شیبانی، محمد بن حسن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" |[[الآثار]] | | data-type="authorWritings" |[[الآثار]] | ||
[[شرح کتاب السير الكبير للإمام محمد بن الحسن الشیباني]] | |||
[[المخارج فی الحیل]] | |||
[[الجامع الصغیر مع شرحه النافع الکبیر]] | |||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
نسخهٔ ۲ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۳۶
| نام | شیبانی، محمد بن حسن |
|---|---|
| نامهای دیگر | ش‍ي‍ب‍ان‍ي، اب‍و ع‍ب‍د ال‍ل‍ه محمد بن الحسن
محمد بن الحسن ال‍ش‍ي‍ب‍ان‍ي |
| نام پدر | حسن |
| متولد | 131ق |
| محل تولد | روستای حرستا غوطه دمشق |
| رحلت | 189ق |
| اساتید | ابوحنیفه |
| برخی آثار | الآثار |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00335AUTHORCODE |
محمد بن حسن شیبانی (متوفی 189ق)، از فقهای برجسته اهل سنت، قاضی رقه در دوره عباسیان و از شاگردان ابوحنیفه و مالک بن انس.
ولادت
ابوعبدالله یا ابوالحسن، محمد بن حسن بن فرقد، منسوب به بنوشیبان، اصالتاً از روستای «حرستا»ی غوطه دمشق بود. پدرش از این روستا به «واسط» آمد و محمد در آنجا متولد شد.
اساتید
وی در کوفه بزرگ شد و نزد ابوحنیفه به کسب علم پرداخت و از او مسلک حنفی را فراگرفت.
محمد بن حسن، نتوانست مدت زیادی از ابوحنیفه بهره گیرد؛ زیرا هنوز کم سن و سال بود که ابوحنیفه درگذشت. به همین جهت ادامه روش ابوحنیفه را از ابویوسف فراگرفت. شیوه‌ای که در آن صاحب‌نظر بود، به نام خودش معروف شد. او در زمان زندگی ابویوسف، محل رجوع اهل رأی بود، اما بین آن دو ناراحتی و دلخوری به وجود آمد که تا زمان مرگ ابویوسف ادامه داشت. چندی بعد او به مدینه رفت و نزد مالک به کسب علم پرداخت. تعلم او نزد مالک، مبالغه او در عقیده به قیاس را فرونشاند و به این وسیله، تعدیل زیادی در قائلان به قیاس به وجود آورد.
زمانی که شافعی در عراق بود، به او پیوست و در مسائل بسیاری به مناظره با وی پرداخت. شافعی این مسائل را در کتاب «الأم» و سایر کتب خود ذکر کرده است.
مشاغل و مناصب
چندی بعد به بغداد رفت و هارون‌الرشید تصدی منصب قضا در «رقه» را بدو سپرد. محمد بن حسن، از شغل قضاوت کناره گرفت و وقت خود را به آموزش فقه اختصاص داد.
گویند: ارتباط او با هارون‌الرشید به دلیل فتوای او درباره ماجرای «امان طالبی»، به تیرگی گرایید و در نتیجه در معرض خشم هارون قرار گرفت. کتاب‌های او از ترس اینکه مبادا در آنها مطلبی باشد که موجب تحرک علویان و خروج و شورش ایشان شود، بررسی گردید. البته این وضعیت مدت زیادی طول نکشید و رابطه او با هارون بهبود یافت.
وفات
او به‌همراه هارون و کسایی به ری رفت. وی و کسایی در یک روز درگذشتند و در ری به خاک سپرده شدند. هارون در مورد مرگ آن دو گفت: همانا لغت و فقه هر دو مدفون شدند.
آثار
می‌توان گفت: علما، مذهب ابوحنیفه را بیشتر، از محمد بن حسن آموختند تا از ابوحنیفه؛ زیرا از مذهب حنفی تنها کتاب‌های محمد بن حسن باقی مانده و همین آثار، مستند آنها در مورد مذهب ابوحنیفه است. این کتاب‌ها خود بر دو قسمند:
- کتاب‌هایی که از او روایت شده و به نام او شهرت یافته و طبعا مورد اعتماد قرار گرفته است. این کتب به «ظاهر الرواية» معروفند:
- الجامع الصغير (کتابی در فروع بدون ذکر ادله و بحث و مجاله)؛
- الجامع الكبير (از کتاب قبل مفصل‌تر است)؛
- المبسوط (نزد حنفیان به «اصل» معروف است و مفصل‌ترین کتابی است که «شمس‌الائمه سرخسی» آن را املا کرد)؛
- السير الكبير؛
- السير الصغير؛
- الرد علی أهل المدينة و الآثار.
- کتبی که انتساب آنها بدو مشهور نیست. این کتاب‌ها نزد حنفیه به «النوادر» معروفند و از نظر آنها در سطحی پایین‌تر از اعتماد و اطمینان قرار دارند.
دسته اول از کتاب‌های محمد بن حسن شیبانی، اساس مذهب حنفیه را تشکیل می‌دهد. علمای حنفی‌مذهب نیز به تعلیم و تعلم همین کتاب‌ها اشتغال دارند و شروح و تعلیقات خود را بر این کتب می‌نویسند[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: واسعی، سید علیرضا، ص430
منابع مقاله
واسعی، سید علیرضا، «رویدادهای تاریخ اسلام»، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، تابستان 1385ش.