|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| == تازیانه های رباعی ==
| |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات کتاب
| |
| | تصویر =
| |
| | عنوان = تازیانه های رباعی
| |
| | عنوان‌های دیگر =
| |
| [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] (نویسنده)
| |
| | زبان =فارسي
| |
| | کد کنگره = 8361 PIR
| |
| | موضوع = شعر فارسی. رباعیات فارسی.
| |
| | ناشر = انتشارات نجم کبری
| |
|
| |
| | مکان نشر =ایران ـ کرج
| |
| | سال نشر = 1399 ش
| |
|
| |
| | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE0000AUTOMATIONCODE
| |
| | چاپ =1
| |
| | شابک =1-12-6299-622-978
| |
| | تعداد جلد =1
| |
| | کتابخانۀ دیجیتال نور =
| |
| | کتابخوان همراه نور =
| |
| | کد پدیدآور =
| |
| | پس از =
| |
| | پیش از =
| |
| }}
| |
|
| |
| '''تازیانه های رباعی''' سروده‌ی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] است. کتابی است با 300 رباعی. از نام کتاب پیداست که نوعی نواخت سلوکی است بسان آنچه که در عرفان تازیانه ی سلوک قلمداد می شود و از دیرباز تا کنون مدّ نظر بوده است. این تازیانه ها از برای هشدار و بیداری سالکان طریقت است که دنیا زده نشوند و گرفتار وسوسه های ابلیس و نفس نگردند. پندهای بیداری از سوی عارفان برای سالکان و نومریدان است که راه را به بازی سپری نکنند و دنیا را به عبث نگذرانند.
| |
|
| |
| از این نویسنده و شاعر عارف، تا کنون چندین مجموعه شعر و رباعی منتشر شده است که اسامی برخی از آنها عبارتند از: [[نقطه‌ی آغاز]]، [[میر بهار]]، [[شهر بهشت]]، [[نرد عشق]]، [[دنیای شما]]، [[رباعی ایام، ایام رباعی]] و مثنوی بلندی به نام [[خم گلرنگ]] که اخیراً بانو ی فرهیخته [[نرگس گلپروری راد]] شرحی اسطوره ای ـ روانکاوانه را بر اساس آموزه های [[یونگ]]، [[کمبل]] و [[الیاده]] بر این کتاب با نام [[جرعه ای حیرت از خم گلرنگ]] را نوشته و منتشر ساخته است.
| |
|
| |
| این کتاب در واقع در حکم اثری عرفانی ـ سلوکی است که به نظم در حوزه ی چهارپاره و رباعی در آمده است و اگر درون آن را بکاویم درونمایه ی آن را سرشار از عرفان و تصوّف می یابیم که راه درست سلوک کردن، بیم و امیدها، راه و بیراهه ها، الهام و وسوسه، و عقبه ها و گردنه های خطرناک سلوک را به اهل معرفت، خاصه اهل عرفان و سلوک معلوم کرده است.
| |
|
| |
| == ساختار==
| |
| کتاب تازیانه های رباعی اثری است شعری در 166 صفحه که حاوی 300 رباعی در باره‌ی سیر و سلوک عرفانی و معرفت سلوکی است که حقیقت های طریقت را چه تلخ و چه شیرین بیان می کند. رباعیات کتاب به طور مسلسل و با شماره از عدد 1 تا 300 را پیاپی در بر دارد. مقدّمه با یک رباعی آغاز می‌شود که شاعر موقعیت سلوکی خود را در آن معلوم کرده است، رباعی چنین است: {{شعر}}
| |
| {{ب|''چهل ساله که من پیر طریقت هستم''|2=''هر نفس و هوا را به شریعت خستم''}}
| |
| {{ب|''هر وهم و خیال ناروا از همه سو''|2=''مسدود و فقط دل به حقیقت بستم''<ref>مقدمه، ص 5</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
|
| |
| این رباعی در این مجموعه در ذیل شماره 294 آمده است. همین رباعی از لحاظ معنا نشان می‌دهد که کتاب چه مطالبی را در خود جای داده است. زیرا سخن از شریعت و طریقت و حقیقت می گوید، و در عین حال از خطرات راه نیز در پنهانی سخن به میان می آورد و آن خطرات عبارتند از: نفس و هوا، وهم و خیال که هر یک مانع سلوک و سبب انحراف سالک از طریقت حق می شود.
| |
|
| |
| نویسنده خود در انتهای مقدّمه ی نسبتاً بلند و پربار خود در این خصوص می گوید: باری در این مجموعه که سیصد رباعی در آن درج شده است نکاتی است از همین جنس، یعنی از فکر و ذکر با مأخذی وحیانی و روایی، و مشتمل بر مفاهیم عرفانی و حکمی، بر اساس تعالیمی که بیش از چهل سال است بدان متّصف و مشغولم، با آنچه که دیده و یافته ام که عرفان در تجربه و دید و یافت معنا می¬گردد و با حذف این سه، چیزی از عرفان باقی نخواهد ماند. این رباعیات و چهارپاره ها می تواند در حکم تازیانه های سلوک برای سالکان، خاصه شاگردان و مریدان و مشتاقانی که در طول سالیان دراز، این راقم را همراهی کرده اند محسوب شود. نکته های زیادی برای دانستن، نکته هایی برای تغییر دادن و تغییر یافتن، و نکته هایی برای فهمیدن و زندگی کردن در آنها وجود دارد. اگر برای دیگران این مجموعه تنها یک مجموعة شعری است و احیاناً اثری منظوم و ادبی؛ برای معتقدان به سلوک در حکم راهی است که باید بروند و نکته هایی که باید بدانند، لذا در این باره می-تواند قرائتهای متفاوتی وجود داشته باشد و این راقم نیز، تنها چیزی نگفته ام که گفته باشم، بلکه مفاهیم و نکاتی خاص را منظور داشته ام که هم مطالبْ معلوم است و هم مخاطب، لذا کاری است که در راستای رسالت این راقم بوده و نه تنها ساختن منظومه و در آمدن در لیست شاعران، که بیش از سی سال است که این نام را یافته ام، چه خوشایندم باشد و چه نه، چه دیگران آن را خوش بدارند و یا نه، زیرا در مجموعه های مربوط به شاعران می توان نامی هم از این راقم را یافت ولی به هر جهت این راقم هنوز خود را شاعر نمی داند بلکه شعر را تنها ابزاری برای بیان مقاصد معنوی و عالی و انتقال مفاهیم وحیانی و روایی و حکمی و عرفانی در نظر دارد، چنان که در دیگر مجموعه¬های قبلی که به انتشار رسیده همین را مراد داشته است<ref>مقدّمه، صص 16-14</ref>.
| |
|
| |
|
| |
| == گزارش محتوا==
| |
|
| |
| کتاب تازیانه های رباعی به بیان نویسنده در مقدّمه، مجموعه ای است که به عرفان و تصوّف، سیر و سلوک، بایسته ها و شایستگی های آن توجّه دارد. و راه رفته را به نمایش می گذارد تا دیگران هم در این باره با وی همراه شوند<ref>مقدّمه، ص 12</ref>. منتها آنچه که مدّ نظر نویسنده و شاعر است این که از مدار توحید، نبوت، امامت و عدالت نباید خارج شد. بر طبق نقشقه ی قرآن و سلوک انبیاء، خاصه پیامبر اسلام و [[امام علی (ع)]]. نویسنده خود توضیح می دهد: رباعیاتی که در این مجموعه قرار گرفتهاند بیشتر به عرفان و تصوّف اهتمام دارند و از سیر و سلوک، بایسته¬ها و شایستگیهای آن سخن می گویند. و راهِ رفته را به نمایش می گذارد تا دیگران نیز در این باره با سراینده همراه و همگام باشند.
| |
| نکات بسیاری در عالم عرفان و تصوّف وجود دارد که جز از تجربه و فهم بالنده ی مجرّبان طریق که در قالب استادِ راه، پیر طریقت، شیخِ دستگیر، مرشد آگاه، مراد، سجاده نشین و دیگر الفاظ که به خضر نیز رسانده¬اند حاصل نمی¬شود. این است که ما همواره به سخنان و ارشادات عارفان راستین و پیران آگاه و توانا نیازمندیم، و وقتی که از عارفان راستین و پیران آگاه و توانا سخن می گوییم صرفاً مرادمان کسی است که غرق توحید است و از خداوند ملهم شده و در شریعت مصطفوی و ولایت مرتضوی به کمالاتی رسیده و عوالم کمال و ولایت حق را از آن منظر به مشاهده نشسته است<ref>مقدّمه، صص 14-13</ref>.
| |
|
| |
| نویسنده موضع خود را در طریقت معلوم کرده و در رباعی 72 گفته است: {{شعر}}
| |
| {{ب|''ما سالک لا اله الاّ اللّهیم''|2=''دانا به طریقت رسول اللّهیم''}}
| |
| {{ب|''در کار سلوک و سیر معنای طریق''|2=''هم پیرو شَه علی ولی اللّهیم''<ref>متن، رباعی شماره 72</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
|
| |
|
| |
| شاعر و نویسنده در طریقت به هر کسی عنوان درویش نمی دهد، تا فرد گرایش عملی به احکام شریعت نبوی پیدا نکند و در معرفت به آیات و سنّت دقیق و مجرّب نباشد این عنوان را نمی یابد، این است که در یک رباعی می گوید: {{شعر}}
| |
| {{ب|''درویش و نماز و روزه و ذکر و دعا''|2=''خلوت ز خود و ز دیگری، بهر خدا''}}
| |
| {{ب|''سیر و سفر و دیدن مردان بزرگ''|2=''اتهذیب و تهجّد و جلوس فقرا''<ref>متن، رباعی شماره 83</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
|
| |
|
| |
|
| |
| برخی از رباعیات کتاب به مانند رباعی شماره یک و دو از نوع توحیدیه است که به یکتایی و ذات بی چون او اشاره دارد. توجّه به توحید در بسیاری دیگر از رباعیات این مجموعه وجود دارد که برای خواننده در طول اثر قابل رؤیت است. از دیگر موارد اشاره به قضا و قدر است که در رباعی شماره 5 وجود دارد.
| |
| غیر از آن در طول اثر رباعیاتی وجود دارد که تقریباً تمام مضامین و موضوعات عرفان را در بر دارد، ذکر تمامی آنها دشوار است ولی با این حال می توان به این موارد اشاره کرد: فکر و ذکر 3 - خدمت 4 - عشق و وصل و هجران 6 - توهّم وصال 10، 29 - نیش و نوش طریقت 32 - معرفت 33 - در قید پیر بودن 34 - پرهیز از لقمه ی بد 35 - نفس اماره دشمن درونی 37 - بخشیدن و سبکباری 11 - تدبیر در برابر تقدیر 7 - مقصد و مقصود 9 - بندگی کردن 7 و 8 - صدق در بندگی 13 - بندگی و خالی از کبر بودن 14 - خدمت به پیر 47 -
| |
| ریاضت 47 - رباعیاتی که می گوید درویش کیست: 15، 17، 18، 38، 39، 44، 55، 56، 57، 62، 66، 68، 73 و ... - صوفی کیست؟: 61، 69، 71، 74 - شیخ کیست؟: 59 - عیب یابی 45 - پرسش از کار درویشی 16- ارادت به امام علی 12، 22، 64 و ... - فنا و جاند دادن در راه حق 23 - انحرافات: کرامت 24 - استقامت 25 - اشاره به محاضر نجم کبری 26 - بایزید بسطامی 27 - حق و باطل 28 و ده ها موضوع دیگر.
| |
|
| |
| نویسنده چندین رباعی هم در این مجموعه دارد که به آثار دینی و عرفانی خود اشاره کرده است، مثلاً در رباعی 91 از [[در هندسه ی یاد]] سخن گفته، در رباعی شماره 97 از [[سرّ سماع]] یاد کرده، در رباعی شماره 117 به کتاب [[ریشه های عرفان و تصوّف]] اشاره نموده است.
| |
|
| |
| نویسنده تازیانه ای برای آنان که هر از گاهی به جایی سرک می کشند و از راه و مسیر اصلی دور می افتند می زند و می گوید: {{شعر}}
| |
| {{ب|''از شرع نبی بهوش تا گم نشوی''|2=''مشهور زبان و ذهن مردم نشوی''}}
| |
| {{ب|''کلبی نه ای و فلاطنی نیست به جا''|2=''هشدار که تا درون هر خُم نشوی''<ref>متن، رباعی شماره 176</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
|
| |
|
| |
| هشداری دیگر برای سالکان که باید به ادب باشند و از جسارتها بپرهیزند و آداب را در سلوک و طریقت نگهدارند و زبان را به باطل نچرخانند. خموشی در جایی که صلاح نیست بهتر، یا زبان باید به ذکر و یاد خدا و نبی باشد یا باید به سکوت و خاموشی بگذراند: {{شعر}}
| |
| {{ب|''دانا نشود آنکه دلش سوخته نیست''|2=''یا آنکه دلش چو شمع افروخته نیست''}}
| |
| {{ب|''عارف نشود به حق و اسماء و صفات''|2=''آنکس که دهانش ز ادب دوخته نیست''<ref>متن، رباعی شماره 205</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
|
| |
|
| |
| در خصوص درویشان که ده ها رباعی در وصف و کار ایشان آمده است یکی هم آن است که باید مدام در راه حق باشد و از مسیر منحرف نگردد. درویش یا باید مدام بر لب و دل ذکر حق داشته باشد و یا دائم تمام گوش برای شنیدن حرف حق باشد، بدیهی است که اینگونه سلوک کردن عملی شاق و دشوار است ولی در نظر نویسنده که خود عارف و صاحب منصب است این رویّه از دیر باز در مکتب کبرویه توسّط مشایخ عارف و دانشمند ترویج و تشریح می شده است: {{شعر}}
| |
| {{ب|''درویش کسی که خود فراموش کند''|2=''جز ذکر خدا، زبان خاموش کند''}}
| |
| {{ب|''در سیر و سلوک معنوی در همه وقت''|2=''خود را ز برای حرف حق گوش کند''<ref>متن، رباعی شماره 209</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
|
| |
|
| |
| این رباعی نیز در بین رباعیات تازیانه های سلوک چشم نواز است که می گوید: {{شعر}}
| |
| {{ب|''بر سفره ی حق همیشه نان است و نمک''|2=''قرآن و نبوّت است ما را چو محک''}}
| |
| {{ب|''گر راست رَوی به راه قرآن و نبی''|2=''از باطن جان گویمت الله معک''<ref>متن، رباعی شماره 283</ref>}}{{پایان شعر}}
| |
|
| |
|
| |
| ==ویژگیها==
| |
|
| |
| در نگاهی کلّی به کتاب تازیانه های رباعی می‌توان به نکته‌هایی خاص برخورد کرد که برخی از آنها بدین شرح است:
| |
| # مقدّمه‌ی گویایی در آغاز اثر وجود دارد که راهگشای فهم بهتر متن است.
| |
| # بیان تمام حقایق عالم عرفان در قالب رباعی امری شگفت آور است.
| |
| # بیان مفاهیم عمیق در قالب شعر و خاصّه رباعی.
| |
| # اشاره به مشکلات سالکان و نشان راه و هدف.
| |
| # مشخص کردن راه سلوک بر مبنای کتاب و سنّت و ادامه ی آن در اهل بیت.
| |
| # تدوین و تبیین درست معانی درویشی و سلوک بر مبنای دین و قرآن.
| |
|
| |
| ==وضعیت کتاب==
| |
| تازیانه های رباعی، تألیف [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]]
| |
|
| |
| کتاب یک جلد، دارای مقدّمه ای فلسفی با 300 رباعی است، متن آن فارسی و دارای 166 صفحه، با کاغذ مرغوب، جلد نرم و طرحی متناسب با نام کتاب می‌باشد.
| |
|
| |
| ==پانویس ==
| |
| <references />
| |
|
| |
| ==منابع مقاله==
| |
| مقدّمه و متن کتاب
| |
|
| |
| ==وابسته‌ها==
| |
| {{وابسته‌ها}}
| |
|
| |
| [[شهر بهشت]]
| |
|
| |
| [[تازیانه های رباعی]]
| |
|
| |
| [[نرد عشق]]
| |
|
| |
| [[میر بهار]]
| |
|
| |
| [[عروسان معانی]]
| |
|
| |
| [[نقطه‌ی آغاز]]
| |
|
| |
| [[دنیای شما]]
| |
|
| |
| [[خم گلرنگ]]
| |
|
| |
| [[رده:کتاب‌شناسی]]
| |
| [[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]]
| |
| [[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]]
| |
| [[رده:زبان و ادبیات فارسی]]
| |
| [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]]
| |
| [[رده:شهریور(1400)]]
| |
| [[رده:مقالات کاربران]]
| |
