قمی مشهدی، محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'معرفت، محمد هادی' به 'معرفت، محمدهادی') |
جز (جایگزینی متن - 'صـ' به 'ص') |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
تاریخ دقیقى از وفات او در دست نیست، لیکن مى‌توان از تاریخ تألیفات متعددش حدس زد که تا بعد از 1107ق. زنده بوده است. | تاریخ دقیقى از وفات او در دست نیست، لیکن مى‌توان از تاریخ تألیفات متعددش حدس زد که تا بعد از 1107ق. زنده بوده است. | ||
مـشخص نـبودن زمـان دقیق فوت این مفسر، حـدس و گـمان‌های مـتعددی را در این زمینه به‌دنبال داشته است. برخی به‌واسطه وجود وقف‌نامه‌ای که دختر مفسر بر روی جلد سوم تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب به سـال 1111ق. نـوشته، وفـات وی را قبل از این سال دانسته‌اند. بـرخی نـیز به‌واسطه این‌که آثاری از مؤلف به شاه سلطان حسین صفوی (حکومت 1105 تا 1135ق.) تقدیم شده، احتمال داده‌اند که وی حداقل تا 1125ق. زنـده بـوده اسـت. البته آخرین سالی که برای وفات وی ذکـر شده است، سال 1135ق. می‌باشد. [[حسینی جلالی، سید محمدرضا|حسینی جلالی]] در مجله تراثنا می‌گوید: «از آنجا که دلیلی بر وفات وی قبل از سال 1135ق. وجود نـدارد، بـعید نـیست که وی تا این سال که افغان‌ها به مرکز کشور شیعی، یـعنی | مـشخص نـبودن زمـان دقیق فوت این مفسر، حـدس و گـمان‌های مـتعددی را در این زمینه به‌دنبال داشته است. برخی به‌واسطه وجود وقف‌نامه‌ای که دختر مفسر بر روی جلد سوم تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب به سـال 1111ق. نـوشته، وفـات وی را قبل از این سال دانسته‌اند. بـرخی نـیز به‌واسطه این‌که آثاری از مؤلف به شاه سلطان حسین صفوی (حکومت 1105 تا 1135ق.) تقدیم شده، احتمال داده‌اند که وی حداقل تا 1125ق. زنـده بـوده اسـت. البته آخرین سالی که برای وفات وی ذکـر شده است، سال 1135ق. می‌باشد. [[حسینی جلالی، سید محمدرضا|حسینی جلالی]] در مجله تراثنا می‌گوید: «از آنجا که دلیلی بر وفات وی قبل از سال 1135ق. وجود نـدارد، بـعید نـیست که وی تا این سال که افغان‌ها به مرکز کشور شیعی، یـعنی اصفهان حمله کردند، زنده بوده و در این حمله وحشیانه، هم‌چون سایر بزرگان جهان تشیع به شهادت رسیده بـاشد». | ||
== آثار == | == آثار == | ||
نسخهٔ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۰۲
| نام | قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مشهدی، محمد بن محمدرضا |
| نام پدر | محمدرضا |
| متولد | حدود 1050ق |
| محل تولد | مشهد |
| رحلت | 1125 ق |
| اساتید | علامه مجلسی |
| برخی آثار | تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01529AUTHORCODE |
محمد بن محمدرضا قمی مشهدى (متوفای حدود 1125ق)، ادیب، محدث، فقیه و مفسر بزرگ قرآن، از علمای دوره صفویه، معاصر بزرگانى چون علامۀ مجلسى، ملا محسن فیض کاشانى، محقق سبزوارى، محقق خوانسارى (آقا جمال‌الدین)، شیخ حرّ عاملى و ملا خلیل قزوینى، صاحب تفسیر معروف تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب.
ولادت
زمان و مکان تولد او توسط شرح حال‌نویسان ثبت نشده است. با این حال آثار قلمی این مفسر سخت کوش حکایت از آن دارد که حدود 1050ق در مشهد به دنیا آمده است.
اساتید
وی را در زمره شاگردان علامه مجلسی، فیض کاشانی و پدرش مـحمدرضای قمی - از شاگردان برجسته شیخ بهایی و دارای اجازه از او - دانسته‌اند. هر چند حـضور دائمی مـفسر در مشهد و تألیف عمده آثارش در این شهر، موضوع شاگردی وی نزد علامه مجلسی و فیض کاشانی را بـا تـردید جدی مواجه می‌سازد، نکته‌ای که آیت‌الله معرفت (ره) در مقدمه خویش بر تفسیر کنزالدقائق و بـحرالغرائب نـگاشته، آن را از مـنظر دور نداشته‌اند.
شخصیت علمی
مرحوم علامۀ مجلسی «ره» در تقریظ خود بر تفسیر کنز الدقائق مى‌نویسد: «لله در المولى الفاضل، الکامل المحقق المدقق البدل النحریر، کشاف دقائق المعانى بفکره الثاقب و نقاد جواهر الحقایق برأیه الصائب، اعنى الجنیر الارشد میرزا محمد مؤلف هذا التفسیر» مرحوم آغا جمال‌الدین خوانساری «قدس‌سره» نیز تقریظى جامع بر تفسیر کنز الدقائق نگاشته و در آن بر مراتب فضل، علم، دقت و تلاش میرزا محمد و اعتبار، اهمیت و جایگاه علمى تفسیر مذکور، تأکید فراوان داشته است.
صاحب روضات الجنات جلد 7 صفحۀ 110-111، میرزا محمد را نویسنده‌اى دانشمند، با تقوا، ادیب، محدّث فقیه و مفسرى آگاه شمرده است.
صاحب ریحانة الادب:جلد 5 صفحۀ 320 مى‌نویسد:عالمى است عامل، جامع، ادیب، فاضل بارع، فقیه، مفسر، محدّث موثق، از اعاظم علماى عهد مجلسى، محقق سبزوارى و فیض کاشانى است.
میرزا محمد مشهدى اگر چه در زمینه‌هاى اخلاق، فقه، تاریخ و فضائل ائمه «علیهم‌السلام»، ادبیات عرب، پاسخ اشکالات بر شیعه، شرح صحیفه سجادیه و زیارت رجبیة و کلام، صاحب تألیفاتى است، لیکن تبحّر و تخصّص اصلیش در علم تفسیر بوده است، وى علم تفسیر را رأس همۀ علوم دینى و سنگ بناى همۀ قواعد شرع مقدس دانسته، و در راه وصول به آن از هیچ کوششى دریغ نورزیده است، او معتقد بود، دستیابى منطقى و قابل اعتماد به علم تفسیر، قبل از هر چیز، منوط به تفوّق در علوم دینى و انواع صنایع ادبى است.
وفات
تاریخ دقیقى از وفات او در دست نیست، لیکن مى‌توان از تاریخ تألیفات متعددش حدس زد که تا بعد از 1107ق. زنده بوده است.
مـشخص نـبودن زمـان دقیق فوت این مفسر، حـدس و گـمان‌های مـتعددی را در این زمینه به‌دنبال داشته است. برخی به‌واسطه وجود وقف‌نامه‌ای که دختر مفسر بر روی جلد سوم تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب به سـال 1111ق. نـوشته، وفـات وی را قبل از این سال دانسته‌اند. بـرخی نـیز به‌واسطه این‌که آثاری از مؤلف به شاه سلطان حسین صفوی (حکومت 1105 تا 1135ق.) تقدیم شده، احتمال داده‌اند که وی حداقل تا 1125ق. زنـده بـوده اسـت. البته آخرین سالی که برای وفات وی ذکـر شده است، سال 1135ق. می‌باشد. حسینی جلالی در مجله تراثنا می‌گوید: «از آنجا که دلیلی بر وفات وی قبل از سال 1135ق. وجود نـدارد، بـعید نـیست که وی تا این سال که افغان‌ها به مرکز کشور شیعی، یـعنی اصفهان حمله کردند، زنده بوده و در این حمله وحشیانه، هم‌چون سایر بزرگان جهان تشیع به شهادت رسیده بـاشد».
آثار
میرزا محمد مشهدى، قبل از آنکه به تألیف تفسیر شریف «کنز الدقائق و بحر الغرائب» بپردازد، به حسب همان تخصص، علامة و اعتقادى که به علم تفسیر داشته، تعلیقاتى بر تفسیر کشّاف زمخشرى و حاشیۀ شیخ بهائى بر تفسیر بیضاوى، نگاشته است.
از آثار قرآنى دیگر مؤلف، تبیان سلیمانى، تفسیر روایى قرآن به زبان فارسى مى‌باشد که دو جزء آن در کتابخانۀ آستان قدس رضوى، موجود است.
منابع مقاله
- پایگاه حوزه نت
- آهنگ، علی؛ جلالی، مهدی؛، «مفسری نامدار از خطه طوس؛ (گذری بر احوالات میرزا محمد مشهدی و نگاهی به تفسیر تبیان)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان پاییز 1396 - شماره 45 علمی-ترویجی (وزارت علوم)/ISC (24 صفحه - از 7 تا 30).