الكامل في اللغة و الأدب

الكامل في اللغة و الأدب‏
پدیدآوران	مبرد، محمد بن یزید (نويسنده) بيضون، تغاريد (محقق) زرزور، نعيم (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	مجلد1: 1989م , 1409ق, مجلد2: 1989م , 1409ق,
موضوع	ادبيات عربي - قرن 3ق. ادبيات عربي - متون قدیمی تا قرن 14 نقد ادبي
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‏PJA‎‏ ‎‏3758‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏2‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، الكامل (ابهام‌زدایی) را ببینید.

الكامل في اللغة و الأدب، اثر ابوالعباس محمد بن یزید، معروف به مبرد نحوی(متوفی 285ق)، از مهم‎ترین کتب ادبیات عرب می‌باشد که به شعر و نثر نوشته شده و دربردارنده نکات صرفی، نحوی و بلاغی فراوانی است.

اهمیت

در میان کتب ادبی عربی، چهار کتاب است که از ارکان ادبیات عرب بشمار می‌رود که اثر حاضر، از جمله آن چهار کتاب می‌باشد.

ساختار

کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در 57 باب، در دو جلد، تنظیم شده است.

ابواب کتاب از لحاظ حجم و محتوا، متفاوت می‌باشند؛ به‌گونه‌ای که برخی از ابواب از چند سطر تجاوز نکرده، ولی برخی دیگر، چندین صفحه را در بر گرفته است.

گزارش محتوا

در مقدمه، پس از معرفی کتاب و توضیح موضوع آن، به تشریح معنی «فزع» و «غیث» پرداخته شده و سپس، به سخنان و کلام برخی از بزرگان، همچون ابوبکر، عمر بن خطاب، ابوموسی اشعری، عثمان بن عفان و کلمات و نامه‌های امام على(ع) که دربردارنده نکات ادبی است، اشاره شده است.

جلد نخست، ابواب اول تا چهل و پنجم را در خود جای داده است. در باب اول، به اهمیت اختصار و اطناب در زبان عرب اشاره گردیده و در باب دوم، تحت عنوان «أقوال الحكماء»، جملاتی از پیامبر(ص)، حضرت علی(ع)، خلیفه دوم، فرزدق و... آورده شده است.

از جمله موضوعاتی که در ابواب این جلد بدان پرداخته شده است، می‌توان به موضوع وصف و مدح، مدح صبرة بن شیمان در حضور معاویه، اشعار صقیل عقیلی و ابن حبناء تمیمی، خمریات، کلام احنف بن قیس، کلام ابن عباس و عبدالله بن جعفر، مطالبی پیرامون مال دنیا، تشویق به جنگاوری و نبرد، سخنان عبدالملک اسلم با احنف، ضرب‌المثل‎های عرب، رثاء و عتاب، سخنان عایشه و تحریم خمر، هجاء حسان بن ثابت، توصیف شجاعت، هجاء جریر، طول لحیه، اشعار عرب، غنا در نزد اعراب و مدح عمر بن عبدالعزیز اشاره نمود.

در جلد دوم که باب چهل‌وششم تا پنجاه‌وهفت را در خود جای داده نیز موضوعات و مطالب متنوعی مطرح گردیده است که از جمله آنها، می‌توان تشابیه عرب، فنون شعر، تفاوت لام استغاثه و لام اضافه، نسب، نسبت در مضاف، اختصار در خطب، جزع در هنگام مرگ و... را نام برد.

از جمله مطالب مطرح‌شده در این جلد، مطالبی است که در باب چهل‌ونهم کتاب، درباره اخبار مربوط به خوارج مطرح شده است که به‌عنوان نمونه، به یکی از آنها اشاره می‌شود: «یکی از خبرهای کم‌نظیر و شگفت‌انگیز آنان این است که روزی به فردی مسلمان و فردی مسیحی برخوردند؛ پس فرد مسلمان را کشتند و مسیحی را به نیکی سفارش کردند و به او گفتند که عهد و پیمان پیامبر خود را حفظ کند! عبدالله بن خباب، در حالی با آنان روبه‌رو شد که قرآن در گردن داشت و همسر باردارش نیز به‌همراه وی بود. به او گفتند: آنچه در گردن توست به ما فرمان می‌دهد که تو را بکشیم؛ سپس پرسیدند: نظرت درباره ابوبکر و عمر چیست؟ او از آنان به‌خوبی یاد کرد. عقیده‌اش را درباره علی(ع) پیش از ماجرای حکمیت و درباره عثمان در مدت شش سال، یعنی سال‎های آغازین خلافتش سؤال کردند، باز هم به‌نیکی یاد کرد. پرسیدند: درباره حکمیت چه می‌گویی؟ گفت: من معتقدم که علی(ع) از شما به قرآن آگاه‌تر و در حفظ دینش از شما استوارتر و در بینش از شما تیزبین‎تر است. گفتند: تو هدایت و حقیقت را پیروی نمی‌کنی و تنها به دنبال عناوین و القاب اشخاص حرکت می‌کنی؛ سپس او را به کنار ساحل برده و سرش را بریدند و با مردی مسیحی در مورد خرید درخت خرمایش گفتگو می‌کردند. او به آنان گفت: این نخل از آن شما باشد. در پاسخ اظهار داشتند: ما آن را جز در برابر پرداخت وجه نخواهیم پذیرفت. مرد مسیحی گفت: این خیلی شگفت‌آور است که شخصی مانند عبدالله بن خباب را می‌کشید، ولی از ما درخت خرمایی را نمی‌پذیرید!».

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و در پاورقی‌ها که توسط محققین نوشته شده، به توضیح و تشریح کلمات و عبارات مشکل و دیریاب پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. مطهری، مرتضی، «خدمات متقابل اسلام و ایران»، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ جدید، زمستان 1362.