مصباح البلاغة في مشكاة الصياغة

مصباح البلاغة فی مشکاة الصیاغة
پدیدآوران	میرجهانی طباطبایی، سید محمدحسن (نویسنده)
ناشر	حسن میرجهانی طباطبایی
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1388 ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	4
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مصباح البلاغة فی مشکاة الصیاغة، تألیف سید محمدحسن میرجهانى طباطبایى به زبان عربى است. نویسنده در این اثر خطبه‌هایى را که مرحوم سید رضى(ره) در نهج‌البلاغه جمع‌آورى نکرده‌اند یا در آن اختلاف روایت وجود دارد، گردآورى کرده است.

ساختار

کتاب در چهار جزء تنظیم شده است. سه جزء اول به خطبه‌ها و جزء چهارم به نامه‌هاى حضرت اختصاص دارد. در این تصنیف و تألیف به لحاظ خطب و نامه‌ها- نه حکمت‌ها و مواعظ- از شیوه سید رضى(ره) پیروى شده است، جز اینکه در نقل مطالب، اگر مأخذ و سندى وجود داشته ذکر شده است. همچنین اگر خطبه یا نامه‌اى در نهج‌البلاغه به صورت مقطعه آمده و نویسنده بر تمام آن دست یافته، با ذکر مدرک آورده است.

گزارش محتوا

اصطلاح مستدرک‌نویسى در میان نویسندگان، اصطلاحى آشناست و به این معناست که امورى در راستاى هدف مؤلف بوده است؛ ولى مؤلف به آن دست‌یابى نداشته است تا بتواند همه را در تألیف خویش ذکر نماید، در کتاب دیگرى جمع‌آورى شود. نکته‌ى قابل توجه، هدف و انگیزه‌ى مؤلف است که در مستدرک‌نویسى باید مورد لحاظ قرار گیرد. مثلاً در کتاب شریف نهج‌البلاغه سید رضى به قصد جمع‌آورى سخنانى فصیح و بلیغ، دست به تألیف زده است و علاوه بر این مى‌خواسته، فضایل جامع حضرت و محاسن او را بیان کند. با توجه به مطالب فوق، مستدرک نویس‌هاى نهج‌البلاغه غالباً نتوانسته‌اند به هر دو هدف دست یابند، گرچه در جلب هدف دوم موفق بوده‌اند. در مجموع مستدرکاتى براى نهج‌البلاغه وجود داشته که برخى‌ها در دسترس نیست و فقط نامى از آن‌ها به یادگار مانده و برخى از آن‌ها موجود است.

از برخى از نسخه‌هاى نهج‌البلاغه برمى‌آید که سید رضى خود در فکر تکمله‌اى بوده و در اواخر نهج‌البلاغه به این که در اواخر هر باب از ابواب کتابش اوراقى را براى سخنانى که ممکن است، بعدها یافت شود، سفید گذاشته است، اشاره کرده است؛ ولى چیزى از آن به دست ما نرسیده است.

افزون بر کتبى که تنها نام آن‌ها در کتاب‌هاى مرجع ذکر شده است، کتاب‌هاى دیگرى به عنوان مستدرک نهج‌البلاغه نوشته شده که اینک در دست است؛ از جمله:

1. مستدرک نهج‌البلاغه: شیخ هادى کاشف‌الغطاء
2. نهج‌السعادة فى مستدرک نهج‌البلاغه: شیخ محمدباقرمحمودى
3. تمام نهج‌البلاغه: سید صادق موسوى
4. نهج‌البلاغه‌الثانى: شیخ جعفر حائرى

کتاب حاضر نیز از جمله این مستدرکات محسوب مى‌شود. نویسنده با ذکر زحمات و قدردانى از علماى سلف در تحقیق و تصنیف دقائق کلمات حضرت و به ویژه سید رضى(ره) که درهاى کلام آن حضرت(ع) را به گونه‌اى جدید تنظیم نمود، به مطالعات و امعان نظر خود در این کتاب شریف اشاره کرده است.

آرزوى قلبى نویسنده آن بوده است که آنچه از جوامع کلام حضرت اعم از خطبه‌ها و نامه‌ها که در نهج‌البلاغه نیامده است، را گردآورى نماید؛ البته وى خاطر نشان کرده است که کلمات قصار را بعضى از محققین شیعه و سنى جمع‌آورى کرده‌اند.

نویسنده در این جهت کتب اخبار و آثار و تألیفات فراوانى را مورد مطالعه قرار داده و از آنجا که کلام امیرالمؤمنین(ع) براى کسى که از ان طلب روشنایى کند، نور است، این مجموعه را «مصباح البلاغه فى مشکاة الصیاغة» نامیده است.

چه‌بسا در اثناء کتاب در خطبه یا کلام یا لفظى تکرار مشاهده شود که به اعتقاد نویسنده معفوّ است، هم چنانکه در نهج‌البلاغه اینگونه است؛ دلیل این امر آنست که روایات کلام حضرت(ع) اختلاف شدیدى داشته و چه‌بسا اتفاق مى‌افتد که سخنى در یک روایت به‌گونه‌اى و در روایت دیگر به نحو دیگرى نقل شده است: با یک اضافه یا لفظ بهترى که مقتضاى حال تکرار آن را طلب مى‌کرده است. چه بسا برخى نیز سهواً یا نسیاناً تکرار شده است.

نویسنده در انتها یادآور شده است که اگرچه تمام سعى و تلاش خود را مبذول داشته است؛ اما ممکن است که کلام شاذ و نادرى در این مجموعه آمده باشد.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب
2. سایت اندیشه قم، مقاله مستدرکات و معاجم نهج‌البلاغه، محمدتقى یوسفى