زفرات الثقلين في مآتم الحسين عليه‌السلام

زفرات الثقلین فی مآتم الحسین
پدیدآوران	محمودی، محمدباقر (نویسنده)
ناشر	مجمع إحیای فرهنگ اسلامی
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1412ق.
چاپ	یکم
زبان	عربی
کد کنگره	‏م3ز7 / 41/5 BP

زفرات الثقلين في مآتم الحسين عليه‌السلام تألیف محمدباقر محمودی؛ کتاب یاد شده در بر دارندۀ اشعاری است که در بارۀ امام حسین(ع) به عربی سروده شده است. در آغاز کتاب آمده که عنوان آن زفرات الثقلین فى مراثى الحسین علیه‌السلام است، امّا در صفحۀ عنوان و روی جلد کتاب، که زیر نظر پدیدآورنده چاپ شده، به جای کلمۀ مراثی، مآتم آمده است. اشعار این کتاب در طىّ نزدیک به چهل سال بتدریج گردآوری شدہ است.(ر.ک: ج١،ص۵-۶و ۴۶). با اینکه بنای پدیدآورنده بر گردآوری همۀ اشعار بود، ولى به سبب در دسترس نبودن بعضى از منابع بدین مقصود نرسید همانگونه که در آغاز مقصد چھارم کتاب گفته است که آنچه در این بخش گردآوردیم، در مقابل آنچه نتوانستیم گردآوری کنیم، مانند نهر در برابر بحر است.

جلد اول کتاب شامل اشعارى است که تا قرن سوم سروده شده و جلد دوم مشتمل بر اشعار قرن چهارم تا ششم است. در مقدّمۀ کوتاه کتاب گفته شده که پدیدآورنده عهده‌دار گردآورى اشعار تا قرن حاضر است، امّا مشخص نشده که جلد سوم به بعد کتاب شامل اشعار کدام قرن است و چه زمانى منتشر مى‌شود.

اشعار گردآوری شدە بە ترتیب تاریخ و در ضمن چهار مقصد (بخش)، آمده است. مقصد اوّل شامل اشعاری است که بر دیوار عبادت‌گاهھا و بر روی سنگھا نقش بسته و پیش از ولادت امام حسین(ع) سروده شده بود. مقصد دوم مشتمل بر اشعارى است که از منادیان شنیده شده، امّا دیده نشده‌اند. مقصد سوم دربر دارندۀ اشعارى است که از جنّیان شنیده شده است. و سرانجام مقصد چهارم شامل اشعارى است که اهل ایمان و انصاف سروده‌اند.

مقصد اول تا سوم بسیار کوتاه است (ص7 -43)، و بیشتر مطالب کتاب را مقصد چهارم تشکیل مى‌دهد. برخى از اشعار مقصد سوم، بنا به ملاحظاتی، در بخش چھارم آمده است؛ چنانکه پاره‌اى از اشعار در بارۀ خانوادۀ امام در این بخش آمده است.

گردآورنده ضمن نقل اشعار، نشانى آنها را از منابع متعدّدى به دست داده است. همچنین شرح حال شاعران یا منابع شرح حال آنها را بیان کرده و نیز برخى از واژه‌ها را معنی کرده است اسامی برخی از سرایندگان، به ترتیبی که در کتاب آمده، چنین است: حضرت زینب(س)، امّ کلثوم(س)، امام سجاد(ع)، سکینه، اسماء (دختر عقیل)، زینب صغری (دختر عقیل)، ابوالاسود دئلى، امام باقر(ع)، امام صادق(ع)، مؤمن طاق، ابن رومی، جوالیقی، صاحب بن عباد، بدیع‌الزّمان همدانى، سید رضى، سیّد مرتضى، ابو المؤیّد خوارزمی و ابن جوزى.

منابع مقاله

اسفندیاری، محمد؛ کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین(ع) به ضمیمه امام حسین(ع) در الذریعه، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، زمستان 1380