أربع رسائل في النحو: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''أربع رسائل في النحو'''، دربردارنده چهار کتاب و رساله با | '''أربع رسائل في النحو'''، دربردارنده چهار کتاب و رساله با عنوان‌های «الإبانة و التفهيم عن معاني بسم الله الرحمن الرحيم» از زجاج (241-311ق)، «الخاطريات (المنسية)» از ابن جنی (330-392ق)، «الإلمام بشرح حقيقة الاستفهام» از ابن هشام (761-708ق) و «رسالة في إعراب قوله تعالی (أ رأيتكم)» از شهاب خفاجی (977-1069ق) است. | ||
این مجموعه با تحقیق و پاورقی‌های عبدالفتاح سلیم چاپ شده است. وی در آغاز هرکدام از رساله‌های یادشده، مطالبی را تحت عنوان «تمهید» در معرفی آن رساله ذکر کرده است. | |||
== الإبانة و | ==الإبانة و التفهيم عن معاني بسم الله الرحمن الرحيم== | ||
نوشته زجاج (311ق) عالم زبان عرب، شاعر و حنبلی‌مذهب است که جمله «بسم الله الرحمن الرحيم» را در صنعت نحوی بررسی کرده است. محقق در آغاز کتاب سخنی درباره انتساب آن به زجاج دارد. گاهی، اشتباهی شکل گرفته و این رساله به زجاجی (337ق) - صاحب کتاب الإيضاح في علل النحو و کتاب الجمل في النحو - نسبت داده شده است. ازآنجاکه وی شاگرد زجاج بوده و گمان می‌رود که او پرسش‌هایی از استادش در موضوع کتاب می‌نموده است، ازاین‌رو، کتاب را به وی نسبت داده‌اند<ref>ر.ک: تمهید، ص7-9</ref>. مصنف هشتاد پرسش را در این رساله مطرح می‌کند؛ چهل پرسش درباره «بسم» است، بیست پرسش درباره «الله» و بیست پرسش نیز درباره «الرحمن الرحيم» است<ref>ر.ک: همان، ص9</ref> که جملگی درباره اعراب و تفسیر آیه‌اند. | |||
== | ==الخاطريات (المنسية)== | ||
نوشته ابن جنی معتزلی - از نام‌آوران بزرگ دانش صرف - است. در واقع، این رساله مسائلی را در بر دارد که از دید محقق کتاب خاطریات پنهان مانده و ساقط شده است. | |||
این کتاب را عبدالفتاح سلیم، با نام یادشده نام‌گذاری کرده است و هشتادویک مسئله یا خاطره را در بر دارد<ref>ر.ک: همان، ص55</ref> | |||
==الإلمام بشرح | ==الإلمام بشرح حقيقة الاستفهام== | ||
نوشته ابن هشام انصاری (761ق) مصری است که درباره مسئله‌های استفهام در زبان عربی است. ابن طولون این کتاب را به خود نسبت داده است؛ درحالی‌که وی گردآورنده کتاب نحویان و دیگران بوده است. سیوطی این اثر را در کتاب «الأشباه و النظائر»، از آن ابن هشام می‌داند<ref>ر.ک: همان، ص109</ref>. کتاب در سه فصل فراهم آمده است: نخستین فصل در معنای استفهام در نزد نحویان است که اشاره‌ای به دیدگاه متکلمان و رد کلامشان دارد. در فصل دوم، ادوات استفهام به دو بخش تصوری و تصدیقی تقسیم شده است و با اعتراض به دریافت برخی از نحویان از استفهام، معنای همزه را در همه اسمای استفهام دخیل می‌داند. مصنف فصل سوم را با عبارت «الفرق بين قسمي أم» عنوان‌گذاری کرده است و به انواع و وجه‌های «أم» اشاره کرده است<ref>ر.ک: همان، ص111</ref>. | |||
==رسالة فی إعراب قوله تعالی (أ رأيتكم)== | |||
نوشته شهاب‌الدین خفاجی (1069) است که به اقوال دانشمندان دانش نحو در اعراب عبارت «أ رأيتكم» در قرآن می‌پردازد. خفاجی این کتاب را به جهت اینکه حجم کمی را در بر دارد، در شمار تألیف‌هایش نیاورده است. همچنین، این کتاب به غیر از خفاجی نسبت داده نشده است<ref>ر.ک: همان، ص133</ref>. کتاب درباره فعل «رأی» است و اینکه برخلاف آنچه در فعل‌های متعدی بنفسه یک مفعولی یا دو مفعولی دیده می‌شود، تاء و کاف به آن افزوده شده است. نویسنده در این کتاب، به موقعیت واژه یادشده در دو آیه 40 و 57 از سوره انعام و نیز در آنچه که در کلام عرب آمده، پرداخته است. مصنف اهتمام ویژه‌ای را به نقل دیدگاه‌های دو عالم علم تفسیر، امام فراء، یحیی بن زیاد (207ق) و سمین حلبی (756ق) دارد. همچنین، به آرای عالمانی مانند مکی بن ابی‌طالب، ابوعلی فارسی، زجاج، ابن انباری، ابن کیسان، اخفش، زمخشری، ابوحیان اندلسی و دمامینی توجه کرده است<ref>ر.ک: همان، ص134-133</ref>. | |||
== | ==پانویس== | ||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
تمهیدها. | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
| خط ۴۹: | خط ۵۰: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:مقالات شهریور 01 حسینی هاشمی]] | [[رده:مقالات شهریور 01 حسینی هاشمی]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده آبان 01]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی نشده2]] | [[رده:مقالات بازبینی نشده2]] | ||
[[رده:فاقد تصویر روی جلد1]] | [[رده:فاقد تصویر روی جلد1]] | ||
نسخهٔ ۲ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۴۱
| أربع رسائل في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سلیم، عبدالفتاح (نويسنده) |
| ناشر | مکتبة الآداب |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /س8الف4 82/7 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أربع رسائل في النحو، دربردارنده چهار کتاب و رساله با عنوان‌های «الإبانة و التفهيم عن معاني بسم الله الرحمن الرحيم» از زجاج (241-311ق)، «الخاطريات (المنسية)» از ابن جنی (330-392ق)، «الإلمام بشرح حقيقة الاستفهام» از ابن هشام (761-708ق) و «رسالة في إعراب قوله تعالی (أ رأيتكم)» از شهاب خفاجی (977-1069ق) است. این مجموعه با تحقیق و پاورقی‌های عبدالفتاح سلیم چاپ شده است. وی در آغاز هرکدام از رساله‌های یادشده، مطالبی را تحت عنوان «تمهید» در معرفی آن رساله ذکر کرده است.
الإبانة و التفهيم عن معاني بسم الله الرحمن الرحيم
نوشته زجاج (311ق) عالم زبان عرب، شاعر و حنبلی‌مذهب است که جمله «بسم الله الرحمن الرحيم» را در صنعت نحوی بررسی کرده است. محقق در آغاز کتاب سخنی درباره انتساب آن به زجاج دارد. گاهی، اشتباهی شکل گرفته و این رساله به زجاجی (337ق) - صاحب کتاب الإيضاح في علل النحو و کتاب الجمل في النحو - نسبت داده شده است. ازآنجاکه وی شاگرد زجاج بوده و گمان می‌رود که او پرسش‌هایی از استادش در موضوع کتاب می‌نموده است، ازاین‌رو، کتاب را به وی نسبت داده‌اند[۱]. مصنف هشتاد پرسش را در این رساله مطرح می‌کند؛ چهل پرسش درباره «بسم» است، بیست پرسش درباره «الله» و بیست پرسش نیز درباره «الرحمن الرحيم» است[۲] که جملگی درباره اعراب و تفسیر آیه‌اند.
الخاطريات (المنسية)
نوشته ابن جنی معتزلی - از نام‌آوران بزرگ دانش صرف - است. در واقع، این رساله مسائلی را در بر دارد که از دید محقق کتاب خاطریات پنهان مانده و ساقط شده است. این کتاب را عبدالفتاح سلیم، با نام یادشده نام‌گذاری کرده است و هشتادویک مسئله یا خاطره را در بر دارد[۳]
الإلمام بشرح حقيقة الاستفهام
نوشته ابن هشام انصاری (761ق) مصری است که درباره مسئله‌های استفهام در زبان عربی است. ابن طولون این کتاب را به خود نسبت داده است؛ درحالی‌که وی گردآورنده کتاب نحویان و دیگران بوده است. سیوطی این اثر را در کتاب «الأشباه و النظائر»، از آن ابن هشام می‌داند[۴]. کتاب در سه فصل فراهم آمده است: نخستین فصل در معنای استفهام در نزد نحویان است که اشاره‌ای به دیدگاه متکلمان و رد کلامشان دارد. در فصل دوم، ادوات استفهام به دو بخش تصوری و تصدیقی تقسیم شده است و با اعتراض به دریافت برخی از نحویان از استفهام، معنای همزه را در همه اسمای استفهام دخیل می‌داند. مصنف فصل سوم را با عبارت «الفرق بين قسمي أم» عنوان‌گذاری کرده است و به انواع و وجه‌های «أم» اشاره کرده است[۵].
رسالة فی إعراب قوله تعالی (أ رأيتكم)
نوشته شهاب‌الدین خفاجی (1069) است که به اقوال دانشمندان دانش نحو در اعراب عبارت «أ رأيتكم» در قرآن می‌پردازد. خفاجی این کتاب را به جهت اینکه حجم کمی را در بر دارد، در شمار تألیف‌هایش نیاورده است. همچنین، این کتاب به غیر از خفاجی نسبت داده نشده است[۶]. کتاب درباره فعل «رأی» است و اینکه برخلاف آنچه در فعل‌های متعدی بنفسه یک مفعولی یا دو مفعولی دیده می‌شود، تاء و کاف به آن افزوده شده است. نویسنده در این کتاب، به موقعیت واژه یادشده در دو آیه 40 و 57 از سوره انعام و نیز در آنچه که در کلام عرب آمده، پرداخته است. مصنف اهتمام ویژه‌ای را به نقل دیدگاه‌های دو عالم علم تفسیر، امام فراء، یحیی بن زیاد (207ق) و سمین حلبی (756ق) دارد. همچنین، به آرای عالمانی مانند مکی بن ابی‌طالب، ابوعلی فارسی، زجاج، ابن انباری، ابن کیسان، اخفش، زمخشری، ابوحیان اندلسی و دمامینی توجه کرده است[۷].
پانویس
منابع مقاله
تمهیدها.