أساس البلاغة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ابن حجر عسقلانى' به 'ابن حجر عسقلانى') |
جز (جایگزینی متن - 'العين' به 'العين') |
||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
به سبب جنبه‌هاى مختلف دينى، علمى و هنرى اساس البلاغه است كه اين کتاب ارزشى بيش از يك قاموس يا کتاب لغت دارد و خواننده، با مطالعه آن، جنبه‌هاى هنرمندانه بلاغت كلام و تعبيرهاى زبان عربى را درمى‌يابد. | به سبب جنبه‌هاى مختلف دينى، علمى و هنرى اساس البلاغه است كه اين کتاب ارزشى بيش از يك قاموس يا کتاب لغت دارد و خواننده، با مطالعه آن، جنبه‌هاى هنرمندانه بلاغت كلام و تعبيرهاى زبان عربى را درمى‌يابد. | ||
به نظر مى‌رسد كه زمخشرى در تدوين اساس البلاغه از کتاب العين خليل بن احمد و الجَمْهِره ابن دُريد بهره برده است. | به نظر مى‌رسد كه زمخشرى در تدوين اساس البلاغه از کتاب [[العين]] خليل بن احمد و الجَمْهِره ابن دُريد بهره برده است. | ||
با تأمل در کتاب و ملاحظه مقدمه آن مى‌توان فهميد كه سعى مؤلف بر آن بوده تا در کتاب، كلماتى را ذكر كند كه به نحوى در بيان اديبان و اهل بلاغت كاربرد داشته است، جدا كردن معانى حقيقى از مجازى و معانى صريح از كنايى، همچنين بيان روش بكارگيرى كلمه در قالب‌هاى مختلف بلاغى در ضمن مثالهاى فراوان، از خصوصيات بارز اين کتاب است. | با تأمل در کتاب و ملاحظه مقدمه آن مى‌توان فهميد كه سعى مؤلف بر آن بوده تا در کتاب، كلماتى را ذكر كند كه به نحوى در بيان اديبان و اهل بلاغت كاربرد داشته است، جدا كردن معانى حقيقى از مجازى و معانى صريح از كنايى، همچنين بيان روش بكارگيرى كلمه در قالب‌هاى مختلف بلاغى در ضمن مثالهاى فراوان، از خصوصيات بارز اين کتاب است. | ||
نسخهٔ ۵ نوامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۰:۲۱
| نام کتاب | أساس البلاغة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | زمخشری، محمود بن عمر (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJ 6620 /ز8الف5 1358 |
| موضوع | زبان عربی - واژه نامهها |
| ناشر | دار صادر |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1399 هـ.ق یا 1979 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE639AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
اساس البلاغة اثر مفسر و لغت شناس ايرانى،ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشرى از بنيان گذاران ادبيات عرب و از متكلمان و مفسران قرن ششم هجرى است كه در موضوع لغت در يك جلد به زبان عربى منتشر شده است. مولف از آنجا كه در اصول، معتزلى مذهب بوده، در اين کتاب سعى كرده است كه با توجه به جنبه ادبى، اعجاز بلاغى و لغوى قرآن را نشان دهد.
ساختار
کتاب متشكل از شرح حال مولف، مقدمه و متن است. مولف در تاليف کتاب از همان روش الفبايى متداول لغت‌نامه‌هاى عربى پيروى كرده است، و با توجه به حروف اصلى كلمه مرتب كرده، و در پى هر ريشه‌ى سه حرفى، مشتقات آن را آورده است. تنها تفاوتى كه اين لغت‌نامه با الفباى متداول دارد آن است كه در ترتيب و توالى حروف كلمات به جاى تقديم حروف هاء بر حرف واو، حرف واو مقدم بر هاء آمده است.
گزارش محتوا
کتاب با دو مقدمه شروع شده است؛ مقدمه اول كه از محقق است به زندگى مولف پرداخته و در آن از تاليفات و عقيده او سخن به‌ميان آورده است. در مقدمه دوم كه مقدمه مولف است بعد از حمد و ثناى خداوند و پيغمبرش به انگيزه تاليف خود پرداخته سپس بعضى از خصوصيات کتاب خود را ذكر كرده است.
مولف علاوه بر اين‌كه معناى هر كلمه و كاربردهاى متعدد آن را در سياق‌هاى مختلف كلامى بيان مى‌كند، همواره آيه‌هاى قرآن را مد نظر داشته تا خواننده را با ظرافت‌هاى بلاغى كاربرد واژه‌ها و رموز اعجاز قرآن آشنا كند. سپس به نقل احاديث و گفتار سخن‌سرايان نامى عرب پرداخته و در ادامه با ذكر شواهد گوناگون، معانى مجازى و كاربردهاى نادر هر واژه را نشان داده است.
مثلا در واژه «أسف» ابتدا آيه 84 سوره يوسف نقل كرده: «َيا أَسَفى عَلى يُوسُف» سپس واژه آسَفَنى را ذكر كرده و به (أغْضَبَنى و أحزَنَنى) ترجمه نموده است. همچنين گاها در مواضعى، ابتدا واژه مورد نظر را ترجمه كرده سپس آيه قرآن را در تاييد مطلب خود ذكر كرده است؛ مثلا: در واژه «الحَمُولَةُ كه در ذيل واژه حمل ذكر شده» ابتدا، واژه را به «هى الإبل التى يُحْمَل عليها» ترجمه نموده سپس براى تاييد مطلب آيه‌ى142 سوره انعام (وَ مِنَ الْأَنْعامِ حَمُولَةً وَ فَرْشاً) را ذكر كرده است.
در اشعار نيز چنين روشى دارند
در واژه «ربأ» ابتدا براى توضيح مطلب «رَبَأ للقوم و ربأهم: كان لهم ربيئة أى عيناً يرقب لهم» ذكر شده؛ سپس براى تاييد مطلب خود شعر كعب الغَنَوىّ آورده شده است:
| كأنّ أبا المغوارِ لم يوفِ مرقباً | إذا رَبَأ القوْمَ الغزاةَ رَقيب |
به سبب جنبه‌هاى مختلف دينى، علمى و هنرى اساس البلاغه است كه اين کتاب ارزشى بيش از يك قاموس يا کتاب لغت دارد و خواننده، با مطالعه آن، جنبه‌هاى هنرمندانه بلاغت كلام و تعبيرهاى زبان عربى را درمى‌يابد.
به نظر مى‌رسد كه زمخشرى در تدوين اساس البلاغه از کتاب العين خليل بن احمد و الجَمْهِره ابن دُريد بهره برده است.
با تأمل در کتاب و ملاحظه مقدمه آن مى‌توان فهميد كه سعى مؤلف بر آن بوده تا در کتاب، كلماتى را ذكر كند كه به نحوى در بيان اديبان و اهل بلاغت كاربرد داشته است، جدا كردن معانى حقيقى از مجازى و معانى صريح از كنايى، همچنين بيان روش بكارگيرى كلمه در قالب‌هاى مختلف بلاغى در ضمن مثالهاى فراوان، از خصوصيات بارز اين کتاب است.
با توجه به اين كه بناى زمخشرى بر ذكر كلمات ادبى و بلاغى بوده است؛ لذا اين کتاب براى استفاده عمومى در كارهاى تحقيقى جامعيت ندارد و فاقد بسيارى از لغات ضرورى مى‌باشد، از اين رو نمى‌تواند معجم عام قابل استفاده‌اى براى كارهاى تحقيقى باشد.
اكثر كلمات در اين کتاب ثلاثى هستند و كلماتى كه داراى ماده رباعى يا خماسى باشند انگشت‌شمارند.
3. بعضى همچون امين الخولى بر اين عقيده‌اند كه عنوان «مجاز» كه در جاى جاى کتاب آمده است غير از عنوان مجازى است كه امروزه مصطلح مى‌باشد، دليل ايشان دو چيز است؛ يكى عدم وجود بسيارى از مجازات در کتاب «اساس البلاغه» و ديگرى تصريح به مجاز بودن بعضى معانى از سوى مؤلف در حالى كه حقيقى بودن آن معانى مسلم است.[۱].
4. روش زمخشرى در تشريح كلمات، بيان كاربردهاى كلمه است؛ لذا او را مبدع اين روش مى‌دانند و اين سبك به نام زمخشرى معروف شده است.
5. کتاب نخستين بار در سال 1299ق در مصر در دو جلد به چاپ رسيده است، ابن حجر عسقلانى (ت 852ق) مورخ و حديث شناس مصرى کتاب اساس البلاغه را مختصر كرده و آن را «غراس الأساس» ناميده است. او در اين کتاب سعى كرده تا مجازهاى آورده شده در اساس البلاغه را جمع آورى نموده و ذكر كند.
6. از جمله فوايد کتاب كه محققان كمتر به آن اشاره كرده اند، مشخص كردن حروف جر است كه با فعل به كار مى‌رود و آن را تعديه مى‌كند يا معناى تازه اى بدان مى‌دهد و اين سماعى است.
7. از ديگر ويژگى کتاب تشبيهاتى است كه ذيل هر ماده آمده و به لحاظ مطالعات ادبى و پى‌گيرى سوابق تقليدها و اقتباسها و نيز تكامل و تطور صور خيال در شعر و نثر عربى مفيد فايده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب، فرهنگ آثار ايرانى، اسلامى: ج1 ص206 و کتاب فقه اللغة (تاليف محمد ملكى نهاوندى) ص80
پانویس
- ↑ براى مطالعه بيشتر به مقدمه امين الخولى بر کتاب اساس البلاغه مراجعه كنيد؛ اساس البلاغه، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، مقدمه محقق