موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم

آیت الله موسوی اردبیلی
نام کامل	موسوی اردبیلی، عبد الکریم
نام‌های دیگر	آیت الله موسوی اردبیلی اردبیلی، عبد الکریم
ولادت	8 بهمن 1304 ش 13 رجب 1344 ق
محل تولد	اردبیل، ایران
رحلت	3 آذر 1395
مدفن	قم
منصب	رئیس دیوان عالی کشور
اطلاعات علمی
اساتید	سید محمدرضا گلپایگانی سید احمد خوانساری
برخی آثار	فقه الحدود و التعزيرات فقه القضاء فقه الشركة على نهج الفقه و القانون فقه المضاربة حاشيه بر خيارات مكاسب

برای دیگر کاربردها، موسوی اردبیلی (ابهام زدایی) را ببینید.

سید میرکریم موسوى کریمى (1304-1395ش)، معروف به سید عبدالکریم موسوى اردبیلى از مراجع تقلید، رئیس دیوان عالی کشور (1360-1368) و رئیس دانشگاه مفید قم،

ولادت

در هشتم بهمن 1304 در شهر اردبیل متولد گردید. پدرش میرعبدالرحیم، روحانى بزرگوار و مادرش زنى پارسا بود. وى در دو سالگى مادرش را از دست داد.

تحصیلات

تحصیلات خود را در دوران کودکى و در مکتب‌خانه آغاز کرد و در سال 1319ش، وارد مدرسه علمیه ملا ابراهیم در شهر اردبیل شد. در دورانى که وى وارد مدرسه طلبگى گشت، این مدارس به علت اقدامات رضاشاه رونق چندانى نداشتند؛ مثلاً در همان زمان فقط چهار طلبه در آن مدرسه درس حوزوى مى‌خواندند. بعد از اینکه متفقین خاک ایران را اشغال کردند و رضاشاه برکنار شد، رونق این مدارس بیشتر شد؛ در نتیجه موسوى اردبیلى در همان مدرسه به تدریس مشغول گردید.

وى در سال 1322 براى خواندن درس حوزوى در مراتب بالاتر، وارد شهر قم شد و حدوداً سه سال در این شهر اقامت گزید. وى در قم از محضر بزرگانى چون سید محمدرضا گلپایگانى و سید احمد خوانساری تلمذ نمود.

در 16 آبان 1324 همراه با یکى از همشهریانش که هم‌زمان در قم طلبه بود، به طرف نجف حرکت کرد و از طریق اروندرود و با قایق به عراق رفت. در نجف وى همراه با هم‌سفرش به مدرسه «سید» رفت و حدوداً دو سال در نجف اقامت داشت.

بعد از مدتى جو سیاسى عراق به هم ریخت و هم‌زمان نامه‌اى نیز حاکى از بیمارى پدرش به دست وى رسید. مجموع این رویدادها باعث شد که وى به همراه دو تن دیگر از دوستانش به قم بازگردد. نخست، تصورش بر این بود که دوباره به نجف براى ادامه تحصیل باز خواهد گشت، اما این گونه نشد. وى در قم فعالیت خود را در حوزه علمیه قم ادامه داد و حتى در انتشار مجله‌اى در قم به نام «مکتب اسلام» نیز سهیم بود.

وى در سال 1339 به علت بیمارى و ضعف به توصیه پزشکان مجبور به مراجعت به اردبیل به‌طور موقتى شد. وى فعالیت‌هایى در اردبیل انجام داد که به علت نیمه‌کاره ماندن این فعالیت‌ها تا سال 1347 در اردبیل ماند تا این کارها به پایان برسند. فعالیت‌های وى در بازگشت به اردبیل، شامل بازسازى مدارس، تدریس علوم حوزوى و همچنین تصمیم به احداث یک کارخانه بود که با ممانعت شاه روبه‌رو شد.

او در اردبیل فعالیت‌های سیاسى نیز انجام داد. در زمان جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل بود که در آن زمان حکومت ایران از اسرائیل حمایت و بر ضد اعراب خبر منتشر مى‌کرد که موسوى اردبیلى در منبرهاى خود به حمایت از اعراب سخنرانى کرد و باعث شد که حکومت تصمیم به دستگیرى وى بگیرد؛ هرچند به خاطر اعتصاب بقیه روحانیون از این کار منصرف شده، به تذکر اکتفا کرد.

یکى از آثار او که در اردبیل انتشار یافت، کتاب «جمال ابهى» بود که در پاسخ به اظهارات بهائیان نوشته شده بود. شهر اردبیل محل زندگى یکى از هجده نفر از پیروان اولیه على‌محمد باب، به نام ملا یوسف اردبیلى بود. بهائیان، ملا یوسف اردبیلى را اهل روستاى ملا یوسف در نزدیکى اردبیل مى‌دانند.

وى در سال 1347 به خاطر فشارهاى حکومت تصمیم به مهاجرت به تهران مى‌گیرد و براى اینکه دولت متوجه تصمیمش نشود، به بهانه کمک به زلزله‌زدگان مشهد از اردبیل خارج مى‌گردد و به تهران مى‌آید. ایشان در تهران ضمن ادامه تدریس خارج فقه، چند نهاد فرهنگی را تأسیس نمود. اول: مسجد و کانون توحید در خیابان پرچم. دوم: مدارس راهنمایى و دبیرستان مفید و سوم: مؤسسه خیریه مکتب امیرالمؤمنین علیه‌السّلام.

در سال 1357، ایشان علاوه بر عضویت در شورای انقلاب، در جامعه روحانیت مبارز تهران نیز عضویت داشتند، و همچنین از اعضاء هیئت مؤسس جامعة الزهراء قم نیز بودند. در سال 1358 دادستان کل کشور و عضو مجلس خبرگان رهبرى دوره اول از تهران گردیدند.

ایشان در سال 1360 رئیس دیوان عالى کشور گردیدند. وى در سال 1368 در پى رحلت امام خمینى(ره) به شهر مقدس قم هجرت کرد و به ادامه تدریس خارج فقه پرداختند. همچنین تأسیس دانشگاه مفید از دیگر کارهای ایشان پس از مراجعت به قم می‌باشد.

وفات

سرانجام ایشان در سوم آذر ماه سال 1395ش به دلیل عارضه قلبی درگذشت.

آثار

1. فقه الحدود و التعزیرات؛
2. فقه القضاء؛
3. فقه الشرکة على نهج الفقه و القانون؛
4. فقه المضاربة؛
5. حاشیه بر خیارات مکاسب؛
6. یک دوره کامل اصول فقه؛
7. تقریرات دروس فقه و اصول آیات عظام حکیم و خوئى؛
8. الرسائل الفقهیة؛
9. مقالاتى در تفسیر قرآن؛
10. یک دوره اقتصاد اسلامى بر اساس کتاب و سنت؛
11. مناسک حج؛
12. نهج الرشاد (رساله عملیه به زبان عربى)؛
13. العروة الوثقى مع تعلیقات الموسوى الاردبیلى.

وابسته‌ها

فقه الحدود و التعزیرات

فقه القضاء

فقه المضاربة

توضيح المسائل (اردبيلی)

فقه الشركة علی نهج الفقه و القانون، يحتوي مسائل الشركة المعنونة في كتب الفقه و القانون قديما و حديثا و يتلوه كتاب التامين

كتاب التأمين

در پرتو وحي

رساله توضيح المسائل با تجديد نظر و اضافات

توضيح المسائل (اردو)

همپای انقلاب (خطبه‌های نماز جمعه آیت‌الله موسوي اردبيلي)

نهج الرشاد

ره توشه نوجوانان (اصول عقايد، اخلاق و احکام)

مناسک حج و عمره

رساله توضيح المسائل به زبان ترکي استانبولي

رساله توضيح المسائل به زبان ترکي آذربايجاني

ره توشه نوجوانان

بحثی از قرآن

العروة الوثقی مع تعلیقات الموسوي الأردبیلي

استفتائات

غائله چهاردهم اسفند 1359، ظهور و سقوط ضد انقلاب

مختصري از زندگانی حضرت آیت‌الله العظمي سيد عبدالکريم موسوي اردبيلي