العروض و القوافي

العروض و القوافي
پدیدآوران	اب‍ن‌ م‍ق‍ری‌، اس‍م‍اع‍ی‍ل‌ ب‍ن‌ اب‍ی‌ ب‍ک‍ر (نويسنده) مبارکی، یحیی بن علی (محقق)
ناشر	دار النشر للجامعات
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1430ق - 2009م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

العروض و القوافی تألیف ادیب و شاعر یمنی ابومحمد اسماعیل بن ابی بکر مقری معروف به ابن مقری (837-754ق)، بخشی از کتاب «البدیع» خود اوست که به بررسی علم عروض و قوافی در شعر عربی پرداخته است. شرح و تعلیقات کتاب به قلم یحیی بن علی یحیی المبارکی است.

کتاب حاضر بخشی از کتاب «البدیع» موسوم به «الشرف الوافی فی علم الفقه و التاریخ و النحو و العروض و القوافی» است. نویسنده این کتاب را با هدف توسعه این علم نوشته است. از دیگر ویژگی‌های این اثر است: سهولت تبویب، نگارش خوب، اختصار در عبارت، توسعه علم، اختصار در بسیاری از مسائل، ابهام در بسیاری از مسائل که نیاز به شرح و مثال‌های بیشتر دارد تا مقصود نویسنده فهم شود. محقق کتاب نیز با تحریر ابواب و فصول و ارائه آن در 158 بند، و همچنین با ذکر مثال‌های بیشتر و توضیح پیچیدگی‌های بعضی مسائل و رفع ابهام بعضی قضایا زمینه استفاده آسان‌تر محققین را فراهم آورده است.

این کتاب به دستور ملک اشرف اسماعیل بن عباس بن علی (متوفی 803ق) که یکی از ملوک بنی رسول یمن بوده گردآوری و تألیف شده است. موضوع آن عروض و قوافی در شعر عربی و بنیانگذار علم عروض خلیل بن احمد فراهیدی است.

اولین مبحث کتاب عروض است. عروض، علمی است که به بررسی اوزان معتبر شعر می‌پردازد یا به سخن دیگر علم عروض، ترازویی است که اشعار موزون و خارج از وزن را شناسایی می‌کند؛ مانند علم نحو که معیار بررسی کلام صحیح از غلط است. بحث عروض با ذکر بحر طویل به عنوان اولین بحر آغاز شده است که مبتنی بر چهار «فعولن مفاعیلن» است. پس از آن انواع ضروب، زحافات و علل و تغییراتی که به موازین بحری ملحق می‌شود مطرح شده است.

از صفحه 65 کتاب، مبحث «قوافی» با عبارت «فینبغی للناظر فی علم القوافی ان یعرف المقید و المطلق» آغاز و با اشاره به ایطاء و تضمین به عنوان دو عیب و اشکال در مبحث قوافی به پایان برده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. امیدوار، احمد؛ «تأثیر ایرانیان در پیدایش علم عروض عربی»، مطالعات زبانی بلاغی، بهار و تابستان 1393، شماره 9، ص 29 تا 50.