نزهة المجالس

نزهة المجالس
پدیدآوران	شروانی، جمال خلیل (نويسنده) ریاحی، محمد امین (مقدمه‌نويس)
عنوان‌های دیگر	چهار هزار (4000) رباعی از قرن4تا7
سال نشر	1375ش
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/خ8ن4 4110 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نزهة المجالس، تألیف جمال خلیل شروانی (سده هفتم هجری)، مجموعه‌ای است از چهارهزار رباعی برگزیده از سیصد شاعر که لطیف‌ترین و معروف‌ترین رباعی‌های فارسی از قرن چهارم تا قرن هفتم هجری را در خود جای داده و با تصحیح و تحقیق محمدامین ریاحی، منتشر شده است.

«نزهة المجالس»، یکی از منابع و مآخذ مهم در شناخت رباعیات کهن و اصیل فارسی است و می‌توان آن را ملاک تشخیص گویندگان بسیاری از رباعیات مشکوک منسوب به خیام و دیگر شاعران رباعی‌گوی مانند مولوی، اوحدالدین کرمانی‌، ابوسعید ابوالخیر و مهستی گنجوی قرار داد.

این کتاب دربردارنده 4139 رباعی است که این رقم با احتساب 54 رباعی تکراری، به 4085 رباعی می‌رسد. از این تعداد رباعی، گوینده حدود 1500 رباعی (یعنی بیش از یک‌سوم رباعیات کتاب) مشخص نشده است و عناوینی همچون: لا أدري، لا أعرف، لا أعرف قائله، لغيره، آخر و لقائله، به آنها داده شده است که به گوینده و شاعر خاصی اشاره نمی‌کند. همچنین یازده رباعی از 54 رباعی تکراری کتاب به نام دو شاعر مختلف آمده است. مجموع این قراین ما را در مورد میزان دقت و دلسوزی و وسواس مؤلف کتاب و صحت و سلامت تعدادی از منابع و مآخذ او به شک می‌اندازد و نشان می‌دهد که وی، بیش از آنکه در بند تعیین و تشخیص گویندگان رباعیات باشد، مشتاق تکمیل و تتمیم فصل‌ها و باب‌های کتاب بوده و به موضوع شعرها بیش از هرچیز توجه داشته است. این نکته از مطالعه نمط سی‌ونهم کتاب با عنوان «افعال مختلف معشوق» نیز به‌خوبی برمی‌آید. در این بخش مؤلف، به‌جای آنکه نام شاعران را بیاورد‌، موضوع شعرها را درج کرده، مانند: در گرمابه شدن، موی شانه کردن، عرق کردن، گلاب افشاندن، حنا بستن و... و باید دانست که این موضوعات را خواننده کمابیش از خود رباعیات درمی‌یابد و احتیاجی به ذکر و یادآوری آنها نبود، اما نام شاعر چیزی نیست که از متن رباعی مشخص شود. نظیر این مورد را در نمط بیست‌وهفتم و چهل‌ویکم کتاب نیز می‌توان دید‌.

منابع مقاله

میرافضلی، سید علی، «بررسی نزهة المجالس (بخش اول)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، معارف، فروردین - تیر 1376- شماره 40، به آدرس: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/39939