سیری در اندیشه‌های اقتصادی امام(ره)

سیری در اندیشه‌های اقتصادی امام(ره)
پدیدآوران	کهندل، محمد (نویسنده)
ناشر	مشاوران
مکان نشر	تهران
سال نشر	1384
موضوع	امام خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1368-1279--نظریه درباره اقتصاد اسلام و اقتصاد.
کد کنگره	‏۱۵۷۴DSR۵/ الف۷۸/س۹ ۱

سیری در اندیشه‌های اقتصادی امام(ره)، تألیف محمد کهندل(متولد 1340ش)،

به لحاظ عدم حاکمیت اسالم در تاریخ کشور ما و دیگر کشورهای اسالمی و یا خودباختگی و مقهور نمودن این کشورها از طرف کشورهای استکباری هنوز نتوانسته ایم علوم اقتصادی و سایر علوم انسانی را از بطن اسلام استخراج و به اجرا درآوریم. حال با گذشت حدود چندین سال از عمر انقلاب اسلامی برآنیم تا نظام اقتصادی اسالم و توانمندی‌های آن را برای متفکرین و ملل جهان به نمایش بگذاریم تا اعلام کنیم که تنها راه سعادت بشر تمسک به وحی و عطیه‌های الهی است. امام خمینی(ره) در این خصوص به لحاظ سطح بالای علمی ایشان و همچنین واقع شدن ایشان در درس نظام اسلامی از شخصیت های منحصر به فردی است که جمع آوری دست نوشته ها و آثار باقیمانده از ایشان می تواند زمینه بسیار مناسبی در جهت این حرکت بزرگ علمی و رشد تفکر دینی در حوزه اقتصاد باشد. اثر حاضر که با همت آقای محمد کهندل گردآوری شده است، در سه بخش به ارائه مطالب خود می پردازد. عنوان بخش های مطرح شده در کتاب عبارتند از: بخش اول: مروری بر زندگانی حضرت امام(ره) بخش دوم: اقتصاد و توسعه از دیدگاه امام(ره) بخش سوم: فعالیت های اقتصادی از دیدگاه امام(ره)

دیدگاه های حضرت امام در مورد ویژگی های کارگزاران حکومت اسلامی عبارتند از: - ساده زیستی - عمل به قانون - خدمتگزار بودن مسئولین نظام اسلامی - کارگزاران می بایست در بین مردم محبوبیت داشته باشند. - کارگزاران با فقر و مستمندان مراوده داشته باشند. - تهذیب نفس - پذیرش یا واگذاری مسئولین به بهترین و کارآمدترین افراد نظام اقتصـادی اسلام: 1. برآوردن نیازهای مادی انسان در جریان رشد عالی ترین هدف اقتصاد برای یک جامعه اسلامی 2. ریشه کن کردن فقر و محرومیت و فراهم سازی عدالت اجتماعی در زمینه اقتصادی و مبارزه با عوامل فقرزا 3. تأمین استقلال اقتصادی جامعه و نفی هر نوع وابستگی و اسارت اقتصادی 4. دستیابی به قدرت بزرگ اقتصادی: امام خمینی بطور مداوم مراحل رسیدن به قدرت بزرگ اقتصادی را که اولین مرحله آن استقلال اقتصادی است، تأکید می نمودند. اصول حاکم بر سیاست های اقتصادی از نظر امام: 1. عدالت اجتماعی 2. ایجاد فرهنگ کار: «هرکه ازش هرکاری برمی آید راجع به اقتصاد باید بکند »... 3. خودکفایی کشاورزی و استقلال اقتصادی 4. حذف انحصار: « شکستن طلسم انحصار در تجارت داخل و خارج به افراد خاص متمکن و مرفه و بسط آن به توده های مردم و جامعه» 5. توسعه صادرات 6. توسعه مراکز علمی و تحقیقاتی 7. تکیه به بخش خصوصیمالکیت: در فقه اسلامی مالکیت به سه قسم است: الف( مالکیت دولتی: به معنی آن است که دولت اسلامی بر بخشی از ثروت های طبیعی مالکیت دارد. ب( مالکیت عمومی: اموالی است که متعلق به همه مسلمین بوده ولی در اختیار دولت اسلامی است. ج( مالکیت خصوصی: به معنی تعلق اموال و اشیاء به افراد یا گروه های خاص می باشد. حضرت امام در این خصوص می فرمایند:» در مورد دارایی های خصوصی این مسلم است که مورد قبول اسلام است.» نظام اقتصادی اسلام در خصوص مالکیت خصوصی از نقطه نظر امام نظامی است که مالکیت را به رسمیت می شناسد به طوری که نحوه پذیرش آن دو ویژگی و نتیجه مطلوب را به جامعه تقدیم می کند، یکی از آن ها عدالت اجتماعی است و دیگری ایجاد اقتصاد سالم و بهبود و رونق گرفتن اقتصاد است. لذا امام می فرمایند:» اسلام یک رژیم معتدل با شناخت مالکیت و احترام به آن نحو محدود در پیدا شدن مالکیت و مصرف می باشد که اگر به حق به آن عمل شود، چرخ های اقتصاد سالم به راه می افتد و عدالت اجتماعی، که لازمه یک رژیم سالم است، تحقق می یابد». جایگاه بخش خصوصی در دیدگاه امام: حضرت امام در سیاست های بازسازی، تکیه به بخش خصوصی را به عنوان یک استراتژی و سیاست -اینگونه مرقوم می دارند:» دولت که نمی تواند کشاورزی بکند ،کشاورزی را دولت باید تأیید بکند.» و در جای دیگر می فرمایند: »استفاده از نیروهای عظیم مردمی در بازسازی و سازندگی و بها دادن به مؤمنین انقلاب خصوصا جبهه رفته ها و توسعه حضور مردم در کشاورزی و صنعت و تجارتً و بازسازی» ... اگرچه امام ورود دولت در اقتصاد را تجویز می نماید، ولی آن را تا جایی طرح می کنند که آزادی از مردم سلب نشود. فقر از نقطه نظر امام: امام فقر را به دوگونه طرح می نمایند: یکی در سطح جامعه ایران و جوامع اسلامی مطرح می کنند و دیگر اینکه فقر را در داخل یک جامعه اسلامی مورد دقت نظر دارند و همواره به فکر آن ها بوده و از آرزوهای ایشان همواره این مطلب بوده است که محرومین به رفاه برسند. یکی از سیستم هایی که امام معتقد بودند در اسلام وجود دارد و امکان فقرزدایی را میسر می سازد، خمس است. عدالت اجتماعی از نقطه نظر امام: عدالت اجتماعی یعنی استقرار عدل و از بین رفتن هرگونه تبعیض در سطوح جامعه، مبارزه با فقر غیر از تأمین عدالت اجتماعی است. حضرت امام در اولین قدم برای ایجاد عدالت اجتماعی معتقدند که می بایست نظام اقتصادی حاکم بر جهان اسلام متحول شود و نظام اقتصادی اسالم طراحی شود که با اجرای آن عدالت اجتماعی در جامعه را شاهد خواهیم شد. قطعا توسعه از نظر حضرت امام: پیش نیازهای توسعه که درکلام امام آمده است، عبارتند از؛ - توجه به دنیا و مطلوب دانستن آن، - اعتقاد به برابری انسان ها، - انسان ها حقوق همدیگر را باید رعایت کنند، - آزادی اندیشه - تکیه بر علم و تخصص هدف توسعه در تمام ابعادش تعالی انسان است، لذا اگر پیشرفتی در جامعه رخ بنماید ولی در جهت تکامل و پیشرفت و سعادت انسان های آن جامعه نباشد، نباید نام آن را توسعه گذاشت. فعالیت های اقتصادی از دیدگاه امام: ایجاد فرهنگ کار و فعالیت: امام فعالیت اقتصادی را برای مردم یک وظیفه شرعی دانسته و محور را در این مهم، کار و فعالیت دانسته اند و این موضوع را بسیار فراتر از نفع شخصی و خواستگاه فردی تعریف نموده اند. استراتژی کشاورزی: امام خمینی محصولات کشاورزی را بعنوان محصوالت استراتژیک دانسته و در این زمینه می فرمایند:« ما امروز اگر بخواهیم با این قدرت بزرگ مواجه باشیم و در این میدان شکست نخوریم احتیاج به چند امر داریم یکی اینکه ما اقتصاد خودمان را طوری کنیم که خودکفا باشیم که اولش زراعت است.« صادرات و تجارت: انجام مبادله یک ضرورت و موضوع بسیار طبیعی برای کشورها تلقی می شود و حضرت امام در این زمینه می فرمایند:«ما همانطور که از تولیدات داخلی کشور به هر دولتی که مشتری آن باشد می فروشیم و صادر می کنیم، همان طور هم هرچه را که در داخل به آن نیاز داشته باشیم، از خارج می‌خریم.« صنعت: ایشان به رشد در انزوای بخش صنعت اعتقاد داشتند و بر این باور بودند که جوانان و پتانسیل های داخلی ما درصورت انسجام و هدایت می توانند در کشور تحول ایجاد کنند. بر اساس این اصل رویکرد امام تلاش بر قطع وابستگی بود.

منابع مقاله

بی‌نام، طوبی اندیشه (سطح دوم)، سیر مطالعاتی اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره)