الفوائد الملية لشرح الرسالة النفلية

الفواید الملیة لشرح الرسالة النفلیة

نام کتاب	الفواید الملیة لشرح الرسالة النفلیة
نام های دیگر کتاب	النفلیه. شرح شرح الرساله النفلیه
پدیدآورندگان	مرکز الأبحاث و الدراسات الاسلامیة، قسم إحیاء التراث الاسلامي (محقق) مندلاوی، اسماعیل بیک (محقق) فرادی، حسان (محقق) شهید ثانی، زین‌‎الدین بن علی (شارح) مولوی، محمدحسین (محقق) مشهدانی، محمدحسین (محقق) بنی هاشمی، حسین (محقق)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏187‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏9‎‏ ‎‏ن‎‏7025
موضوع	شهید اول، محمد بن مکی، 734 - 786ق. رساله النفلیه - نقد و تفسیر نماز
ناشر	دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، مرکز انتشارات
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1378 هـ.ش یا 1420 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE302AUTOMATIONCODE

مؤلف

زين الدين بن على عاملى، شهيد ثانى (م 966 ق).

مباحث

شهيد اوّل پس از تأليف كتاب الألفية كه شامل هزار واجب نماز است، با تأليف النفليّة كه شامل سه هزار مستحب نماز است قصد داشته به روايت امام صادق (ع) و امام رضا (ع) كه نماز داراى چهار هزار باب يا حدّ است عمل نمايد.

در بين آثارى كه در بيان مستحبات نماز نوشته شده‌اند كتاب «النفليّة» از نظر ترتيب و طبقه‌بندى مطالب كم‌نظير است.

از زمان نگارش آن، فقهاى بزرگ به آن توجه داشته و شروح متعددى بر آن نوشته‌اند كه مشهورترين آنان «الفوائد المليّة» شهيد ثانى است.

فهرست مطالب

الفوائد المليّة همچون النفليّة از يك مقدمه و سه فصل و يك خاتمه تشكيل شده است.

مقدمه، شامل تعريف نافله و تشويق و ترغيب به آن، فصل اوّل شامل مقدمات نماز، فصل دوّم شامل مقارنات نماز و فصل سوّم شامل مكروهات و اعمال منافى با افضليت نماز است. خاتمه نيز از دو قسمت تعقيبات نماز و خصوصيات ساير نمازها مثل نماز جمعه، نمازهاى اعياد و غير آنان تشكيل شده است.

خصوصيات

از آنجايى كه شهيد ثانى در تمام علوم اسلامى و غير آن مثل نحو، صرف، معانى و بيان، منطق، لغت، اصول، فقه، تفسير، علم رجال، تجويد، فلسفه، هيئت، رياضى و نظائر آن تخصص داشته و كتاب‌هاى متعددى در اين موضوعات تأليف نموده است، كتاب موجود نيز در بردارندۀ مباحث مختلفى از اين علوم مى‌باشد و مباحث سودمند و گرانقدرى از عقايد، تفسير، ادبيات و غير آنها در آن وجود دارد.

عظمت علمى شهيد اول (م 876 ق) و فاضل مقداد (م 826 ق) كه از مبرزترين شاگردان شهيد اوّل بوده است باعث شده كه شهيد ثانى تحت تأثير اين دو بزرگوار مباحث زيادى را بخصوص از كتاب «الذكرى» و «التنقيح الرائع» بدون ذكر نام آنان مطرح نمايد كه از اين نظر اين كتاب مجموعه‌اى از اين نظريات مى‌باشد.

استقراء تام كلمات فقهاء و بيان نظريات آنان و علماى اهل تسنن اين كتاب را در نوع خود كم‌نظير ساخته است و به دليل همين جايگاه علمى در موسوعه‌هاى فقهى همچون:

- مفتاح الكرامة سيد محمد جواد عاملى (م 1226 ق)

- مستند الشيعة ملا احمد نراقى (م 1245 ق)

- جواهر الكلام شيخ محمد حسن نجفى (م 1226 ق)

- كتاب‌هاى شيخ انصارى (م 1281 ق)

- مستمسك العروة الوثقى آية اللّه سيد محسن حكيم (م 1390 ق)

و غير آنان به اين كتاب استناد شده و اقوال و نظريات شهيد ثانى را مورد بررسى و نقد قرار دهند.

در مقدمۀ كتاب، شهيد ثانى در معرفى كتاب و جايگاه آن مى‌نويسد:

فهذه كلمات قليلة و تنبيهات جليلة و فوائد ملية تنقع (الرسالة النفليّة) و توضيح مبانيها و تحقق معانيها و تكشف ملتبسها و تشفق ملتمسها، مقتصر على مناسبة مقتضى الحال من الاعراض عن تطويل المقال بمأخذ الأحكام بطريق الاستدلال فإن الغرض من الرسالة مجرد الأعمال و التنبيه على جميل الخصال و حميد الخلال.

نسخه‌ها

در الذريعةج 360/16 به نسخه‌هاى خطى كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى مربوط به سال 963 ق، نسخۀ دانشگاه تهران مربوط به سال‌هاى 1062 و 957 ق، نسخۀ مدرسۀ فاضل خان به خط زين العابدين بن محمد مربوط به 971 ق اشاره شده است.

در چاپ كتاب موجود از نسخه‌هاى متعدد خطى النفليّة و الفوائد المليّة استفاده شده است.

سه نسخه‌هاى خطى النفليّة از كتابخانۀ آية اللّه مرعشى كه عبارتند از:

1 - نسخۀ خطى مربوط به سال 1342 ق كه با رمز «ف» مشخص شده است.

2 - نسخۀ خطى مربوط به سال 1063 ق.

3 - نسخۀ خطى مربوط به سال 939 ق.

سه نسخۀ الفوائد الملية از كتابخانۀ آية اللّه مرعشى عبارتند از:

1 - نسخۀ خطى كه با رمز «ه‍» مشخص شده و تاريخ نوشتن آن مشخص نيست.

2 - نسخۀ خطى مربوط به سال 979 ق كه با رمز «و» مشخص شده است.

3 - نسخۀ چاپ سنگى سال 1314 ق كه در ايران چاپ شده و با رمز «ح» مشخص شده است.

تأليف و انتشار

در الذريعة360/16 تاريخ پايان آن را صفر سال 955 ق ذكر كرده است، و به چاپ آن به نام «المقاصد العلية» در سال 1312 ق اشاره شده است.

كتاب موجود در سال 1420 ق بوسيلۀ مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزۀ علميۀ قم چاپ شده است و محقق آن محمد حسين مولوى است كه بوسيلۀ بعضى از فضلا همراهى شده است.

در مجلۀ تراثنا ج 238/20 به نسخۀ چاپى كه بوسيلۀ على مدنى شامى تحقيق شده و بر نسخۀ خطى از كتابخانۀ مسجد گوهرشاد مربوط به سال 983 اعتماد شده، اشاره شده است.

تحقيق و تصحيح

كارهايى كه در چاپ كتاب موجود بوسيلۀ گروه تحقيق و تصحيح انجام شده است عبارتند از:

1 - مقابلۀ نسخه‌هاى خطى و استحكام بخشيدن به متن آن

گروه تحقيق پس از مقابلۀ نسخه‌هاى خطى و قطع پيدا كردن به صحيح بودن متن يك نسخه، آن را در متن كتاب موجود مورد استفاده قرار داده‌اند. در كنار اين كار، ضبط وزن كلمات و الفاظ مشكل و عبارت‌هاى داراى ايهام نيز ذكر شده است.

2 - استخراج آيات و روايات از مآخذ و مصادر حديثى مثل كتب اربعه در صورتى كه اين روايات در آنها موجود باشند و اگر در اين منابع موجود نبوده و شهيد ثانى در بيان روايتى منفرد بوده است آنگاه نام كتاب‌هايى كه به الفوائد الملية استناد نموده‌اند در حاشيه ذكر شده‌اند.

3 - استخراج اقوال فقها در صورتى كه مآخذ و منابع آنها در دسترس باشد و در غير اين صورت سعى شده است از منابع و مصادرى مثل مختلف الشيعة و السرائر و غير آنان كه به نقل و جمع‌آورى اقوال ديگر فقها پرداخته‌اند استفاده شود.

در مواردى نيز كه با الفاظ مبهمى مثل قيل، أجيب و نظائر آن در اسناد نظريه‌اى برخورد شده است سعى شده كه صاحبان نظريه شناخته شده و معرفى گردند.

حتى در مواردى كه نظريه‌اى به اشتباه بوسيلۀ شهيد اول يا شهيد ثانى به فردى نسبت داده شده است در پاورقى به آن اشاره شده است و دلايل آن نيز ذكر شده است.

4 - شهيد ثانى در ذكر منابع و مآخذ كتاب به گروهى از مصادر و مآخذ كه تحت تأثير آنها نبوده است تصريح نموده است امّا به بعضى از مصادر از آن جهت كه متأثر از آنان بوده مثل الذكرى شهيد اوّل و تنقيح الرائع فاضل مقداد اشاره ننموده است كه اين گونه مصادر نيز استخراج و آدرس آنان در پاورقى در كتاب ذكر شده است.

5 - تهيۀ فهارس متنوع و ارزشمند در آيات شريفه، احاديث، موضوعات، اعلام، اماكن، كتاب‌ها و غير آنها كه در پايان كتاب ذكر شده‌اند از ديگر كارهاى ارزشمند گروه تحقيق بوده است.

پیوندها

مطالعه کتاب الفواید الملیة لشرح الرسالة النفلیة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور