دیوان حسن کاشی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
# غدیریه، ولایت و وصایت علی بن ابی‌طالب و اولاد معصومش(ع):{{شعر}} | # غدیریه، ولایت و وصایت علی بن ابی‌طالب و اولاد معصومش(ع):{{شعر}} | ||
{{ب|''وصی احمد مرسل، امام خلـق دو عالم''|2=''که گشت بر ره یأجوج فتنه خنجر او سد''}} | #: {{ب|''وصی احمد مرسل، امام خلـق دو عالم''|2=''که گشت بر ره یأجوج فتنه خنجر او سد''}} | ||
{{ب|''همو که داد نبوت به مصطفاش، همو کـرد''|2=''به فر بازوی حیدر سرای شرع مرمد''}} | #: {{ب|''همو که داد نبوت به مصطفاش، همو کـرد''|2=''به فر بازوی حیدر سرای شرع مرمد''}} | ||
{{ب|''ز تاج‌دار«لعمرك » جدا مکن تو علی را''|2=''که حق اوست ز بعد نبی نیابت احمد''}} | #: {{ب|''ز تاج‌دار«لعمرك » جدا مکن تو علی را''|2=''که حق اوست ز بعد نبی نیابت احمد''}} | ||
{{ب|''جدا کند ز بهشت برین خدای مر او را''|2=''که او ز جهل، علی را جدا کند ز محمد''}} | #: {{ب|''جدا کند ز بهشت برین خدای مر او را''|2=''که او ز جهل، علی را جدا کند ز محمد''}} | ||
{{ب|''چه اختلاف کنی با شهی که در صفت او''|2=''خدای پاک به قرآن نمود معنی بی‌حد''}} | #: {{ب|''چه اختلاف کنی با شهی که در صفت او''|2=''خدای پاک به قرآن نمود معنی بی‌حد''}} | ||
{{ب|''خجسته شوهر زهرا تویی و باب دو گوهر''|2=''به اتفاق دو عالم گزین سید اوحـد''<ref>ر.ک: همان، ص125</ref>}} | #: {{ب|''خجسته شوهر زهرا تویی و باب دو گوهر''|2=''به اتفاق دو عالم گزین سید اوحـد''<ref>ر.ک: همان، ص125</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
{{پایان شعر}} | |||
# مدح و منقبت امام علی و ائمه معصوم(ع):{{شعر}} | # مدح و منقبت امام علی و ائمه معصوم(ع):{{شعر}} | ||
{{ب|''زانکه هم‌نفس پیمبر بود از آن دادش خـدای''|2=''پاره‌ای از نفس پیغمبر ورا جفت گزین''}} | #: {{ب|''زانکه هم‌نفس پیمبر بود از آن دادش خـدای''|2=''پاره‌ای از نفس پیغمبر ورا جفت گزین''}} | ||
{{ب|''گوهر دریای عصمت، فاطمه، کز رتبتش''|2=''آفرین بر جان پاکش باد از جان‌‌آفرین''}} | #: {{ب|''گوهر دریای عصمت، فاطمه، کز رتبتش''|2=''آفرین بر جان پاکش باد از جان‌‌آفرین''}} | ||
{{ب|''یازده معصوم پاک از نسل ایشان دان که نیست''|2=''در قیامت غیر از ایشان کس شفیع المذنبین''<ref>ر.ک: همان</ref>}} | #: {{ب|''یازده معصوم پاک از نسل ایشان دان که نیست''|2=''در قیامت غیر از ایشان کس شفیع المذنبین''<ref>ر.ک: همان</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
{{پایان شعر}} | |||
# حماسه عاشورا:{{شعر}} | # حماسه عاشورا:{{شعر}} | ||
{{ب|''ای دل کنون که عاشر ماه محرم است''|2=''شادی مکن که نوبت شادیت در غم است''}} | #:{{ب|''ای دل کنون که عاشر ماه محرم است''|2=''شادی مکن که نوبت شادیت در غم است''}} | ||
{{ب|''بر آل مصطفی به ارادت بنال زار''|2=''گر در سحاب دیده تو را قطـره‌ای نم است''}} | #:{{ب|''بر آل مصطفی به ارادت بنال زار''|2=''گر در سحاب دیده تو را قطـره‌ای نم است''}} | ||
{{ب|''از ناودان دیده کعبه در ایـن عزا''|2=''بر روی خاک مکه همه آب زمزم است''<ref>ر.ک: همان، ص125-126</ref>}} | #:{{ب|''از ناودان دیده کعبه در ایـن عزا''|2=''بر روی خاک مکه همه آب زمزم است''<ref>ر.ک: همان، ص125-126</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
{{پایان شعر}} | |||
# تولی و تبری:{{شعر}} | # تولی و تبری:{{شعر}} | ||
{{ب|''بیم صراط و موقف حشرش کجا بود؟''|2=''هر دل که بر ولای علی زینهار کرد''}} | #:{{ب|''بیم صراط و موقف حشرش کجا بود؟''|2=''هر دل که بر ولای علی زینهار کرد''}} | ||
{{ب|''صاحب‌قبول حضرت عزت کسی بود''|2=''کز دوستی‌اش بر ورق دل نگار کـرد''<ref>ر.ک: همان، ص126</ref>}} | #:{{ب|''صاحب‌قبول حضرت عزت کسی بود''|2=''کز دوستی‌اش بر ورق دل نگار کـرد''<ref>ر.ک: همان، ص126</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
{{پایان شعر}} | |||
# شفاعت: | # شفاعت: | ||
{{شعر}}{{ب|''عذر این مشتی گنهکاران امت را بخواه''|2=''چون شفیع جرم مایی، یا علی موسی الرضا''<ref>ر.ک: همان، ص126-127</ref>}}. | {{شعر}}{{ب|''عذر این مشتی گنهکاران امت را بخواه''|2=''چون شفیع جرم مایی، یا علی موسی الرضا''<ref>ر.ک: همان، ص126-127</ref>}}. | ||
نسخهٔ ۲۰ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۰۰
| دیوان حسن کاشی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کاشی، حسن (نویسنده)
رستاخیز، عباس (گردآورنده) عاطفی، حسن (مقدمه‌نویس) |
| ناشر | مجلس شورای اسلامی. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1389ش. |
| چاپ | چاپ دوم |
| شابک | 978-600-5594-29-4 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /د9 / 5443 PIR |
دیوان حسن کاشی، مجموعه اشعار کمال‌الدین حسن بن محمود کاشی آملی، از شاعران شیعی قرن هفتم هجری قمری، در ستایش ائمه اطهار(ع)، است. کتاب به کوشش سید عباس رستاخیز و با مقدمه حسن عاطفی منتشر شده است.
ساختار
کتاب، مشتمل است بر مقدمه رسول جعفریان، مقدمه حسن عاطفی و مجموعه اشعار کاشی به‌ترتیب قصاید، ترکیب‌بندها و ترجیع‌بندها، مسمطات، مخمّسات، مسدّسات و مربّعات، غزلیات و رباعیات.
گزارش محتوا
در بخشی از مقدمه‌ای که حسن عاطفی بر اثر نوشته در توصیف این اثر می‌خوانیم: دیوان مولانا حسن کاشی مجموعه‌ای است شناخته‌شده از مناقب و مدایح علی(ع) و ائمه اطهار(ع) که سروده وی است و در آن تردیدی نیست. مگر آنکه اشعار مشابه دیگران به دیوان شاعر راه یافته باشد و یا امکان آن نیز وجود دارد که مدایح دیگری هم بوده، که به هنگام فراهم‌سازی دیوان از قلم افتاده باشد[۱].
با وجود غلبه شاعران اهل تسنن در قرن هفتم و هشتم هجری، شعر شیعی و مدح و منقبت امامان شیعه(ع) مورد عنایت برخی از شاعران، از جمله حسن کاشی بوده است. وی با وجود گرمی بازار مدح و ستایش پادشاهان و امیران، صرفا به ستایش رسول اکرم(ص) و اهـل بیت ایشان، به‌ویژه امیرالمؤمنین، حضرت علی(ع) پرداخته است. او با بهره‌گیری از طبع نیرومند و به‌کار بردن صور خیال و ترکیبات زبانی خاص و زیبا، به مهم‌ترین مضامین شیعی، در اشعار خویش توجه نموده که شعر وی را به‌مثابه ابزار و رسانه‌‌ای قوی برای ترویج و تبلیغ مذهب تشیع درآورده است. با نظر به این امر، در بررسی مضامین شیعی در اشعار حسن کاشی به این نکته دست می‌یابیم که وی در عرصه شعر شیعی بسیار قدرتمندانه عمل کرده و می‌توان او را از دیـدگاه حجم گسترده سروده‌هایش، بزرگ‌ترین شاعر شیعی قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری قلمداد کرد. از نظر هنر شاعری نیز گرچه همپای بزرگان نامدار شعر فارسی قرار نمی‌گیرد، اما زبانی روان، فصیح و توانا دارد. اشعار او سرشار از تصاویر شعری است؛ تصویرهایی که در خدمت مذهب و اعتقاد شاعر قرار دارد. شعر او پـر از تلمیح است و ایـن تلمیحات یکی از ویژگی‌های بارز سبکی در شعر اوست. از نظر محتوایی، اشعار کاشی مجموعه‌ای از اعتقادات کلامی است که با پشتوانه احادیث نبوی و استدلال‌های عقلی و نقلی، شاعر را در ترویج مذهب شیعه و عقیده استوار خویش یاری کرده است. طبعا چنین موضوعی بیشتر از هر چیز، از قرآن و حدیث مایه گرفته است[۲].
مضامین شیعی در اشعار حسن کاشی
با توجه به این‌که حسن کاشی تمام هنر شعری خویش را در خدمت مذهب شیعه و مولا علی(ع) قرار داده، مهم‌ترین ویژگی شعر او نیز همین مضامین هستند. شعر شیعی، هم مدیحه دارد، هم مرثیه و هم حماسه؛ ازاین‌رو در آینه شعر شیعی، تصویری از فضیلت‌ها و مظلومیت‌ها و درعین‌حال جلوه‌هایی از حماسه را مشاهده می‌کنیم. در میان اشعار گوناگون، آنچه به مقولـه‌‌هایی همچون: ولایت علی بن ابی‌طالب و اولاد معصومش(ع )، محبت ذوی‌القربی، فضایل، مناقب و مراثی عترت پیامبر اکرم(ص) و مسائل کلامی شیعه و امثال آنها مرتبط گردند، به‌نوعی «شعر شیعی» محسوب می‌شوند. در ادامه به مواردی از مهم‌ترین مضامین شیعی در اشعار حسن کاشی اشاره و برای هرکدام، نمونه یا نمونه‌هایی ذکر خواهد شد[۳]:
- غدیریه، ولایت و وصایت علی بن ابی‌طالب و اولاد معصومش(ع):
وصی احمد مرسل، امام خلـق دو عالم که گشت بر ره یأجوج فتنه خنجر او سد همو که داد نبوت به مصطفاش، همو کـرد به فر بازوی حیدر سرای شرع مرمد ز تاج‌دار«لعمرك » جدا مکن تو علی را که حق اوست ز بعد نبی نیابت احمد جدا کند ز بهشت برین خدای مر او را که او ز جهل، علی را جدا کند ز محمد چه اختلاف کنی با شهی که در صفت او خدای پاک به قرآن نمود معنی بی‌حد خجسته شوهر زهرا تویی و باب دو گوهر به اتفاق دو عالم گزین سید اوحـد[۴] - مدح و منقبت امام علی و ائمه معصوم(ع):
زانکه هم‌نفس پیمبر بود از آن دادش خـدای پاره‌ای از نفس پیغمبر ورا جفت گزین گوهر دریای عصمت، فاطمه، کز رتبتش آفرین بر جان پاکش باد از جان‌‌آفرین یازده معصوم پاک از نسل ایشان دان که نیست در قیامت غیر از ایشان کس شفیع المذنبین[۵] - حماسه عاشورا:
ای دل کنون که عاشر ماه محرم است شادی مکن که نوبت شادیت در غم است بر آل مصطفی به ارادت بنال زار گر در سحاب دیده تو را قطـره‌ای نم است از ناودان دیده کعبه در ایـن عزا بر روی خاک مکه همه آب زمزم است[۶] - تولی و تبری:
بیم صراط و موقف حشرش کجا بود؟ هر دل که بر ولای علی زینهار کرد صاحب‌قبول حضرت عزت کسی بود کز دوستی‌اش بر ورق دل نگار کـرد[۷] - شفاعت:
| عذر این مشتی گنهکاران امت را بخواه | چون شفیع جرم مایی، یا علی موسی الرضا[۸] |
مضامین دیگری چون ظهور منجی، آیات نازله در شأن حضرت علی(ع) و ائمه(ع) مانند آیات ولایت، هل أتی، مباهله، تطهیر، صادقین و... و روایات صادره در مورد شأن آن حضرت(ع) مانند حدیث منزلت، مدینة العلم، افضلیت ضربه شمشیر آن حضرت بر عبادت ثقلین و...، اشاره به رویدادهای صدر اسلام مانند مباهله، ليـلة المبيت، جنگ احد، خیبر و خندق، زاده شدن حضرت علی(ع) در کعبه، رد الشمس، مسائل کلامی شیعه مانند توحید و عدل و اختیار و افضلیت حضرت علی(ع) بر صحابه و منصوص بودن امامت آن حضرت(ع) و... در اشعار شیخ حسن کاشی بسیار یافت می‌شود[۹].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای دیوان آمده است و تصاویر نسخ خطی، نمایه‌ها (شامل نمایه‌های نام‌ها و خاندان‌ها، جاها، صور بلاغی) و کتابنامه، در ا نتهای آن.
پس از همه این موارد، مقدمه کوتاهی از حسن عاطفی به زبان انگلیسی در انتهای اثر آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه حسن عاطفی.
- مهرآوران، محمود؛ نعمتی، فرج‌الله، «مجمع البحرین معنی، بررسی شیوه شاعری و مضامین شیعی حسن کاشی»، مجله تاریخ ادبیات، پاییز و زمستان 1390- شماره 69، به آدرس: