مدخل إلی کتابي عبدالقاهر الجرجاني

مدخل إلي کتابي عبد القاهر الجرجاني
پدیدآوران	ابو موسی، محمد (نويسنده)
ناشر	مکتبة وهبة
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1418ق - 1998م
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن، - 471؟ق. - نقد و تفسیر - زبان عربی - صرف و نحو - زبان عربی - معانی و بیان
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ج۴م۴ 6151 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مدخل الی کتابی عبدالقاهر جرجانی، نوشتۀ محمد محمد ابوموسی(1937م) استاد بلاغت مصری است که موضوع آن درآمدی در بارۀ دو کتاب اسرارالبلاغه و دلائل‌ الاعجاز عبدالقادر جرجانی(474ق–405ق) ایرانی زبان‌شناس و ادیب زبان عربی در سدهٔ پنجم هجری و از نخستین پایه‌گذاران علم معانی و بیان است.

کتاب اسرارالبلاغه، مشتمل‌ بر مطالبی‌ از قبیل‌ تشبیه‌ و استعاره‌، که‌ بعدها نام‌ علم‌ بیان‌ به‌ خود گرفت‌ و کتاب دلائل‌ الاعجاز، مشتمل‌ بر مباحثی‌ از قبیل‌ فصل‌ و وصل‌ و قصر و اختصاص‌، که‌ بعدها نام‌ علم‌ معانی‌ به‌ خود گرفت‌.

ابوموسی کتاب اسرار البلاغة را مقدمه‌ای برای دلائل الإعجاز می‌داند.‏او بر آن است تا چگونگی اندیشۀ علمی جرجانی را در ده مبحث کشف کند و خواسته است مسائلی را شرح دهد که در بیان علمای متأخر علم بلاغت نیامده است. برای این کار، به شناساندن مصادر عبدالقادر و اینکه او چگونه دانش خود را از این مصادر بیرون می‌کشیده، پرداخته است. ازاین‌رو، ارتباط قویی را میان دانش جرجانی با میراث علمی جاحظ برقرار می‌داند و می‌گوید: جرجانی در دو کتاب خود عمدا به شرح کلام جاحظ می‌پرداخته و در کنار آن از دانش خلیل و سیبویه بهره می‌گرفته است چراکه، سیبویه دانای به دانش نحو بوده و جاحظ چیره به علم بلاغت است.

مصنف عبدالقادر را واضع راهی برای تحلیل لغت می‌داند.‏از نوآوری های جرجانی این است که وی نخستین کسی است که تمثیل را از تشبیه جدا کرده و آن را زیرمجموعۀ تشبیه و در برابر تشبیه صریح قرار داده است.‏یا اینکه، وی به سرقات ادبی -انواع اقتباس‌ها و عاریت گرفتن‌های شاعران و نویسندگان- توجه داشته است.‏ البته خطیب رازی معتقد است عبدالقادر مسایل بلاغت را با ترتیب و نظام به‌شایستگی انجام نداده بدین‌جهت دو کتاب وی را با فهرست‌بندی مطلوبی با عنوان نهایة الإیجاز خلاصه کرده است؛ اما مصنف دلیل ترتیب جرجانی را توضیح می‌دهد .‏

فهرست محتوا در پایان کتاب آمده است.

منابع مقاله

1. متن کتاب.