قصص موسی(ع)

قصص موسي (ع): تفسيري عرفاني بر پايه آيات قرآن مجيد
پدیدآوران	فراهی هروی، معین‌الدین (نویسنده) کياني، محسن (مصحح) بهشتي شيرازي، احمد (مصحح)
ناشر	شرکت انتشارات علمي و فرهنگي
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1393ش.
چاپ	چاپ يکم
شابک	‎978-600-121-408-0
زبان	فارسي
تعداد جلد	1
کد کنگره	ف‎?‎ق‎? / 88/4 BP

قصص موسی(ع): تفسیری عرفانی بر پایه آیات قرآن مجید، تألیف معین‌الدین فراهی هروی (متوفای908ق)، مشهور به ملامسکین به‌اهتمام و تصحیح محسن کیانی و احمد بهشتی شیرازی

در مورد کتاب قصص موسی(ع)، چند نکته قابل ذکر است. یکی آنکه نویسنده صاحب ذوق و طبع شاعرانه بوده، به‌این جهت قسمتی از مطالب را با صنایع لفظی و هنری درآمیخته و با استفاده از خیال‌پردازی‌ها و اغراق‌های شاعرانه تا حدودی از بیان واقعیت تاریخی و منطقی دور شده است.

چون بخشی از کار او وعظ و خطابه بوده، یک رشته دستورات دینی و اخلاقی و آداب عبادی اسلامی را که معمولا در بالای منبر برای شنوندگان بیان می‌کرده، در قالب سخن خداوند با موسی در ضمن داستان به‌رشته تحریر درآورده است و نیز به‌لحاظ اغراق و بزرگ‌نمایی، مقداری مطالب سست و نادرست و حیرت‌افزا و اعجاب‌انگیز و فراواقعی به قلم آورده است که اگر هم ساخته‌ی ذهنی او نبوده و برساخته‌ی اسطوره‌های پیشینیان بوده است می‌بایست آن‌ها را با تحلیل منطقی نقد می‌کرد و حداقل استبعاد خود را نشان می‌داد، گرچه در چند مورد به جمله الله اعلم و عبارت العهده علی الراوی استناد کرده است.

قسمتی از نوشته‌ی کتاب به‌داستان حضرت موسی مربوط نیست، مثلا بزرگ‌شماری آسمان و عرش و چیزهایی نظیر آن.

در مورد نثر و سبک نویسنده هم باید یادآوری کرد که چون مؤلف در تدوین کتاب خود از منابع متعدد استفاده نموده و کتاب خود را تألیف و تدوین کرده است، نوشته او یکدست و یکنواخت نیست، چنان‌که در برخی قسمت‌ها نثر کتاب ساده و روان است و در برخی موارد پیچیده و فنی و دارای صنایع لفظی است و نیز به‌سبب آنکه نویسنده دارای مسلک عرفانی بوده، در قسمت‌هایی از کتاب موضوعات هنری و عرفان اسلامی و روش‌های طریقتی را گنجانیده و بدان‌ها جنبه‌ی مسلکی و عرفانی داده است و در قسمت‌هایی از متن کتاب هم، نویسنده از سروده‌های عرفانی خود و دیگر شاعران استفاده کرده و مطالب خود را در قالب نظم و نثر بیان کرده است.

ضمنا بخش اندکی از متن کتاب شامل مطالب غیر واقعی است، زیرا مؤلف مسائل وحیانی و قرآنی را با نکات هنری و عرفانی و افسانه و اسطوره‌های پیشینیان درهم آمیخته و این داستان را برای مخاطبان افسانه‌پسند زمان خود و خوانندگان کتابش تدوین کرده است.

ارزش کار مصنف این است که تقریبا مجموع آنچه را که درباره حضرت موسی در کتاب‌های تفسیری وجود داشته و شامل مطالب فراوانی از اسرائیلیات بوده و با وسعت کتاب و تعبیرات ذهن عرفانی خود او توافق داشته و نیز با سطح فرهنگ مردم قرن نهم هجری مطابق بوده تألیف کرده و به‌رشته‌ی تحریر درآورده است.

منابع مقاله

مقدمه مصحح کتاب