موسوی تبریزی، محمد بن عبدالکریم

موسوی تبریزی، محمد بن عبدالکریم

نام	موسوی تبریزی، محمد بن عبدالکریم
نام‌های دیگر
نام پدر	حاج میر عبدالکریم موسوى تبریزى
متولد	اول ربيع‌الاول 1294ق مصادف با 27 اسفند ماه 1255ش
محل تولد	تبريز
رحلت	شب جمعه 18 جمادى الاولى 1363ق برابر با 21 ارديبهشت 1323ش
اساتید	محمدباقر اصتهباناتى محمدفاضل شربيانى محمدحسن مامقانى شيخ فتح‌الله شيخ الشريعه اصفهانى ملا محمدكاظم خراسانى
برخی آثار	مصباح الوسائل في مطالب الرسائل
کد مؤلف	AUTHORCODE00645AUTHORCODE

سيد محمد بن عبدالكريم موسوى تبريزى (1255-1321ش)، مشهور به «مولانا» و «حاجى مولانا»، فقیه، مجتهد، از شاگردان ملا محمدكاظم خراسانى، شيخ فتح‌الله شيخ الشريعه اصفهانى، محمدحسن مامقانى

ولادت

در اول ربيع‌الاول 1294ق مصادف با 27 اسفند ماه 1255ش در شهر تبريز متولد شد. نسب شريف اين خاندان، به امام موسى كاظم(ع) مى‌رسد.

پدرش، عالم فاضل و فقيد وارسته، حاج مير عبدالكريم، مشهور به «مؤتمن الشريعه» از عالمان نام‌آوران ديار و داراى خطى زيبا و طبعى روان بود. و در تبريز دار فانى را وداع گفت.

تحصیلات

مولانا در تبريز مشغول به تحصيل شد. در جوانى وارد حوزه علميه گرديد و از محضر بزرگان علم و فقاهت همچون، حاج ملا على عليارى بهره برد. هنوز هيجده بهار از عمرش سپرى نشده بود، كه در بيستم ربيع الثانى 1312ق به همراه پدرش، براى ادامه تحصيل به نجف اشرف هجرت نمود و تا سال 1321ق در آن ديار سكنى گزيد.

اساتید

وى بعد از ورود به حوزه نجف اشرف دروس فقه و اصول را از محضر استادنى بهره برد كه عبارتند از:

1. ملا محمدعلى نخجوانى
2. آقا سيد آقا قزوينى
3. آقا رضا تبريزى
4. ملا محمدفاضل شربيانى
5. ملا محمدكاظم خراسانى
6. شيخ هادى تهرانى
7. شيخ فتح‌الله شيخ الشريعه اصفهانى
8. شيخ محمدحسن مامقانى
9. ميرزا محمدباقر اصتهباناتى

مولانا در كنار تحصيل سطوح عاليه، منطق، فلسفه و كلام را پيش استادانى همچون: حاج ميرزا احمد آشتيانى، سيد اسدالله فرقانى و آقا مير حيدر ايروانى آموخت. ايشان در اثر هوش سرشار و علاقه وافر به كسب علوم آل محمد(ص) و فقه به درجه اجتهاد رسيد و از استادان خويش اجازه اجتهاد و روايى گرفت. وى در دوران نه سال اقامتش در نجف، با همه قشرهاى مردم به‌ويژه با فرهيختگان دين به خوبى رفتار مى‌كرد و به خوش خلقى معروف بود او از روى عشق و علاقه‌اى كه به دانشمندان مذهبى نشان مى‌داد، آنان را با لفظ «مولانا» مورد خطاب قرار مى‌داد و كم كم در اثر كثرت استعمال اين لفظ به «مولانا» معروف گرديد.

مشایخ روایی

مولانا در دوره اقامت نه ساله در نجف اشرف، موفق به دريافت اجازات اجتهادى و روايى از استادان مسلم نجف اشرف گرديد. مشايخ روايتى ايشان عبارتند از:

1. حاج ميرزا حسين نورى
2. حاج سيد اسماعيل صدر
3. شيخ الشريعه اصفهانى
4. آخوند ملا محمدعلى نخجوانى نجفى

مولانا براى عده‌اى از عالمان فاضل آذربايجان، از جمله آیت‌الله مرعشى نجفى، اجازه روايى صادر فرمود.

ايشان در سال 1321ق به زادگاه خويش مراجعت نمود و مشغول تدريس فقه جعفرى و ترويج احكام شريعت نبوى و تأليف و تصنيف گرديد.

شاگردان

مكتب علمى مولانا، پرورش دهنده دانشورانى چون علامه محقق حاج شيخ عبدالحسين امينى است. ايشان در طول چهل سال تدريس، شاگردان فرزانه‌اى پرورش داد كه در اين جا از آنان ياد مى‌كنيم.

1. علامه، حاج شيخ عبدالحسين امينى
2. حاج سيد مرتضى ايروانى
3. حاج شيخ محمد على توحيدى
4. حاج ميرزا عباسعلى توكلى
5. حاج ميرزا حسن تيلى تبريزى
6. حاج سيد محمد توتونچى
7. حاج سيد هادى خسروشاهى
8. حاج ميرزا محمد خيابانى، معروف به «بالا مجتهد»
9. حاج ميرزا عباسقلى چرندابى
10. حاج سيد ابراهيم دروازه‌اى
11. حاج ميرزا محمد غروى توتونچى
12. حاج سيد حسين قاضى طباطبايى
13. حاج سيد مهدى كمارى
14. حاج ميرزا عبدالرحيم مدرس تبريزى
15. حاج سيد محمد على موسوى زرين

فعالیت علیه رژیم رضاخانی

اولين درگيرى عالمان تبريز با حكومت رضاخانى، مربوط به بى‌عفتى سرلشكر آيرم در عاشوراى 1304ش است. همچنين در برابر سياست‌هاى غربى رضاخانى، روحانیت دست به قيام زدند و خواستار لغو سياست‌هاى ضد مذهبى رضاخانى شدند. فقيه مجاهد، مولانا، به اتفاق حضرات آيات، حاج ميرزا صادق آقا مجتهد تبريزى، حاج ميرزا ابوالحسن انگجى و حاج ميرزا باقر آقا قاضى طباطبايى با برنامه‌هاى ضد دينى رضاخان مخالفت نمود. رژيم در برابر مخالفت علما چاره‌اى جز تبعيد آن‌ها نديد، بنابراین مولانا را به همراه حاج ميرزا صادق آقا مجتهد و حاج ميرزا ابوالحسن انگجى به كردستان تبعيد كرد. تبعيد علما در تاريكى شب و در 3 جمادى الاولى 1347ق، برابر با 2 آذرماه 1307 به وقوع پيوست.

مولانا، پس از 77روز تبعيد سرانجام در 13 رجب 1347ق از تبعيد خلاصى يافت و در بيستم رجب همان سال وارد تبريز گرديد.

وفات

سرانجام اين عالم ربانى، سيد محمد مولانا پس از 69سال عمر با بركت در شب جمعه 18 جمادى الاولى 1363ق برابر با 21 ارديبهشت 1323ش زندگى را بدرود گفت. با انتشار خبر رحلت جانسوز مرجع تقليد شيعه، مردم خوب آذربايجان و تبريز بازار را تعطيل كرده و در مساجد و حسینیه‌ها به سوگ نشستند.

پيكر مطهر او پس از غسل، تكفين و اقامه نماز، بر دوش مردم تبريز تشييع، و در زادگاهش به صورت موقت دفن گرديد. جسد پاکش پس از مدتى به نجف اشرف منتقل و در جوار مرقد مطهر جد بزرگوارش، حضرت على بن ابى‌طالب(ع)، به خاک سپرده شد.

آثار

1. اثنا عشره مسأله مهمه
2. الاجتهاد و التقليد
3. احكام الوصيه
4. ارشاد الانام فى اثبات النبوه العامه و الخاصه
5. الاستصحاب
6. براهين الحق فى عده رسائل اصوليه و فقهيه
7. تداخل الاغسال
8. التفسير الوجيز
9. حاشيه شرح الباب الحادى عشر
10. حاشيه شوارق الالهام فى الكلام
11. حاشيه فرائد الاصول
12. حاشيه على مباحث الالفاظ من الفصول
13. حاشيه قوانين الاصول
14. حكم الاستطراق
15. السحر و العلوم الخمسه المخفيه
16. شرح تشريح الافلاك
17. طريح الهدايه فى علم الدرايه
18. الطرق بين الحق و الحكم
19. الفوائد الاربع عشره فى المسائل الكلاميه و الحكميه

منابع مقاله

الوانساز خویی، محمد، گلشن ابرار، ج۴، ص۳۵۳

وابسته‌ها

مصباح الوسائل في مطالب الرسائل