بدلیسی، ادریس بن علی

بدلیسی، ادریس بن علی

نام	برقعی
نام‎های دیگر	بدلیسی، ادریس بن حسام الدین برقعی، ادریس بن حسام‌الدین علی
نام پدر	حسام‌الدين على
متولد
محل تولد	بتلیس یا بدلیس یکی از شهرهای ترکیه
رحلت	ذیحجه 926ق
اساتید	قاضى عيسى
برخی آثار	قانون شاهنشاهی
کد مؤلف	AUTHORCODE00537AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، بدلیسی (ابهام زدایی) را ببینید.

حكيم‌الدين ادريس بن مولانا حسام‌الدين على بدليسى (متوفای ذیحجه۹۲۶ق)، مورخ، عالم حنفى و دولتمرد ایرانى‌تبار در دربار سلاطين عثمانى و كُرد نژاد، نویسنده کتاب قانون شاهنشاهی

ولادت

در بدليس كردستان (یکی از شهرهای کردنشین ترکیه) زاده شد. پدرش، حسام‌الدين على، از عارفان زمان خود به شمار مى‌رفت.

ولادت

معلم و مربى او، قاضى عيسى، از فاضلان و زاهدان آذربايجان و از مدرسان علوم دينى بود. در دربار آق قوينلوها سمتِ «نشانجى» (مهردار سلطنتى، طغرانويس) يافت و در 890ق، از جانب يعقوب‌بيگ به بايزيد دوم (حك: 886-918ق)، تهنيت‌نامه‌اى نوشت كه اعجاب و تحسين او را برانگيخت.

چون قدرتِ شاه اسماعيل اول (حك: 905-930ق) را در فزونى ديد، در 907ق، به سرزمين عثمانى رفت. بايزيد او را برمی‌پذيرفت و مأمورش كرد كه تاريخ خاندان عثمانى را به فارسی بنويسد، اما از كتابش، به بهانه آنكه در حق ایرانیان، گذشت بيش از اندازه روا داشته بود، ايراد گرفتند و مبلغ معهود را به او نپرداختند. آن‌گاه اجازه سفر حج خواست، اما با تقاضايش موافقت نشد تا پس از درگذشت صدراعظم، خادم‌على پاشا (كه ظاهراً بزرگ‌ترين دشمن او بود)، در ربيع‌الثانى 917ق، از مكه نامه‌اى به دربار عثمانى نوشت و تهديد كرد كه اگر از او رفع ظلم نكنند، در ديباچه و خاتمه كتابِ تاريخش (كه هنوز نوشته نشده بود) قدرناشناسى آنان را آشكار خواهد كرد.

سلطان سليم اول (حك: 918-927ق)، اندكى پس از جلوس بر تخت سلطنت از او دعوت كرد كه به استانبول بازگردد. بدليسى، كتاب تاريخش را كه به پايان برده بود، به او تقديم كرد. در نبرد چالدران (920ق)، در التزام سلطان سليم بود و با استمالت از امراى سنّىِ كُرد و مجاب كردن آنان به هواخواهى و تبعيت از عثمانيان، به اين خاندان خدمت بسيار كرد. به بدليسى اختيار تام داده شده بود تا به سرزمين‌هاى كردنشين، نظم و سامان بخشد. در سفر مصر نيز همراه سلطان بود و گويا در آنجا با بدرفتارى عمّال عثمانى به ستيزه برخاست.

وفات

وى سرانجام در ذى‌حجه 926ق، اندكى پس از مرگ سلطان سليم، در استانبول درگذشت و در محله ايوب، در كنار مسجدى كه همسرش زينب خاتون بنا كرده بود، به خاک سپرده شد.

آثار

1. رساله بهاريه يا ربيع الابرار؛
2. رساله خزانيّه؛
3. ترجمه و تفسير چهل حديث؛
4. ترجمه و نظم چهل حديث؛
5. مناظرات الصوم و العيد؛
6. هشت بهشت؛
7. مرآت الجمال؛
8. حق المبين في شرح حق اليقين؛
9. سليم‌نامه؛
10. قانون شاهنشاهى؛
11. شرح فصوص الحكم؛

و....

بدليسى، شاعر و خطّاط نيز بود.

منابع مقاله

1. مناژ (د. اسلام)، دانشنامه جهان اسلام، ج 2، ص530-532؛
2. سيد حسین‌زاده، هدى، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 11، ص573-574؛
3. حسنى، عطاءالله، يادداشتى پيرامون يك مورخ ایرانى و آثار او: ادريس بدليسى، كتاب ماه تاريخ و جغرافيا، آذر 1379،‌ش 37 و 38، ص39-37.
4. مسعودى آرانى، عبدالله، معرفى كتاب «قانون شاهنشاهى»، آينه پژوهش، مهر و آبان 1381،‌ش 76، ص81-76.

وابسته‌ها

قانون شاهنشاهی