمن 1402 توسط سید حمید رضا حسینی هاشمی]]
    [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ بهمن 1402 توسط سید حمید رضا حسینی هاشمی]]
    [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ بهمن 1402 توسط محسن عزیزی]]
    [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ بهمن 1402 توسط محسن عزیزی]]

    نسخهٔ ‏۱۹ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۲۶

    الدلائل و الإعتبار على الخلق و التدبير
    الدلائل و الاعتبار علی الخلق و التدبير
    پدیدآورانجاحظ، عمرو بن بحر (نويسنده)
    سال نشر1988م
    چاپ1
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ج2 د8 232/4 BP
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الدلائل و الاعتبار علی الخلق و التدبير، نوشته ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ (255-160)، متکلم و ادیب معتزلى است. او با نگاهی به آفرینش، از شگفتی‌های هستان و نظم هستی نام برده، آن‌ها را بر بودن خدایی مدبّر و فرزانه گواه می‌گیرد. او از کاوش‌های عقل در شناخت جهان و درعین‌حال از محدودیت آن سخن می‌گوید. برخی از سرآمدانی مانند غزالی در «حکمة الله في المخلوقات» و ابن قیم جوزیه در «مفتاح دار السعادة»، از این کتاب تأثیر شایان توجهی گرفته‌اند[۱]‏.

    جاحظ با حکمت طبیعی خود، مباحثی را در برخی پدیده‌های هستی ارائه می‌دهد. این پدیده‌ها عبارتند از: آسمان؛ خورشید؛ ماه؛ روز و شب؛ نجوم؛ برج‌های فلکی؛ سرما و گرما؛ آتش؛ زمین؛ کوه‌ها؛ معدن‌ها و فلزهای گران‌بها؛ باران؛ گیاهان؛ بهار؛ دانه‌ها؛ درخت؛ انار؛ کدو؛ خرما؛ داروهای شفابخش؛ چهارپایان؛ گوشت‌خواران و گیاه‌خواران؛ پوشش تن؛ جانوران وحشی؛ جنبندگان؛ فیل؛ زرافه؛ میمون؛ ابر و اژدها؛ مورچه؛ شیر؛ عنکبوت؛ پرندگان؛ ملخ؛ ماهی؛ آدمی و ویژگی‌های حواس و پیکر او و گریه‌های کودک[۲]. ‏او سپس، به مصلحت‌سنجی‌هایی که در داده‌ها و نداده‌های الهی به انسان و در گوناگونی احکام است، می‌پردازد و برخی از چیزهایی را که به خدمت آدمی درآمده‌اند، می‌شناساند. آنگاه، به گوناگونی اصناف آدمیان و جانداران اشاره کرده، تا از این اطوار طبیعت به معنادار بودن آن‌ها و به خدای خالق و معنادهنده به این پدیده‌ها برسد[۳]‏. جاحظ در ادامه از کسانی چون «دیاغوروس» و «افیقوروس» و فرقه‌های معطله و مانویه نام برده و بر آرای آنان خدشه وارد می‌کند تا جایگاه عقل را در کشف رازهای آفرینش بنمایاند و درعین‌حال از محدودیت‌های آن سخن بگوید[۴]‏. جاحظ از شیوه خطابی‌ با عبارت‌هایی چون «تأمَّلْ»، «فَكِّر»، «اُنظُرْ»، «أ فَلا تَرَی» و شیوه «گفتگو» با عبارت «فَإن قلتَ... قُلنا...»، بهره ‌گرفته است[۵]‏.

    درباره این کتاب و انتساب آن به جاحظ آرای گوناگونی است. پژوهشگران، الدلائل را با متن توحید مفضل تطبیق داده‌ و نمونه‌های فراوانی از عبارت‌های بسیار مشابه را میان آن و «توحید مفضل» دیده‌اند که می‌توان اختلاف این دو را با تصحیف و جابه‌جایی برگ‌های نسخه‌ها توجیه کرد. یک نمونه چنین‌ است: توحید مفضل: «فانظر كيف جعل الله تعالی أديما لسماء بهذا اللون الأخضر إلی السواد ليمسك الأبصار المنقلبة عليه فلا ينكأ فيها بطول مباشرتها له فصار هذا الذي أدركه الناس بالفكر و الرّؤية و التجارب و يوجد مفروغا منه في الخلقة»؛ كتاب جاحظ: «فانظر كيف جعل هذا الأديم أديم السماء بهذا اللون الأخضر إلی السواد لتمسك الأبصار المتقلبة عليه فلا ينكیء فيها بطول مباشرتها له فصار هذا الذي أدركه الناس بعد التفكر و التجارب و يوجد مفروغا منه في الخلقة»[۶]‏.

    برای جاحظ در موضوع کتاب، دو اثر دیگر نیز با عنوان «التفكر و الاعتبار» و «العِبَر و الاعتبار» یاد شده است. اولی را یاقوت در «معجم الأدباء» نام برده که اکنون اثری از آن نیست و از دومی یک نسخه خطی در دارالکتب المصریه هست[۷]‏. العبر، همان الدلائل است که نسبت به آن، از یک مقدمه نیز برخوردار است. جاحظ در این مقدمه، از پیشینه بحث در آثار پیشینیان سخن گفته و به «كتاب التدبير» اثر بوردوس (اسقف طوطوس در زمان فالبالوس بزرگ روم)، «الفكر و الاعتبار في الدلائل على الخالق و إزالة الشكوك في تدبيره عن قلوب المسترشدين»، از جبریل بن نوح بن ابونوح انباری نصرانی، منظومه‌ای از «باورلطوس» اسقف قورس و کتاب «خرم» از «نسو عجیب» مطران (اسقف بزرگ) فارس اشاره می‌نماید. آنگاه، ادعا می‌کند که بهترین‌ نکته‌های این آثار را در کتابش گرد آورده و خود نیز بر مطالب آن‌ها افزوده است. افزون بر اینها او همه را شرح نموده و آن‌ها را به شیوه‌ای دلنشین و گوش‌نواز سامان داده است تا حجتی بر آرای مخالفان باشد[۸].

    پانویس

    1. ر.ک: سلیمان، سلیمان خمیس، ص184
    2. ر.ک: متن کتاب، ص57-6
    3. ر.ک: همان، ص60-57
    4. ر.ک: همان، ص70-60
    5. ر.ک: همان، ص8، 34 و 44
    6. ر.ک: صالحی، محمدعلی ، ص141
    7. ر.ک: سلیمان، سلیمان خمیس، ص184-183
    8. ر.ک: همان، ص187

    منابع مقاله

    1. متن کتاب.
    2. سلیمان، سلیمان خمیس، «حول مؤلفات الجاحظ «الدلائل و الاعتبار، العبر و الاعتبار، التفكر و الاعتبار» «أسماء ثلاثة لمسمی واحد»، الأزهر، جلد نوزدهم، محرم 1367.
    3. صالحی، محمدعلی، «توحید مفضل بن عمر جعفی در ترازوی نقد»، دوفصلنامه علمی - پژوهشی كتاب قیّم، سال هفتم (9316)، شماره شانزدهم، فروردین 1396ش.



    وابسته‌ها