نقش شیعه در علوم حدیث

نقش شیعه در علوم حدیث
پدیدآوران	مسعودی، عبدالهادی (نويسنده) جمعی از محققین (گردآورنده) کنگره بین‌المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی. گروه علمی علوم حدیث (زير نظر) مکارم شیرازی، ناصر (اشراف)
ناشر	امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1397ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-533-272-1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BP۲۳۹/ک۹
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نقش شیعه در علوم حدیث، اثر عبدالهادی مسعودی و جمعی از محققان، مجموعه‌ای است از بیست مقاله در موضوع شیعه و نقش آن در علوم حدیث.

اثر حاضر، ترکیبى از دو دسته مقاله سفارشى و ارسالى در فراخوان همایش بین‌المللی «نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی» است. آن دسته از مقالات سفارشى که مقدم شده‌اند، ناظر به فعالیت‌هاى علمى شیعه و پیشوایانشان در یکى از دانش‌هاى اصلى حدیث مانند تاریخ، رجال، درایه، نقد و آسیب‌شناسى و «مشکل ‌الحدیث» هستند. از این میان، تنها دانش فقه الحدیث، مقاله‌اى مستقل ندارد که ازقضا یکى از بهترین عرصه‌ها براى نشان دادن نقش پررنگ شیعه در عرصه علم حدیث است. به این مهم، در ضمن نخستین مقاله و نیز مقاله‌هاى «نقش شیعه در پیدایش و گسترش دانش مشکل‌ الحدیث» و «نقش شیعه در نقد و آسیب‌شناسى حدیث»، اشاره و به‌گونه مبسوط در کتاب روش فهم حدیث، فصل «پیشینه فقه الحدیث» و نیز دیگر کتاب‌ها و مقاله‌هاى متعدد در این‌باره، پرداخته شده است.

مقالات ارسالى نیز موضوعات متفاوتى را در بر دارد. برخى نقش اصحاب امامان(ع) یا حدیث‌پژوهان شیعى در حوزه و منطقه‌اى خاص را در شکل‌گیرى یا گسترش دانش حدیث بررسیده یا به نقش کتابى خاص همچون «الرعایه» شهید ثانى در دانش درایه پرداخته‌اند.

کوشش شده در این مجموعه از تلاش‌هاى علمى بانوان حدیث‌پژوه نیز بهره‌گیرى شود و همچنین در کنار نویسندگان مشهور و زبردست، برخى مقالات نویسندگانى جوان‌تر و کمتر شناخته‌شده بازتاب یابد.

به‌منظور آشنایی بیشتر با کتاب، به برخی از مقالات آن، اشاره می‌شود:

در نخستین مقاله، تحت عنوان «نقش اهل‌بیت(ع) در پیدایش و گسترش دانش‌های حدیثی» نوشته علی نصیری، نقش اهل‌بیت(ع) در پیدایش و گسترش علوم حدیث در سه محور زیر، واکاوی شده است:

الف)- رجال الحدیث: در چهار موضوع:

1. اهتمام به ذکر اسناد روایات؛
2. پیراستن منابع روایى؛
3. توثیق راویان احادیث؛
4. معرفى راویان ضعیف و جاعل.

ب)- درایة ‌الحدیث: در سه موضوع:

1. تبیین اصطلاحات حدیثى؛
2. تبیین شرایط نقل روایات؛
3. تبیین شرایط پذیرش روایات.

ج)- فقه‌الحدیث: در دو موضوع:

1. تبیین مبانى و قواعد فهم حدیث؛
2. تفسیر و ابهام‌زدایى شمارى از روایات.

از بررسى محورهاى فوق، چنین نتیجه‌گیری می‌شود که همه علوم حدیث در خاستگاه و توسعه خود مستقیم و غیر مستقیم وام‌دار تلاش‌ها و رهنمون‌هاى علمى اهل‌بیت(ع) هستند.

در مقاله «نقش شیعه در پیدایش و دانش رجال»، نوشته محمدکاظم رحمان ستایش، به این نکته اشاره شده است که نگاه تاریخى به دانش‌ها، شناخت خاستگاه و ریشه‌ها و روش‌ها، یک امر ضرورى براى پیشرفت آنهاست و در این میان، اصالت اندیشه‌ها هم آنجا خود را نشان مى‌دهد که به شکلى بنیادین و حساب‌شده منابع علمى خود را سامان بخشد و در راه حفظ و ایصال آن به آیندگان بکوشد؛ لذا دانش رجال هم با این نگاه باید مورد ارزیابى تاریخى قرار گیرد.

عبدالهادی مسعودی در مقاله خود تحت عنوان «نقش شیعه در نقد و آسیب‌شناسی حدیث»، با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی، به بررسی نقش ائمه شیعه(ع) و یاران ایشان در آسیب‌شناسی حدیث پرداخته است.

شادی نفیسی در مقاله خود، به دنبال بررسی «نقش شیعه در پیدایش و گسترش دانش درایه و ویژگی‌های آن در میان شیعه»، به ویژگی‌های زیر، اشاره کرده است:

1. حاکمیت نگاه اعتبارسنجانه بر دانش درایه که هم در تعریف و هم در تقسیم‌بندی‌ها، بازتاب یافته است؛
2. روشن بودن مرز دانش‌های حدیثی؛
3. پرهیز از اصطلاحات ناکارآمد؛
4. ابداع اصطلاحات جدید؛
5. به‌کارگیری روش‌های جدید که در سه مبحث اعتبارسنجی منبع‌محور، به‌کارگیری روش فلسفی در تحلیل و استفاده از تحلیل آماری در معنایابی، راه‌های جدید را برای برون‌رفت از چالش‌های موجود در این عرصه فراهم آورده است.

در مقاله «نقش شیعه در پیدایش و گسترش دانش مشکل الحدیث»، نوشته پوران میرزایی و سید محمدکاظم طباطبایی، پس از ارائه تعریف دقیق دانش مشکل الحدیث، با هدف پاسخگویی به این پرسش که شیعه در پایه‌ریزی، پرورش و گسترش این دانش، چه نقشی ایفا کرده است، به معرفی آثاری از دانشوران شیعی پرداخته شده است که ناظر بر شرح احادیث مشکلند. در این راستا، تبیین سیر تاریخی مشکل الحدیث از پیدایش، که دانشی مستقل از دانش‌های حدیثی دیگر بشمار نمی‌رفت تا گسترش آن، از جمله مباحثی است که این مقاله، در پی پرداختن به آن است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.