عرفی شیرازی، جمال‌الدین محمد

عرفی شیرازی ، جمال الدین محمد

محمد بن خواجه زین‌الدین علی بن جمال‌الدین شیرازی (963-999ق)، مقلب به جمال‌الدین و متخلص به عرفی، از مشاهیر و شعرای قرن دهم هجری در شیراز، صاحب مثنوی «فرهاد و شیرین».

ولادت

عرفی، شاعر خیال‌پرداز سبک هندی، در سال 963ق، در شیراز متولد شد.

نام و نسب

نام و نسب او را به‌گونه‌های مختلف ضبط کرده‌اند که به نظر می‌رسد جمال‌‌الدین معروف به «جمال‌الدین سیدی» پسر خواجه زین‌‌الدین بلو ‌(زین بلو) پسر جمال‌الدین سیدی، صحیح‌تر باشد.

تحصیل

عرفی در زادگاه خود به تحصیل علم و دانش پرداخت و به‌قدر توان در موسیقی و خط نسخ مهارت به دست آورد. از جوانی به سرودن شعر تمایل داشت و دیری نپایید که در شیراز شهرت یافت و به محافل ادبی آن شهر‌، همچون محفل ادبی که در دکان طراحی میر محمود طرحی شیرازی برگزار می‌شد، راه پیدا کرد و در آنجا با شاعرانی چون غیرتی شیرازی، عارف لاهیجی‌، قیدی شیرازی‌، تقیای شوشتری و تقی‌الدین اوحدی بلیانی آشنایی یافت.

مهاجرت به هندوستان

در اوان جوانی از راه دریا به هندوستان مهاجرت کرد. عبدالباقی می‌‌گوید: سبب ورود او به هند، تشجیع و تشویق امرای هند بود. عرفی در هند با فیضی دکنی برخورد کرده و مصاحبت او را اختیار نموده است. او سپس به‌واسطه دکنی با حکیم مسیح‌الدین ابوالفتح گیلانی آشنا شد و در قصیده‌ای او را مدح گفت. ابوالفتح گیلانی نیز او را به عبدالرحیم خان خانان، سپهسالار ادب‌پرور جلال‌الدین اکبر شاه، معرفی کرد و از آنجا در سلک مداحان ویژه اکبر شاه در لاهور درآمد. عرفی همچنان در لاهور به سر برد تا درگذشت و پس از چندی پیکر او را به نجف منتقل کردند.

وفات

وی در سال 999ق، در هند بدرود حیات گفت.

آثار

«کلیات» اشعار عرفی مشتمل بر چهارده هزار بیت، شامل قصیده‌، غزل، رباعی، مثنوی و قطعه است. او دو مثنوی به نام‌های «مجمع الابکار» و «فرهاد و شیرین» و ساقی‌نامه‌ای در قالب مثنوی و رساله‌ای به نثر در موضوع تصوف به نام «نفیسه» نیز نگاشته است‌.

منابع مقاله

بهمنی، یدالله؛ شادی، مهران، «صور خیال و صنایع ادبی در غزلیات عرفی شیرازی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مطالعات زبانی بلاغی، پاییز و زمستان 1390- شماره 4، به آدرس: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/943800

وابسته‌ها

کلیات اشعار مولانا عرفی شیرازی

کلیات عرفی شیرازی

دیوان عرفی شیرازی