معنای زندگی از نگاه مولانا و اقبال

معنای زندگی از نگاه مولانا و اقبال
پدیدآوران	قیصر، نذیر (نویسنده) بقایی، محمد (مترجم)
ناشر	تهران
مکان نشر	تهران
سال نشر	1389
چاپ	اول
کد کنگره	‏

معنای زندگی از نگاه مولانا و اقبال تألیف نذیر قیصر، ترجمه محمد بقایی(ماکان)؛ این کتاب، در یک مقدمه و پنج بخش، به تحلیل و بررسی تأثیر اندیشه‌های دینی مولانا براقبال می‌پردازد؛ نام اصلی کتاب نیز «تأثیر اندیشه‌های دینی مولانا بر اقبال» بوده، اما مترجم در برگردان آن به فارسی، عنوان معنای زندگی از نگاه مولانا و اقبال را برای آن مناسب دیده است. به گفته مؤلف تأثیر اندیشه مولانا بر اقبال به دو صورت بوده، یکی مستقیم و صریح که شامل نقل قول‌ها و ستایش‌های اقبال از مولاناست و دیگری غیر مستقیم یا تلویحی که افکار مولانا در کُنه اندیشه اقبال مستغرق گردیده و سپس در گفتارش به نحوی تجلّی یافته است. دراین تحقیق، وی به تحلیل و بررسی هر دو صورت پرداخته و سعی کرده است که تأثیر اندیشه مولانا بر اقبال را از منظرهای مختلف و هر یک را تحت عنوانی مورد بحث قرار دهد. همچنین می‌کوشد تا تفاوت بارز میان اندیشه‌های مولانا با دیدگاه‌های دیگر متفکران غربی و شرقی را در صورت لزوم نشان دهد. وی در این بررسی بیشتراز همه به کتاب مثنوی متکی بوده است.

در مقدمه، منابع اندیشه اقبال، علاقه‌مندی شدید اقبال به مولانا، و ویژگی‌ها و روش‌های به کار رفته در این تحقیق تشریح می‌شود.

هر یک از بخش‌های اول تا چهارم، به صورت تحلیلی، مبیّن تأثیر مولانا بر اندیشه اقبال است. بخش نخست، به بررسی جنبه روان‌شناختی زندگی دینی اختصاص دارد. مؤلف در این بخش از ماهیت، تکامل، آزادی و جاودانگی خودی آدمی سخن می‌گوید؛ عوامل تقویت کننده خودی از نگاه این تحقیق عبارت است از: عقل، عشق، عمل، و فقر و عوامل تضعیف کننده آن، مشتمل است: بر ترس، اندوه، ناامیدی، تقلید، بندگی و جدایی از جامعه.

در بخش دوم، زندگی دینی از منظر مابعد طبیعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. مراحل زندگی دینی با سه عنوان: ایمان عقل و کشف شرح می‌شود. همچنین ضمن بحثی در باب جهان مادی از دو مسأله عالم و تکامل سخن به میان می‌آید و در قسمتی که صحبت از خداوند است از جایگاه، مفهوم، صفات و رابطه‌اش با آدم و عالم بحث می‌شود. در اینجا بار دیگر از طریق تجزیه و تحلیل تطبیقی دانسته می‌شود که اقبال اساسا به شیوۀ تفکر مولوی پای‌بند بوده است.

در بخش سوم، با عنوان زندگی و معنای واقعی دین، روح راستین زندگی دینی نشان داده می‌شود که در دینی برتر تجلّی می‌یابد. در اینجا اقبال نه تنها نکته‌های بسیار از مولوی می‌آموزد، بلکه نشان می‌دهد که این روح تمام فکر او را تسخیر کرده است.

در بخش چهارم، زندگی دینی به اوج خود می‌رسد و ویژگی‌های انسان کامل یکایک شمارش و طرحی کلی از ارزش عملی او ارائه می‌شود. خصوصیات حضرت محمد(ص) که کامل‌ترین انسان دانسته می‌شود تأییدی بر این معیارهاست. این بخش با بحثی دلپذیر در باب خاتمیت پیامبری پایان می‌گیرد.

بخش پنجم، جمع‌بندی بخش‌های گذشته است و در آن، تفاوت‌ها و ویژگی‌های فکری این دو چهره بزرگ شرقی و اسلامی فهرست‌وار بیان می‌گردد. نمایه اصطلاحات فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی و نمایه نام‌ها و موضوعات در پایان کتاب درج شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.