دیوان الحسين بن علي عليه‌السلام

دیوان الحسین بن علی علیه‌السلام
پدیدآوران	ع‍ب‍دال‍رح‍ی‍م‌، م‍ح‍م‍د (گردآوری، ترتیب، شرح) خفاف، حامد (مقدمه‌نویس)
ناشر	دارالمختارات العربیة
مکان نشر	بیروت
سال نشر	1412
چاپ	اول
موضوع	قرن‌ ۱ق‌ شعر عربی‌,احا‌دیث‌ حسین‌ بن‌ علی‌ (ع)، اما‌م‌ سوم‌، ۴ - ۶۱ق‌.
کد کنگره	PJA۳۰۷۲/د۹‏

دیوان الحسين بن علي عليه‌السلام گردآوری و ترتیب و شرح این کتاب توسط محمد عبدالرحیم انجام شده و حامد خفّاف بر آن مقدمه نوشته است و شامل این مطالب است: مقدّمه، برخى از احادیث رسول خدا(ص) در بارۀ امام حسین(ع)، زندگی آن حضرت، برخى از احادیث او، حکایتهاى غریبى در بارۀ او، اشعار او و فهرست‌های کتاب. بخش اصلی کتاب، که در این کتاب‌شناسى موردنظر است،اشعار آن حضرت (ص١٠٩ - ١٨٢) است.

پدیدآورنده در پیش به گر دآوردن اشعار حضرت فاطمه(ص) و امام سجّاد(ع) پرداخته بود و در این کتاب عهده‌دار گردآوردن اشعار امام حسین(ع) شده‌است. وى بیش از پنجاه شعر از آن حضرت گرد آورده که نزدیک به سیصد بیت مى‌شود. این اشعار به ترتیب حروف الفبا مرتب گردیده و در پاورقى نه شرح کلمات غریب پرداخته شده است.

برخى از منابع اشعار عبارت است از: کشف الغمّة، مطالب السؤول، تاریخ طبرى، اعیان الشیعة و جمال الخواطر فى عجائب الکون و غرائبه النوادر. بیشتر اشعار از کتاب اخیر نقل شده که نویسندۀ آن محمّدحسن سمان حموى حسینى ازهرى، از معاصران، است.

در این کتاب به دو نکته تصریح نشده است: یکی اینکه چه تعداد از این اشعار سرودۀ امام و چه تعداد منسوب به اوست؛ و دیگر اینکه دامنۀ تتبع نویسنده تا کجا بوده و این دیوان چقدر جامع است. امّا چنین می‌نماید که برخى از اشعار، منسوب به آن حضرت است و این دیوان ضمن اینکه کاملترین کتاب در موضوع خود است، جامع همۀ اشعار آن حضرت نیست.

بر پایۀ گزارش شیخ آقا بزرگ تهرانى در الذریعة (ج١/٩، ص249)، محمّدحسین ضیائی به گردآوری اشعار منسوب به امام حسین(ع) پرداخته و آن را دیوان الامام الحسین بن علی بن ابی طالب(ع) نامیده است. وی افزوده که محمّدعلى مدرّس خیابانى نیز اشعار آن حضرت را در دیوان المعصومین گردآوری کرده است.

منابع مقاله

اسفندیاری، محمد؛ کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین(ع) به ضمیمه امام حسین(ع) در الذریعه، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، زمستان 1380