عقل از دیدگاه مولانا

عقل از دیدگاه مولانا
پدیدآوران	ریاحی، پری (نویسنده) نصر، حسین (پیش‌گفتار)
ناشر	مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
مکان نشر	تهران
چاپ	اول
کد کنگره	‏

عقل از دیدگاه مولانا تألیف پری ریاحی، با پیش‌گفتاری از حسین نصر؛ این کتاب، در نه فصل، بحث پر دامنه عقل را از منظر مولانا مورد بررسی قرار می‌دهد. به نظر نویسنده مولانا در مثنوی دیدگاه‌های بسیار متفاوت و گاه متعارضی دربارۀ ارزش عقل بیان می‌کند. از یک سو عقل را نکوهش می‌کند و آن را ناقص و به اصطلاح، پای استدلالیان را چوین و سخت بی‌اعتبار قلمداد می‌کند و از سوی دیگر می‌گوید:

جهد کن تا پیر عقل و دین شوی

تا چو عقل کل تو باطن بین شوی

این گونه گفتار که القا کننده دو گانگی فکری است، در سراسر مثنوی به کثرت یافت می‌شود. مؤلف، برای رازگشایی از این گونه گفتارهای به ظاهر متعارض و کشف دیدگاه واقعی مولانا، به مطالعه و تحقیق در مبنای عقل و معرفت و اقسام آن در آثار مولانا، مخصوصا مثنوی پرداخته و این موضوع را از جنبه‌های مختلف مورد غور و بررسی قرار داده و نشان می‌دهد که مولانا وقتی عقل را نکوهش می‌کند مرادش چیست و زمانی که عقل را می‌ستاید، مقصودش کدام عقل است و همچنین بیان می‌کند که عقل با بسیاری از مفاهیم دیگر، چون: عشق، قضا، نفس، تن ، دل، و... چه نسبتی دارد؟

این پژوهش؛ علاوه بر نُه فصل، شامل پیش گفتاری از سید حسین نصر است.

عناوین فصل‌ها عبارت است از: عقل کلی و عقل جزویی؛ عقل اولیا؛ عقل و قضا؛ قوت گرفتن عقل از مشورت؛ عقل و نفس؛ جان و تن؛ عقل و دل؛ عقل و عشق؛ و عقل و صبر.

روش کار نگارنده؛ به این ترتیب است که برای هر فصل، علاوه بر عنوان کلی؛ عنوان‌های فرعی زیادی در نظر گرفته و در ذیل هر عنوان، قطعات و مجموعه ابیات هم‌موضوع مثنوی را با ذکر شماره دفتر و شماره اییات، گرد آوری نموده است. سپس با استفاده از شرح‌های مختلف مثنوی و منابع معتبر دینی و عرفانی، به ترتیب به شرح، تفسیر و تحلیل مفاهیم و موضوعات ابیات ذکر شده می‌پردازد و در هر زمینه دیدگاه مولانا را مشخصاً بررسی و تشریح می‌کند. در پایان کتاب، فهرست‌های آیات، احادیث، نمایه‌اعلام، کتب،اصطلاحات و فهرست منابع و مآخذ را درج نموده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.