وشتاتی، محمد بن خلفه

ابی، ابوعبدالله محمد بن خلفة بن عمروشتاتی ‌
نام کامل	محمد بن خلفة بن عمروشتاتی، محمد بن خلیفه، محمد بن خلف؛
نام‌های دیگر	ابی، ابوعبدالله محمد بن خلفة بن عمروشتاتی؛
تخلص	ابی؛
نام پدر	خلفة بن عمروشتاتی؛
محل تولد	اُبَّه؛، تونس؛
محل زندگی	تونس؛
رحلت	د ۸۲۷ یا ۸۲۸ ق؛
دین	اسلام؛
مذهب	‌ مالکی؛
پیشه	فقیه؛
منصب	قاضی؛
اطلاعات علمی
درجه علمی	فقیه؛
اساتید	محمد بن عرفۀ ورغمی؛
مشایخ	‌
شاگردان	یحیی بن عبدالرحمن عجیسی، قاضی عمر قلشانی، ابوالقاسم ابن ناجی، عبدالرحمن مجدولی، عبدالرحمن ثعالبی؛
برخی آثار	1- اِكمال اِكمال المُعلم بفوائد كتاب مسلم؛

اُبّی، ابوعبدالله محمد بن خِلْفة بن عمروَشْتاتی (د ۸۲۷ یا ۸۲۸ ق / ۱۴۲۴ یا ۱۴۲۵ م)، فقیه مالكی.

نام، شهرت

او را محمد بن خلف و محمد بن خلیفه نیز خوانده‌اند. شهرت وی از نام شهر اُبَّه در تونس گرفته شده است.

تاریخ تولد ابّی در منابع نیامده است.

تحصیلات، تدریس، مناصب

او در دوران تحصیل خود در مدارس مشهور تونس از جمله: مدرسۀ شماعیه و مدرسۀ توفیقیه (مدرسة الهواء) سكنى داشت و بعدها خود در تونس به تدریس پرداخت و مدتی نیز امامت جامع الهواء را عهده‌دار بود. در ۸۰۸ ق / ۱۴۰۵ م به عنوان قاضی جزیره قبلیه (شمال شرق تونس) منصوب گردید.

اساتید

تنها استادی كه برای ابی ذكر شده ابن عَرَفه (محمد بن عرفۀ ورغمی، د ۸۰۳ ق) ‌است. ابی یكی از برجسته‌ترین شاگردان او بوده و ابن عرفه به توانایی ابی اعتراف داشته است. ابی اشعاری در ستایش و تمجید از استاد خود سروده كه حاكی از شدت احترامش نسبت به اوست.

شاگردان

از شاگردان ابی می‌توان به یحیی بن عبدالرحمن عجیسی، قاضی عمر قلشانی، ابوالقاسم ابن ناجی، عبدالرحمن مجدولی و عبدالرحمن ثعالبی اشاره كرد.

علوم معقول

وی در كنار فقه به علوم معقول نیز عنایت داشته است. برنسویك در وصف مهم‌ترین تألیف ابی ــ شرح صحیح مسلم ــ نظرات او را معتدل و عقلانی و منطبق بر واقعیت‌ها می‌داند و معتقد است كه ابی با توجه داشتن به سنن و آداب رایج در افریقیه مطالب صحیح مسلم را تجزیه و تحلیل كرده است. به علاوه ابی برخی از آداب و رسومی را كه استاد وی ابن عرفه و دیگر مالكیان با آن‌ها مخالفت می‌كردند و آن‌ها را بدعت می‌خواندند، رایج ساخت و این آداب و رسوم میان مردم تونس، به عنوان بدعت‌های پسندیده مرسوم شد.

آثار

از ابی دو اثر به جای مانده است:

１. اِكمال اِكمال المُعلم بفوائد كتاب مسلم، این اثر شرحی است بر صحیح مسلم كه ابی در آن نظرات برخی از شارحان، از جمله مازری، قاضی عیاض، قرطبی، نووی و برخی از گفته‌های استاد خود ابن عرفه را در آن بازگو كرده است. این شرح در ۷ مجلد در قاهره (۱۳۲۸ ق) منتشر شده است؛

２. تفسیر القرآن العظیم، تفسیری است كه براساس شنیده‌های او در مجالس درس استادش ابن عرفه با تكیه بر آراء مفسرانی، چون ابن عطیه و زمخشری تألیف شده است. از این ا ثر نسخ متعددی در تونس و مراكش موجود است.

ابی اثر دیگری با عنوان شرح المدوّنة نیز داشته است.

نام ابی به‌عنوان یك راوی در سلسله‌های روایت آثار سلف نیز دیده می‌شود. <‌ref>سلماسی، مهدی، ‌ج6، ص458</ref>. ‌

منابع مقاله

سلماسی، مهدی، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.