زهر الخمائل علی الشمائل

زهر الخمائل على الشمائل أوصاف النبي صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله‌ و سلم‌
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) عاشور، مصطفی (محقق)
ناشر	مکتبة القرآن
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	س9ز9 22/7 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

زهر الخمائل علی الشمائل، اثر جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق)، رساله‌ای است کوچک و مختصر در تلخیص کتاب «الشمائل المحمدية» ابوعیسی محمد بن سوره ترمذی (متوفی 279ق).

حاجی خلیفه در «كشف الظنون»، صحت انتساب این کتاب به سیوطی را تأیید نموده و آن را جزو آثار وی، برشمرده است.

«الشمائل» جمع «شمال» (به کسر شین)، به معنای طبیعت و سرشت است و شامل خلق (به فتح خاء) و خلق (به ضم خاء) هر دو می‌شود. مراد از خلق (به فتح خاء)، صورت انسان و شکل ظاهری او مانند سفیدی، بلندی و... و منظور از خلق (به ضم خاء)، صورت باطنی انسان مانند حلم، علم و... است. اما «الخمائل» جمع «خمیله» به معنای هرچیزی است که دارای شاخه بوده و شاخه‌های آن، به هم گره خورده باشد و همین‌طور به معنای زمین هموار و پاکیزه‌ای است که گیاهانش شبیه گل همیشه بهار (یا گیاه تاج خروس، دارای برگ‌ها و شکوفه‌های مخملی و ارغوانی) است. علت نام‌گذاری کتاب به این نام زیبا، به این دلیل است که کار سیوطی در تلخیص خودش برای خوانندگان، مانند کار کسی است که اقدام به جمع‌آوری شکوفه و گلی از هر باغی کرده تا در اطراف شاخه‌ها پراکنده شود. وی سخنان اهل حدیث و علما را جمع‌آوری نموده تا آنها را پیرامون شمایل نبوی پراکنده سازد.

سیوطی در تلخیص خود، ویژگی‌های زیر را (با ذکر و شرح و بیان غریب الحدیث در آنها، با ذکر نظرات ائمه لغت و شارحان حدیث و اظهار نظر خویش)، بیان کرده است:

1. صفت پیامبر(ص)؛
2. مهر نبوت؛
3. موی پیامبر(ص) و خضاب نمودن و سرمه کشیدن؛
4. لباس آن حضرت(ص)؛
5. عیش و تفریح ایشان؛
6. کفش راحتی، نعلین، انگشتر، شمشیر و سپر؛
7. عمامه؛
8. آنچه درباره ازار پیامبر(ص) و راه رفتن، نشستن، تکیه دادن و خوابیدنش ذکر شده است.
9. آنچه درباره سخن گفتن، خندیدن و مزاح ایشان آمده و...
10. آنچه درباره خوردن و نوشیدن و میوه و عطر آن حضرت وارد شده است؛
11. آنچه در کلام آن حضرت در گفتگوی شبانه پیرامون حکایات (از جمله حدیث ام‌زرع) وارد شده است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.