شرح تبصرة المتعلمين (عراقي)

شرح تبصرة المتعلمین

نام کتاب	شرح تبصرة المتعلمین
نام های دیگر کتاب	تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین. شرح تعلیق و تحقیق عن أمهات مسائل القضاء التی مرت فی الکتاب رسالة في تعاقب الأیدی کتاب القضاء
پدیدآورندگان	علامه حلی، حسن بن یوسف (نويسنده) عراقی، ضیاء‎الدین (شارح) معرفت، محمدهادی (محقق و معلق)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏182‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏8‎‏ ‎‏ت‎‏2027‎‏ ‎‏1300‎‏ی
موضوع	علامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726 ق. تبصره المتعلمین فی احکام الدین - نقد و تفسیر فقه جعفری - قرن 8ق.
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE352AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«كتاب القضاء» تأليف حضرت آیت‌الله شيح ضياء الدين عراقى، شرحى مفصل و مستدل بر كتاب تبصره المتعلمين علامه حلى و با تعليقه آیت‌الله محمد هادى معرفت در باب قضا، مى‌باشد.

ساختار

كتاب در چهار فصل به نگارش درآمده و قبل از اينكه وارد فصل اول شود، به تعريف واژه قضاء از حيث لغت و اصطلاح و نيز دليل وجوب قضاوت پرداخته است. مؤلف، در هر فصل مباحث مهم و نسبتاً مبتلى‌به را مطرح كرده است. شيوه‌اش در نگارش چنين است كه بعد از ذكر برخى از اقوال بزرگان به نقد يا تقويت آن پرداخته و در پايان نظر خود را مستدلاً بيان مى‌كند.

گزارش محتوا

مؤلف، در مقدمه به تعريف كلمه قضاء و دليل وجوب قضاوت پرداخته است و بعد از آن، در فصل اول به صفات قاضى مى‌پردازد و در آن مباحثى همچون كيفيت ارتزاق قاضى، رجوع به اعلم،حرمت اخذ رشوه و لزوم احضار خصم را مطرح كرده است.در ادامه ضمن تأكيد بر داشتن مترجم براى قضاوت در مورد افرادى كه هم‌زبان قاضى نيستند، براى مترجم شرايطى را ذكر كرده است.

از جمله مباحث مطرح شده در فصل اول، كيفيت تزكيه شاهد و شروطى كه شاهد براى قبول شهادت لازم دارد مى‌باشد.

فصل دوم به بيان كيفيت حكم اختصاص دارد و به مباحثى مانند شرايط صحت دعوا و شنيدن آن،شرايط اقرار و صحت اقرار و ديگر مطالب مربوطه پرداخته است.

كيفيت ادعا بر عليه ميت، سكوت منكر به خاطر عذر يا از روى عناد از ديگر مباحث مطرح شده در اين فصل مى‌باشد.

در فصل سوم پيرامون قسم خوردن مباحثى را همچون شرايط قسم خوردن شرعى، قسم دادن غير معتقد، كيفيت قسم دادن فرد لال بررسى كرده است.

فصل بعدى در مورد مدعى است. او بعد از تعريفى كه از مدعى ارائه مى‌كند، به بيان صفات معتبر در مدعى پرداخته و در ضمن اين گونه مباحث به اين مسئله مى‌پردازد كه در صورت تعارض دو بينه حكم چيست؟ سپس بابى را راجع به احكام متعارض اختصاص داده و در يك تتمه‌اى كه بيان مى‌كند فروعى را در موارد اختلاف در عقود، اختلاف در ميراث و اولاد مطرح كرده است. در ادامه به بحث تعاقب دست‌ها بر مال غير مى‌پردازد كه اگر مال غير چند دست گشت، مالك مال، از چه كسى بايد مال يا خسارت خود را بگيرد كه مؤلف مباحث مستدلى را ذكر كرده است.

در قسمت دوم شانزده مبحث راجع به قضاوت و اهميت آن ارائه كرده است.

از جمله اينكه قضاوت، ولايت شرعى و منصب رسمى در نظام اسلامى مى‌باشد.

مؤلف در ادامه به بيان حيطه و محدوده قضاوت قاضى مى‌پردازد و اينكه آيا قاضى مى‌تواند به علم خود عمل كند؛ يا اينكه بايد طبق ادله موجود حكم نمايد.

مؤلف ضمن بيان ديدگاه فقهاى شيعه و بيان ادله اربعه، به تحليل ديدگاه خود در اين باره مى‌پردازد.

از جمله مسائل مطرح شده، بحث عدالت و مراتب آن است.

او در ضمن بيان معناى عدالت در مرجع تقليد، قاضى، شاهد، امام جماعت، بحثى را پيرامون طريقه و شيوه اثبات عدالت مطرح كرده است.

يكى ديگر از مسائل مطرح شده بحث اعتبار طهارت مولد در قاضى مى‌باشد و اينكه آيا فرد ولد الزنا مى‌تواند بر منصب قضاوت بنشيند؟ مؤلف، ضمن بيان ديدگاه برخى از فقها و استناد به برخى از روايات ديدگاه خود را تشريح مى‌كند.

بحث بعدى عدم صلاحيت زن براى قضاوت است كه در ضمن بيان روايات، تصريح مى‌كند كه ذكر واژه رجل در اين قبيل از روايات براى بيان خصوصيت مى‌باشد.

از ديگر مباحثى كه مطرح شده بحث از گناهان كبيره و صغيره است و در ابتدا تصريح مى‌كند: اين بحث قبل از اينكه يك مبحث كلامى باشد،يك بحث فقهى است و بحث مفصلى را راجع به اين موضوع مطرح كرده است.سپس بحث فحص از جرايم، براى ريشه كن كردن آن در جامعه را مطرح مى‌كند و در ادامه به بيان چگونگى جمع ميان فحص از جرايم و حرمت تجسس در امور مردم مى‌پردازد.

در ادامه به شرح و بسط قاعده«درأ» پرداخته و علاوه بر بيان ضابطه اين قاعده آن را مخصوص باب حدود مى‌داند. از جمله مباحث پايانى آثار حقوقى توبه كردن است؛ در اين قسمت به بيان حقيقت توبه و اينكه چگونه باعث سقوط حد مى‌شود، مى‌پردازد. سپس كيفيت استرزاق قاضى را مطرح مى‌كند.

پیوندها

مطالعه کتاب شرح تبصرة المتعلمین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور