ابن ایوب، عبدالله بن علی قادری مخزومی

ابن ایوب
نام کامل	ابن اَیوب‌، جمال‌الدین عبدالله بن على بن یوسف بن على بن محمد قادری مخزومى
نام پدر	على
ولادت	782ق
محل تولد	دمشق
رحلت	868ق‌
مدفن	مصر، مقبره سعیدالسعداء
طول عمر	86
مذهب	شافعى
اطلاعات علمی
اساتید	ابن صدیق
برخی آثار	دواء النفس من النَکس‌، نشر اللواء في مقتضى الفصد و الدواء، سیاسة الخَلق بتحسین الخُلق‌

ابن اَیوب‌، جمال‌الدین عبدالله بن على بن یوسف بن على بن محمد قادری مخزومى (782- 868ق‌/1380-1463م‌)، پزشک و محدث شافعى مذهب دمشقى‌.

جد بزرگ او یوسف بن على‌، به علت مصائبى که بر او وارد آمد، ایوب لقب گرفت‌. از این رو بازماندگان او به ابن ایوب شهرت یافتند.

زادگاه

عبدالله در دمشق زاده شد و رشد یافت و دانش آموخت و قرآن را حفظ کرد.

فعالیت علمی

بعدها عازم قاهره شد و در آنجا با الزین عبدالباسط و سعید السعداء (از افراد صاحب نفوذ در دربار فاطمیان و شیخ خانقاهى به همین نام در قاهره و دیگر مشاهیر زمان معاشر شد. صحیح بخاری را نزد ابن صدیق آموخت و خود برای جمعى دیگر درس گفت‌. وی درباره مفاد برخى احادیث آن، با گروهى از محدثان قاهره و از جمله محمد بن عبدالرحمان سخاوی گفت‌وگوهایى داشته است‌.

ویژگی علمی و اخلاقی

ابن ایوب از پدرش على، کرامات بسیار نقل مى‌کرده‌، و نیز به پیروی از او با عرفا، به‌ویژه ابن فارض و ابن عربى‌، دشمنى مى‌ورزیده است‌. سخاوی، اخلاق او را بسیار مى‌ستاید.

وفات

در 86 سالگى در قاهره از دنیا رفت و در مقبره سعیدالسعداء دفن شد.

آثار

ابن ایوب در فن پزشکى و داروشناسى آثاری دارد که موجب شهرت او گشته است‌. از آن جمله‌اند:

1. دواء النفس من النَکس‌، این رساله که مؤلف در 835ق از تألیف آن فراغت یافته، شامل 5 فصل است‌: شناخت مواد حاوی سم‌، خواص سموم و داروهای کشنده‌، درمان عمومى در صورت عدم شناخت اصل سم‌، درمان مسمومیت‌های ناشى از سموم حیوانى و نباتى و معدنى، پس از شناخت آنها و چگونگى مبارزه با حشرات‌. فصل‌های چهارم و پنجم این کتاب‌، زیر عنوان «صیانة الإنسان من أذی المعدن و النبات و الحیوان‌» به‌صورت یک رساله مستقل درآمده است. نسخه خطى این کتاب که در حیات مؤلف استنساخ شده در بانکیپور، کتابخانه عمومى شرق و نسخه خطى دیگری در پاریس و نسخه‌ای نیز در کتابخانه برلین، نگهداری مى‌شود.
2. نشر اللواء في مقتضى الفصد و الدواء، رساله مختصری است شامل یک مقدمه و 9 فصل و یک خاتمه که در آنها درباره فن پزشکى و مفهوم یاری خواستن از پزشک‌، علل توسل به فصد با استعمال دارو و انصراف از هر یک از آنها، هدف از فصد، و برتری فصد نسبت به دارو، شرایط فصد و این‌که هم پرخونى و هم کم‌خونى را مى‌توان با فصد درمان کرد، غلبه صفرا بر بدن در هنگام فصد، ضرورت اجتناب از خفتن در روز فصد و مطالب دیگری بحث شده است‌. نسخه خطى این کتاب نیز در کلکته نگهداری مى‌شود و تاریخ استنساخ آن معلوم نیست.
3. سیاسة الخَلق بتحسین الخُلق‌، که در اخلاق و در 10 فصل نوشته شده است‌. از این کتاب نیز نسخه‌ای خطى در برلین و نسخه‌ای دیگر در لیدن موجود است‌.
4. سد الذرائع من القول بتأثیر الطبائع‌، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه چستربیتى نگهداری مى‌شود.

به گفته سخاوی، ابن الهمام بر برخى از کتاب‌های ابن ایوب تقریظ نوشته است‌.

منابع مقاله

موسوی‌بجنوردی‌، کاظم، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.