الغلو و الفرق الغالیة في الحضارة الاسلامیة

الغلو و الفرق الغالیة في الحضارة الاسلامیة
پدیدآوران	سامرائی، عبدالله سلوم (نويسنده) ابو حاتم رازی، احمد بن حمدان (نويسنده) سامرائی، عبدالله سلوم ( محقق)
عنوان‌های دیگر	کتاب الزینة فی الکلمات الاسلامیة العربیة
ناشر	دار الحرية
مکان نشر	عراق - بغداد
سال نشر	1392ق - 1972م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	س2غ8 241 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الغلو و الفرق الغالية في الحضارة الإسلامية، اثر عبدالله سلوم سامرایی، کتابی است در تعریف غلو و معرفی فرق غالی در فرهنگ و تمدن اسلامی که به‌همراه کتاب «الزينة في كلمات الإسلامية العربية» نوشته ابوحاتم احمد بن حمدان رازی با تحقیق عبدالله سلوم سامرایی، منتشر گردیده است.

مطالب کتاب در چهار فصل به شرح زیر، سامان یافته است: در فصل نخست، به بررسی دلایل و اسباب پیدایش تفکر غلو پرداخته شده و این حرکت، ناشی از دو دلیل اصلی، دانسته شده است که اولین آنها، انسان و گذشته و مؤلفه‌های فکری و دینی اوست که قبل از ظهور اسلام داشته و بین او و اسلام، تعاملی به وجود آمده و برخی از دستورات آن را قبول و برخی دیگر را رد کرده است و اعتقادات و مبانی فکری و دینی سابق او، وی را بر آن داشته است تا اسلام واقعی را نپذیرفته و در مقابل آن، مخالفت و مقاومت کند و افراط‌گرایی وی، سبکی برخاسته از این مخالفت و تعبیری از آن می‌باشد. دلیل دوم، آن است که اسلام به‌عنوان یک نظریه جدید و یکپارچه بوده که در آن، مباحثی پیرامون زندگی، ذات خداوند، انسان، نبوت و رابطه انسان با خالق و سایر مخلوقات مطرح شده و حاوی عناصر اساسی و احکام و نواهی است که همه اینها، برای انسان، موادی را فراهم می‌کند تا با آنها تعامل داشته باشد؛ غالیان در میان این مواد و عناصر، ماده‌ای را برای عمل کردن به آن یافتند؛ بنابراین، قرآن کریم برای آنان، اساس و پایه‌ای شد که در آن آیاتی را برای مقاومت و آیاتی دیگر را برای کتمان و آیاتی را برای تأویل یافتند؛ پس قرآن برای آنان وسیله‌ای گردید تا با آن هجوم نمایند؛ چنان‌که ابزاری شد برای هجوم بر آن.

در فصل دوم، به بحث پیرامون معنای غلو و آغاز پیدایش و تطور و توسعه آن، پرداخته شده است و در فصل سوم، از مبادی پنج‌گانه غلو، سخن به میان آمده است. فصل چهارم نیز به بحث پیرامون اسالیب غلات و اهداف آنها، اختصاص یافته است.

کتاب «الزينة»، به بحث و بررسی نام‌ها و اصطلاحات اسلامی به‌کاررفته در زبان قرآن و حدیث و فرهنگ اسلامی پرداخته و در مجموع، این اثر، مهم‌ترین اثر لغوی در شناسایی و بیان ریشه و سیر تطورات اصطلاحات و واژگان فرهنگ اسلامی، قرآنی و مفاد آنها در عصر جاهلی است. مؤلف با تکیه بر مکتب لغوی و ادبی اصحاب اشتقاق (اشتقاقیان) که تلاش می‌کنند بین الفاظ و مدلول لغوی آن، ربط و مناسبتی برقرار کنند، به توضیح لغوی و ریشه‌یابی آن دسته از واژگانی که نیازمند شرح و بیان بوده‌اند، پرداخته است. پژوهشگران، مهم‌ترین امتیاز این کتاب را از آثار مشابه، در همین نکته دانسته‌اند.

همت ابوحاتم در استقصای واژگان در این کتاب، به‌گونه‌ای است که برخی این کتاب را نه صرفا یک کتاب لغوی، بلکه معجمی برای اصطلاحات دینی تلقی کرده‌اند.

منابع مقاله

1. مقدمه کتاب.
2. رازی، ابوحاتم، «گرایش‌ها و مذاهب اسلامی در سه قرن هجری»، ترجمه علی آقانوری، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1382.