الزیج المأموني الممتحن: تفاوت میان نسخه‌ها

الزیج المأموني الممتحن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۴۱

۲۰۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴

بدون خلاصۀ ویرایش

Hbaghizadeh

دیوان‌سالاران، مدیران

۱۱۸٬۶۹۴

ویرایش

@@ خط ۲۴: / خط ۲۴: @@
 | پیش از =
 }}
-''' الزيج المأموني الممتحن'''، اثر یحیی بن ابی‌منصور (درگذشته حوالی 215ق) است که در علم نجوم و کاربردی که در تقویم دارد، نوشته شده است. محمد فؤاد سزگین (1342-1439ق)، شرق‌شناس مسلمان آن را عرضه کرده است. این اثر با مقدمه‌ای از ادوارد کِنِدی آغاز شده است.
+''' الزيج المأموني الممتحن'''، اثر [[منجم‌، یحیی‌ بن‌ ابی‌ منصور|یحیی بن ابی‌منصور]] (درگذشته حوالی 215ق) است که در علم نجوم و کاربردی که در تقویم دارد، نوشته شده است. [[سزگین، فؤاد|محمد فؤاد سزگین]] (1342-1439ق)، شرق‌شناس مسلمان آن را عرضه کرده است. این اثر با مقدمه‌ای از [[ادوارد کِنِدی]] آغاز شده است.
-ابوعلی، یحیی بن ابی‌منصور فارسی، در طبرستان زاده شد و نام اصلی او «بزیست پسر پیروزان» است. وی به آیین زرتشت بود، به بغداد فرستاده‌شد و در آنجا اسلام آورد و نامش را واژه‌به‌واژه، به زبان عربی برگرداند و از ملازمان خلیفه گشت.
+[[منجم‌، یحیی‌ بن‌ ابی‌ منصور|ابوعلی، یحیی بن ابی‌منصور فارسی]]، در طبرستان زاده شد و نام اصلی او «بزیست پسر پیروزان» است. وی به آیین زرتشت بود، به بغداد فرستاده‌شد و در آنجا اسلام آورد و نامش را واژه‌به‌واژه، به زبان عربی برگرداند و از ملازمان خلیفه گشت.
 نوشتن این کتاب بدین سبب بوده است که مأمون (خلیفه عباسی) رصدخانه‌ای را در شماسیه بغداد ساخت و منجمان را
@@ خط ۳۵: / خط ۳۵: @@
 پژوهشی نیز با عنوان «استخراج كسوف الشمس عند يحيی بن أبي‌منصور» از ای.اس. کِنِدی (1970م) و با تجدید چاپ در دانشگاه آمریکایی بیروت (1983م) عرضه شده است و به ما نشان می‌دهد که اقسام ویژه‌ی کسوف خورشید، اصلی هستند و از تأثیرات هندی، ساسانی و یونانی بحث می‌کنند. همچنان‌که، جدول‌های رؤیت هلال‌‎ها نیز اصلی‌اند و در «جداول الشمسية و القمرية في علم الفلك الإسلامي المبكّر» نوشته حَلا سلام و ای.اس. کِنِدی چاپ شده‌اند. از سوی دیگر، روشن می‌شود که جدول تعدیل الشمس، که در اثر «تعديل الشمس في زيج يحيی بن أبي‌منصور» از ای.اس. کِنِدی (1977م) عرضه‌گشته‌است، از زیج اصلی گرفته نشده است. بااین‌همه، این نتیجه‌ها چیزی بیش از نمونه‌هایی که می‌توان آن‌ها را از مصدری غنی (متن کتاب یحیی که از درجه بالایی از غنا برخوردار است) استخراج کرد، نیستند. این نسخه در آینده، کمک بسیار باارزشی به مورخان دانش نجوم اسلامی خواهد کرد<ref>ر.ک: مقدمه، ص6-3</ref>‏.
-ابومنصور زیج خود را «زيج الممتحن الرصدي المأموني الشماسی لطول مدينة السلام» نامیده است. او زیج خود را کامل‌ترین و کاربردی‌ترین زیج‌هایی می‌داند که به دستور مأمون برای پیگیری جداول زیج بطلمیوس نوشته شده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص4</ref>. ‏این کتاب ده‌ها عنوان را (بدون درج فهرست جداگانه‌ای برای آن‌ها) در بر دارد. پاره‌ای از این عناوین (به‌جز عنوان‌های جدول‌ها که بسیارند) عبارتند از: الشهور العربية؛ شهور السريانيين؛ تسمية شهور الفرس؛ تاريخ الفرس من تاريخ ذي‌القرنين؛ استخراج اليوناني من العربي؛ استخراج سني الفرس من العربي؛ استخراج القبطي من العربي؛ استخراج العربي من اليوناني؛ رؤوس الشهور للفرس؛ سني الروم و رؤوس شهورهم؛ رأس سنة القبط و شهورهم؛ السنة الكبيسية؛ دخول شهور الأهلّة بالجدول؛ مسير النيّرين لساعة مستوية؛ عرض القمر؛ سني الإسكندر؛ سني يزدجرد الفارسي؛ جدول رؤية الأهلة أيضاً؛ تاريخ القبط؛ خسوف القمر ليحيی بن أبي‌منصور الحاسب؛ كسوف الشمس؛ مسير النيّرين لساعة مستوية؛ عرض القمر؛ تسمية شهور القبط؛ استخراج التواريخ بعضها من بعض؛ استخراج العربي من الفارسي محقق؛ تاريخ ذي‌القرنين من تاريخ الفرس؛ رسالة عمل عروض الكواكب؛ معرفة الظل من قبل الارتفاع بالجدول؛ رسالة تعديل الأيام لكوشيار؛ عرض إقليم الرؤية؛ حساب عرض إقليم الرؤية؛ عرض إقليم الرؤية بالجدول يتلوه جدول عرض إقليم الرؤية لبغداد؛ السنين في النصف الغربي؛ معرفة لسير درج العياليج في تحاويل السنين؛ مقدار فلك الشمس؛ مقدار فلك القمر؛ مقدار فلك الجوزَهر و...<ref>ر.ک: همان، ص210-4</ref>‏.
+[[منجم‌، یحیی‌ بن‌ ابی‌ منصور|ابومنصور]] زیج خود را «زيج الممتحن الرصدي المأموني الشماسی لطول مدينة السلام» نامیده است. او زیج خود را کامل‌ترین و کاربردی‌ترین زیج‌هایی می‌داند که به دستور مأمون برای پیگیری جداول زیج بطلمیوس نوشته شده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص4</ref>. ‏این کتاب ده‌ها عنوان را (بدون درج فهرست جداگانه‌ای برای آن‌ها) در بر دارد. پاره‌ای از این عناوین (به‌جز عنوان‌های جدول‌ها که بسیارند) عبارتند از: الشهور العربية؛ شهور السريانيين؛ تسمية شهور الفرس؛ تاريخ الفرس من تاريخ ذي‌القرنين؛ استخراج اليوناني من العربي؛ استخراج سني الفرس من العربي؛ استخراج القبطي من العربي؛ استخراج العربي من اليوناني؛ رؤوس الشهور للفرس؛ سني الروم و رؤوس شهورهم؛ رأس سنة القبط و شهورهم؛ السنة الكبيسية؛ دخول شهور الأهلّة بالجدول؛ مسير النيّرين لساعة مستوية؛ عرض القمر؛ سني الإسكندر؛ سني يزدجرد الفارسي؛ جدول رؤية الأهلة أيضاً؛ تاريخ القبط؛ خسوف القمر ليحيی بن أبي‌منصور الحاسب؛ كسوف الشمس؛ مسير النيّرين لساعة مستوية؛ عرض القمر؛ تسمية شهور القبط؛ استخراج التواريخ بعضها من بعض؛ استخراج العربي من الفارسي محقق؛ تاريخ ذي‌القرنين من تاريخ الفرس؛ رسالة عمل عروض الكواكب؛ معرفة الظل من قبل الارتفاع بالجدول؛ رسالة تعديل الأيام لكوشيار؛ عرض إقليم الرؤية؛ حساب عرض إقليم الرؤية؛ عرض إقليم الرؤية بالجدول يتلوه جدول عرض إقليم الرؤية لبغداد؛ السنين في النصف الغربي؛ معرفة لسير درج العياليج في تحاويل السنين؛ مقدار فلك الشمس؛ مقدار فلك القمر؛ مقدار فلك الجوزَهر و...<ref>ر.ک: همان، ص210-4</ref>‏.
 ==پانویس ==