قرآن در مثنوی (جلد2)

قرآن در مثنوی (جلد2)
پدیدآوران	میرزا محمد، علیرضا (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1387
چاپ	اول
موضوع	مولوی، جلال‌ الدین‌ محمد بن‌ محمد، ۶۰۴ - ۶۷۲ق‌. -- معلوما‌ت‌ -- قرآن‌,مولوی، جلال‌ الدین‌ محمد بن‌ محمد، ۶۰۴ - ۶۷۲ق‌. مثنوی -- قرآن‌,قرن‌ ۷ ق‌ شعر فا‌رسی‌,قرآن‌ در ادبیا‌ت‌ فا‌رسی‌
کد کنگره	‏PIR۵۳۰۱/م۸۸/ق۴

قرآن در مثنوی (جلد2) تألیف علیرضا میرزا محمد؛ این کتاب، مفصل‌ترین و گسترده‌ترین پژوهشی است که تاکنون در مورد تأثیرات لفظی و معنوی قرآن در مثنوی، انجام گرفته است. تا کنون فقط جلد اول به عنوان مدخل و جلد دوم(کتاب حاضر) که به بررسی تطبیقی آیات دفتر اول مثنوی اختصاص دارد. چاپ و منتشر شده است. در این مجلد، حدود ۸۶۶ مورد از انعکاس قرآن در دفتر اول مثنوی که به صورت الفاظ، اشارات، تلمیحات، تعییرات، ترکیبات، تمثیلات، تضمین، و انواع اقتباس از مضامین قرآنی در مثنوی به کار رفته شناسایی و استخراج گردیده است. مؤلف، باتوجه به مطالعات وسیع خود، در پی این است که در این تحقیق، از میزان تأثیر لفظی و معنوی قرآن در مثنوی اطلاعات کامل و همه جانبه‌ای ارائه کند و سبک و اسلوب مولانا در اخذ و اقتباس از قرآن و چند و چون این موضوع را به تفصیل گزارش نماید و خواننده را از میزان کیفی و کمی تسلط مولانا بر اصیل‌ترین منبع فرهنگ و تفکر اسلامی، یعنی قرآن مجید، آگاهی دهد. او برای رسیدن به اين هدف، چنان که در معرفی جلد اول گفته شد، کوشیده است که مفردات لغات قرآن به کار رفته در مثنوی؛ تعبیرات و ترکیبات قرآنی؛ مفاهیم و مضامین قرآنی؛ تمثیلات و تلمیحات قصصی قرآن و ترجمه و تفسیرگونه‌های مثنوی از آیات را به طور مبسوط استخراج و بیان نماید.

روش ترتیب مطالب، آن‌گونه که خود می‌نویسد، به این صورت است که ابتدا مثنوی معنوی و آثار مکتوب علمی معتبر دربارۀ مثنوی را به طور دقیق و عمیق مورد مطالعه قرار داده و هر نوع ارتباطی که میان قرآن و مثنوی یافته، ياداشت نموده و اصل آیاتی که به الفاظ آن‌ها در ابیات مثنوی اشاره شده شناسایی و نشانی دقیق سوره‌ها و بیت‌ها را با هم ضبط کرده است.

در ذیل هر بیت، شمارۀ آن را در داخل پرانتز آورده و موارد تأثیر پذیری از قرآن را نیز به صورت اعداد تریبی در داخل کروشه قرار داده است. سیر تحقیق، با حفظ رعایت تسلسل ابیات به ترتیبی که در دفاتر شش گانۀ مثنوی است، انجام پذیرفته است. ترجمۀ کامل آیات و عبارات قرآنی و عربی به کار رفته در مثنوی از اقدامات دیگر نگارنده است. تحقیق دربارۀ صحت و سقم نظرات احتمالی درباره ابیاتی که به سادگی نمی‌توان حکم به قطعیت تأثّر آن‌ها از کلام‌الله مجید کرد و همچنین شرح و بسط الفاظ و اصطلاحاتی که در روند تأثیر و تأثر میان آیات و ابیات شکل گرفته و در مثنوی انتقال یافته از تلاش‌های دیگر وی است. محقق گاه در مواردی ابهامات ابیات را با استفاده از منابع مختلف بر طرف کرده و در توضیح بیشتر آن‌ها، نمونه‌هایی از آثار بزرگان که آنان نیز از آن آیه، به نحوی بهره گرفته و یا نکته‌ای توضیحی دربارۀ آن گفته‌اند، ذکر کرده است. متن مثنوی در اين اثر، مثنوی به تصحیح رینولد. ا. نیکلسون است. تهیه و تنظیم کتاب‌شناسی تفصیلی منابع، در هفده صفحه و فراهم کردن فهرست‌های بلاد، جماعات، اقوام، کتب و آثار، لغات، تعبیرات در ۱۱۶ صفحه از ویژگی‌های دیگر این پژوهش است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.