م‍ی‍ه‍ن‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍خ‍ال‍ق‌: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه | عنوان = م‍ی‍ه‍ن‍ی‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍خ‍ال‍ق‌ | تصویر = NUR75229.jpg | اندازه تصویر = | توضیح تصویر = | نام کامل = | نام‌های دیگر = | لقب = | تخلص = | نسب = | نام پدر = | ولادت = | محل تولد = | کشور تولد = | محل زندگی = | ر...» ایجاد کرد)
     
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۴۲: خط ۴۲:
    | کد مؤلف = AUTHORCODE75229AUTHORCODE
    | کد مؤلف = AUTHORCODE75229AUTHORCODE
    }}
    }}
    '''فخرالدین اسعد گرگانی''' (اوایل قرن پنجم- بعد از 446ق) شاعر داستان‌سرای نیمه نخست قرن پنجم هجری و صاحب دیوان «ویس و رامین» است.
    '''محمد بن عبدالخالق میهنی''' (متوفی بین سال‌های 576 و 585ق)، ادیب و نویسنده فارسی زبان قرن ششم هجری، صاحب کتابی موسوم به «دستور دبیری».


    ==ولادت==
    ==نام==
    ولادت او در آغاز قرن پنجم هجری در گرگان و چنانچه پسوند وی نشان می‌دهد، اهل گرگان بوده است<ref>بایزدی، علی، ص70</ref>.
    در کتب رجال و تذکره‌ها، نامی و اثری از او نیامده است. مؤیدی ثابتی در کتاب «اسناد و نامه‌های تاریخی»، ضمن معرفی نسخه‌ای از «عرایس الخواطر»، محمد بن عبدالخالق را مسود و محرر آن نسخه معرفی کرده است. نسخه مورد استفاده ایشان، بنابه گفته خودشان، عکس نسخه خطی محفوظ در کتابخانه ملی پاریس است. تنها دو نسخه از «عرایس الخواطر» موجود است که یکی در قرن ششم نوشته شده و دیگر، نسخه‌ای که در قرن نهم کتاب شده و چند نامه از آخر آن افتاده است و نسخه‌ای که محمد بن عبدالخالق در انشاء و ترسل نوشته، در دنباله نسخه قدیمی «عرایس الخواطر» است<ref>میهنی، محمد بن عبدالخالق، صفحه یازده</ref>.
     
    ==مذهب==
    وی زاده شهر باستانی جرجان (معرب گرگان) و از داستان‌سرایان بزرگ ایران است و سنی معتزلی مذهب بوده است<ref>همان</ref>.
     
    ==هم‌عصران==
    او در فتح اصفهان با طغرل همراه بوده و بعد از آنکه سلطان از اصفهان به قصد تسخیر
    همدان خارج شد، فخرالدین اسعد با وی به همدان نرفت و با عمید ابوالفتح مظفر نیشابوری حاکم اصفهان در آن شهر ماند و تا زمستان سال ۴۴۳ق را در آن شهر به سر برد. گفتگوهای او با امیر ابوالفتح مظفر به نظم داستان «ویس و رامین» توسط او انجامید<ref>همان</ref>.
     
    ==تحصیلات==
    وی با علوم متداول عصر و با معانی فلسفی و کلامی نیز آشنا بود. همچنین در علم نجوم هم تبحر داشت و اصطلاح‌های علمی و نجوم را به خوبی می‌دانست. پس از فراگیری بسیاری از علوم در گرگان، عازم عراق و ری شد و در زمره شاعران درباره طغرل و ملکشاه سلجوقی درآمد<ref>همان</ref>.


    ==وفات==
    ==وفات==
    وفات او بعد از سال ۴۴۶ق و گویا در اواخر عهد طغرل سلجوقی اتفاق افتاده است<ref>همان</ref>.
    اگر در اطلاعاتی که آقای ثابتی عنوان کرده‌اند، اشتباهی رخ نداده باشد، محمد بن عبدالخالق، تا سال 576 (تاریخ تحریر نسخه عرایس الخواطر) در قید حیات بوده و وفات او، بین سال‌های 576 و 585ق (تاریخ تحریر نسخه خطی کتاب دستور دبیری)، بوده است<ref>همان، صفحه یازده- دوازده</ref>.


    ==آثار==
    ==آثار==
    منظومه «ویس و رامین»، از داستان‌های دوره اشکانیان محسوب می‌شود که فخرالدین اسعد گرگانی از شاعران سبک خراسانی، آن را به نظم درآورده است. گرگانی در این منظومه، به شرح دلدادگی دو شاهزاده عاشق پرداخته که بیشتر اتفاقات داستانش در شمال ایران، یعنی مرو، طبرستان و شکارگاه گرگان و ساری به وقوع پیوسته است. در این اثر، نویسنده اسامی شخصیت‌ها مانند موبد، ویسه و... و مکان‌هایی چون گرگان، ری، مرو و اصفهان را آورده و همچنین شیوه عروسی و تأثیر ستارگان بر سرنوشت انسان‌ها را که از تعلقات فکری ایرانیان قبل از اسلام بوده و بازتابی از باورها و فرهنگ اقوام کهن ایرانی را به تصویر می‌کشد که می‌توان آن را گواه و نشانه پای‌بندی سراینده این اثر، به فرهنگ و اندیشه ایرانی دانست<ref>همان، ص70- 71</ref>.
    از وی رساله‌ای بی‌نام، در قواعد انشاء و ترسل برجای مانده است که برای نخستین بار در سال 1962م، توسط عدنان صادق ارزی در ترکیه به چاپ رسیده و نام «دستور دبیری» بر آن نهاده شد<ref>همان، صفحه سه</ref> که تا عصر مؤلف آن، کتابی اینگونه به مسأله دبیری و آداب و شرایط آن، نپرداخته بود. این کتاب، از نظر اشتمال بر لغات و اصطلاحات تاریخی و اجتماعی، یکی از منابع مهم زبان فارسی به‌شمار می‌رود. همچنین از جنبه ادبی نیز کتابی در خور تأمل و دارای جایگاهی ویژه است<ref>ر.ک: همان، صفحه دوازده- سیزده</ref>.


    ==پانویس ==
    ==پانویس ==
    خط ۶۷: خط ۵۷:


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    بایزیدی، علی، «ادیب فخرالدین اسعد گرگانی (سده چهارم و پنجم هجری)، استارباد، زمستان 1401- شماره 28.
    میهنی، محمد بن عبدالخالق، «متنی از قرن 6 هجری»، یزد، بهاباد، 1375.(اتوماسیون103456)
    https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2060272/
     


    ==وابسته‌ها==
    ==وابسته‌ها==

    نسخهٔ ‏۲۰ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۱۴

    م‍ی‍ه‍ن‍ی‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍خ‍ال‍ق‌
    NUR75229.jpg

    محمد بن عبدالخالق میهنی (متوفی بین سال‌های 576 و 585ق)، ادیب و نویسنده فارسی زبان قرن ششم هجری، صاحب کتابی موسوم به «دستور دبیری».

    نام

    در کتب رجال و تذکره‌ها، نامی و اثری از او نیامده است. مؤیدی ثابتی در کتاب «اسناد و نامه‌های تاریخی»، ضمن معرفی نسخه‌ای از «عرایس الخواطر»، محمد بن عبدالخالق را مسود و محرر آن نسخه معرفی کرده است. نسخه مورد استفاده ایشان، بنابه گفته خودشان، عکس نسخه خطی محفوظ در کتابخانه ملی پاریس است. تنها دو نسخه از «عرایس الخواطر» موجود است که یکی در قرن ششم نوشته شده و دیگر، نسخه‌ای که در قرن نهم کتاب شده و چند نامه از آخر آن افتاده است و نسخه‌ای که محمد بن عبدالخالق در انشاء و ترسل نوشته، در دنباله نسخه قدیمی «عرایس الخواطر» است[۱].

    وفات

    اگر در اطلاعاتی که آقای ثابتی عنوان کرده‌اند، اشتباهی رخ نداده باشد، محمد بن عبدالخالق، تا سال 576 (تاریخ تحریر نسخه عرایس الخواطر) در قید حیات بوده و وفات او، بین سال‌های 576 و 585ق (تاریخ تحریر نسخه خطی کتاب دستور دبیری)، بوده است[۲].
    

    آثار

    از وی رساله‌ای بی‌نام، در قواعد انشاء و ترسل برجای مانده است که برای نخستین بار در سال 1962م، توسط عدنان صادق ارزی در ترکیه به چاپ رسیده و نام «دستور دبیری» بر آن نهاده شد[۳] که تا عصر مؤلف آن، کتابی اینگونه به مسأله دبیری و آداب و شرایط آن، نپرداخته بود. این کتاب، از نظر اشتمال بر لغات و اصطلاحات تاریخی و اجتماعی، یکی از منابع مهم زبان فارسی به‌شمار می‌رود. همچنین از جنبه ادبی نیز کتابی در خور تأمل و دارای جایگاهی ویژه است[۴].

    پانویس

    1. میهنی، محمد بن عبدالخالق، صفحه یازده
    2. همان، صفحه یازده- دوازده
    3. همان، صفحه سه
    4. ر.ک: همان، صفحه دوازده- سیزده

    منابع مقاله

    میهنی، محمد بن عبدالخالق، «متنی از قرن 6 هجری»، یزد، بهاباد، 1375.(اتوماسیون103456)

    وابسته‌ها