زن در آینه جلال و جمال

زن در آینه جلال و جمال
پدیدآوران	جوادی آملی، عبدالله (نويسنده)
ناشر	اسراء
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1375ش
چاپ	1
شابک	‎964-5984-01-7
موضوع	زنان در اسلام - زنان در قرآن - زنان عارف - وضع حقوقی و قوانین (فقه)
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ج‎‏9‎‏ز‎‏9‎‏ 230/172 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

زن در آینه جلال و جمال چکیده مباحثى است که حضرت آیت‌‌الله جوادى آملى در سال تحصیلى 1368 ـ 1369 در جامعه‌‌الزهرای قم تدریس کرده است. حاضران جلسه‌های این مباحث خواهران طلبه‌‌اى بوده‌‌اند که از نظر بهره‌مندی از علوم معقول و منقول، در سطح عالى قرار داشته‌‌اند. نقد برخى شبهه‌های فقهى و تفسیرى که در کتاب درج شده، با همکارى این خواهران صورت گرفته است. آنان مطالب را از نوار بر روی کاغذ پیاده کرده‌‌اند و ویرایش نهایى، اصلاحات و نظارت بر این کار را حجت‌‌الاسلام محمود لطیفى انجام داده است.

حدود چهل صفحه از این کتاب به مقدمه‌‌اى مفصل اختصاص دارد. بخش مهم مطالب این مقدمه، محصول همایشى است که مسئولان صدا و سیماى جمهورى اسلامى ایران درباره اعتلاى زن؛ سیرت و سنت اسلامى وى در رفتار و گفتار و نوشتار؛ ارائه هنر ممدوح؛ ایجاد مِهر و انعطاف در جامعه با کمال اجتناب از تهتک و نهایت تنزه از غرب‌‌زدگى برگزار کردند. بخش دیگری از مباحث مقدمه، پاسخ به چند سؤال علمى است که مرکز مطالعات مسائل زنان آن را مطرح کرده است.

آیت‌‌الله جوادى آملى در پیش‌گفتار، پس از بحث مفصلى درباره مظهر جلال و جمال الهى، بیان می‌کند که در مسائل معنوى، عبادى و کمالات انسانى هیچ تفاوتى میان زن و مرد وجود ندارد، جلال زن در جمالش نهفته است و جمال مرد در جلال او جلوه‌‌گر مى‌‌شود. این توزیع کار، نه نکوهشى است براى زن و نه ستایشى است براى مرد، بلکه رهنمودى براى هر دوی آنهاست. زن و مرد از یک گوهر آفریده شده‌اند و در بنیان‌گذاری خانواده، تأمین نیازهای عاطفی به عهده زن است. مرد به‌دلیل مدیریت، کارهایی چون تأمین هزینه و تعهد کارهاى اجرایى خانواده را بر عهده دارد.

مؤلف مى‌‌افزاید: منشأ گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایه انس به زن، همان مودت و رحمتى است که خداوند میان آنان قرار داده است. به اعتقاد مؤلف، نگرش اسلام به زن و تنظیم حقوق او این است که حیثیت وى جنبه حق‌الله دارد، نه حق‌‌الناس و هتک حرمت او بر هیچ کس روا نیست. ازاین‌رو، همگان موظف به پاسدارى از حرمت و مقام زن هستند و این نکته در خلال احکام دینى و موازین شرعى به‌‌طور کامل مشهود است.

کتاب حاضر در چهار فصل تدوین شده است. در فصل اول، موضوع زن در قرآن بررسى تحلیلى شده است. نویسنده در این قسمت یادآور می‌شود، ذات اقدس الهى در آیاتى از قرآن کریم، تعلیم و تربیت را به روح استناد مى‌‌دهد و روح، نه مؤنث است و نه مذکر. همچنین، آیات قرآن از راه حس، بُرهان و مسائل قلبى و شهودى مطالبی را یادآورى مى‌‌کند و نمونه‌‌هایى از زنان و مردانی را برمى‌‌شمارد که این راه‌‌ها را پیموده‌‌اند. به باور آیت‌‌الله جوادى آملى، با توجه به آیات قرآن، خداوند انسان‌‌ها را به همان کرامت که صفت فرشته‌‌هاست، ستوده و آنان را به این خصلت دعوت کرده و این نمودار آن است که انسان‌‌هاى صالح مى‌‌توانند با کمالات علمى و عملى، خود را فرشته‌‌صفت کنند. فرشتگان نه مذکرند و نه مؤنث و کسى که به آنان تأسى و اقتدا مى‌‌کند، نه زن است و نه مرد، بلکه انسان است که ارزش او به تزکیه درون و تهذیب باطن وابسته است، نه نوع انسانى. نویسنده با بیان شواهد قرآنى و معرفی نمونه‌‌هایى از زنانى که قرآن، آنان را اسوه و الگوى افراد شایسته می‌خواند، بحث را پى مى‌‌گیرد.

زن در عرفان، موضوع مورد بحث در فصل دوم است. چکیده مطالب این فصل از کتاب، شامل این موضوع است که از دو راه می‌توان به معارف الهى دست یافت: ذکر و فکر(راه دل و راه عقل) که در آیات قرآن، به راه دل یا فطرت، بیشتر بها داده شده است. بر این اساس، بسیارى از افراد که حتى درس نخوانده‌‌ و به حوزه و دانشگاه نرفته‌‌اند، می‌توانند از راه موعظه و تزکیه درونى به مقامات معنوى عالى دست یابند.

انسان چه مرد باشد، چه زن، مى‌‌تواند از راه دل به درجات والا برسد و با نماز، دعا، مناجات و ذکر، به بصیرت، معرفت و یقین قلبى دست یابد و در این مسائل میان زن و مرد تفاوتى نیست. بنابراین، مهم‌ترین راه؛ یعنى پای‌بندی به اعمال صالح و عبادت‌ها، میان زن و مرد مشترک است. در ادامه، نویسنده شرح حال برخى زنان را که ذوق عرفانى داشته‌‌ و آثارى در این زمینه از خود به یادگار گذاشته‌اند، بیان می‌کند.

در فصل سوم درباره «زن در بُرهان» بحث مى‌‌شود. به باور نویسنده، براساس شواهد قرآنى و روایى، از نظر مسائل عقلى، میان زن و مرد در اصل کمال تفاوتى نیست. اگر کسى بگوید زنى مانند پیامبر اکرم9 نشد و به مقام او نرسید، باید گفت بسیاری از پیامبران دیگر نیز مانند او نشدند و این نقص نیست.

زن‌‌ها در طول تاریخ با شکوفایى استعدادها و خلاقیت‌‌هایى که داشته‌‌اند، در بخش‌‌هاى علمى، معرفتى، سیاسى، نظامى و اجتماعى به مقام‌هایی دست یافته و به‌عنوان دانشور، صاحب‌نام و ادیب، مشهور و معروف شده‌‌اند.

فصل چهارم این نوشتار به «حل شبهات و رفع تعارض بین روایات» اختصاص یافته و پاورقى مربوط به هر فصل در پایان آن آمده است. این کتاب از فهرست منابع و مآخذ و فهرست اعلام و اشخاص، مکان‌‌ها، کتاب‌‌ها و قبایل بى‌‌بهره است، ولی در چاپ جدید که در مرکز نشر اسراء صورت گرفته، ضمن ویرایش جدید، فهرست‌هایی چون فهرست آیات و روایات، فهرست اشعار، فهرست اعلام، فهرست کتب و فهرست منابع نیز به آن افزوده شده که راه پژوهش را برای پویندگان آن هموارتر کرده است.

منابع مقاله

حبیبی، سلمان، کتابشناسی توصیفی زن، قم، انتشارات دفتر عقل، چاپ یکم، 1387ش.