واژه‌نامه پزشکی دوره اسلامی

واژه نامه پزشکی دوره اسلامی
پدیدآوران	شمس اردکانی، محمدرضا (نويسنده) مخبر دزفولی، محمدرضا (نويسنده) قاسملو، فرید (نويسنده) فرجادمند، فاطمه (نويسنده)
ناشر	چوگان
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1392ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-5682-51-2
موضوع	پزشکی اسلامی - اصطلاح‏ها و تعبیرها - پزشکی اسلامی - واژه نامه‌‏ها - فارسی - پزشکی سنتی - اصطلاحها و تعبیرها - پزشکی سنتی - واژه نامه‌‏ها - فارسی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏و‎‏2* 135 ‏‎‏R‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

واژه‌نامه پزشکی دوره اسلامی، اثر محمدرضا شمس اردکانی و دیگران، کتاب ارزشمندی است که در قالب طرح پژوهشی «تاریخ پزشکی در ایران» تهیه و تدوین شده و می‌تواند به‌عنوان زیرساختی برای آغاز بحث‌های نظری در زمینه اصطلاح‌شناسی و واژه‌گزینی طب سنتی بشمار آید.

علت تهیه کتاب حاضر، نزدیک شدن به فهرست نهایی واژگان مورد نیاز در عرصه طب سنتی است. در تهیه این اثر، تلاش آن بوده است که فهرستی از بخشی از واژگان تولیدشده در حوزه طب سنتی، بر اساس استخراج از مهم‌ترین منابع تهیه شود. منابع نویسندگان در تهیه این اثر، اگرچه از نظر تنوع عددی، اندک می‌نماید (منابع مورد استفاده در بخش انتهایی کتاب و در بخش فهرست منابع و اختصارات، معرفی شده است)، اما کوشش نویسندگان بر آن بوده در هر حوزه از تنوع «زبانی» منابع، مهم‌ترین منابع دیده شوند. با توجه به آنکه بسیاری از مهم‌ترین منابع پزشکی دوره اسلامی به زبان عربی تألیف شده‌اند، کوشش شده است مهم‌ترین این منابع در هر حوزه، بررسی شده و واژگان و اصطلاحات آنها استخراج شود. از جمله این متون، می‌توان از «القانون في الطب» ابن سینا (که از جمله مهم‌ترین منابع پزشکی دوره اسلامی بشمار می‌رود) به‌همراه آثاری چون «العمدة في الصناعة الجراحة» تألیف ابن قف، یاد کرد.

در حوزه زبان فارسی، تنوع منابع مورد استفاده بیش از منابع عربی بوده است؛ چراکه یکی از بحث‌های نظری تهیه کتاب حاضر، پایه قرار گرفتن واژگان و اصطلاحات فارسی و یا ذکر حتمی معادلی فارسی برای اصطلاحات عربی بوده است. بر همین اساس از میان متون قدیمی پزشکی دوره اسلامی، آثاری چون «ذخیره خوارزمشاهی» و «الأعراض الطبية» هر دو از سید اسماعیل جرجانی و «هداية المتعلمين» از اخوینی بخاری، مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

در این واژه‌نامه، کمتر نام گیاهان یا نام تخصصی داروها به ‌چشم می‌خورد. معدود واژگان این حوزه، آنهایی هستند که در لابه‌لای منابع مورد استفاده ما وجود داشته و ناگزیر استخراج شده و در واژه‌نامه، قرار گرفته‌اند. اما علت عدم طرح آنها در کتاب حاضر، آن بوده است که در حوزه داروشناسی دوره اسلامی، نیاز به طراحی و تهیه واژه‌نامه‌ای اختصاصی است و درگیر شدن واژه‌نامه پزشکی دوره اسلامی با این موضوع، باعث گستردگی حوزه پژوهش و به‌تبع آن امکان مغفول‌ ماندن بعضی واژگان و اصطلاحات می‌باشد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب، آن است که آثار مورد استناد در آن، عموما انتخاب‌شده از موثق‌ترین چاپ‌های آثار بوده‌اند. نام منبع در پایان توضیح ذکرشده برای هر واژه و در سطری جداگانه، ذکر شده است. به جهت جلوگیری از تکرار و صرفه‌جویی در حجم کتاب، برای هر منبع، شکل اختصاری تعریف شده که با مراجعه به فهرست منابع و اختصارات، دست یافتن به آن، به‌راحتی امکان‌پذیر است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.