موطأ ابن وهب الصغير

‏موطأ ابن وهب الصغير
پدیدآوران	ابن وهب، عبدالله بن وهب (نويسنده) شنقيطي، محمدامين (محقق)
عنوان‌های دیگر	تکمله موطا ابن وهب الصغير
ناشر	مکتبة العلوم و الحکم
مکان نشر	سوريه
سال نشر	مجلد1: 1423ق, مجلد2: 1423ق,
موضوع	احاديث احکام - قرن 2ق. احاديث اهل سنت - قرن 2ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‏BP‎‏ ‎‏117‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏28‎‏ ‎‏م‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، موطأ (ابهام‌زدایی) را ببینید.

موطأ ابن وهب الصغير، اثر فقیه و محدث مالکی مصری؛ عبدالله بن وهب بن مسلم مصری (متوفی 197ق) است. در این اثر نیز همانند «الجامع لابن وهب في الأحكام» احادیث و آثار در برخی موضوعات فقهی روایت شده است. کتاب در دو جلد با مقدمه و تحقیق محمدامین بن حسین بن احمد شنقیطی (متوفی 1393ق) منتشر شده است.

ساختار

کتاب مشتمل بر دو بخش است:

1. بخش اول که تحقیق کتاب است مشتمل بر مقدمه و دو باب است که در باب اول در نه فصل به شرح‌حال و آثار نویسنده پرداخته شده است. در باب دوم نیز کتاب در دو فصل ابتدا کتاب معرفی شده، سپس شیوه محقق کتاب مطرح شده است.
2. در بخش دوم کتاب متن اثر ارائه شده و با خاتمه به پایان آمده است.

گزارش محتوا

ابن وهب از نخستین کسانی بوده که بین «حدّثنا» و «اخبرنا» فرق می‌نهاده‏ و در روایت نحوه اخذ خود از شیوخ را با دقت بیان می‌کرده است. منابع بر کثیر الحدیث بودن او تأکید نموده و یادآور شده‌اند که وی یک‎صد هزار حدیث روایت کرده بود. بخش قابل‌توجهی از این احادیث هم‌اکنون در جای‌جای کتب گوناگون حدیثی ضبط شده و شماری از آن‌ها را روایات وی نیز که جنبه تاریخی دارد، در منابع مهمی چون سیره ابن هشام (متوفی 218ق)، فتوح مصر ابن عبدالحکم (متوفی 257ق) و أنساب الأشراف بلاذری (متوفی 279ق) و منابع متأخرتر نقل شده است‏.

در مقدمه محقق، ابتدا اوضاع علمی عصر ابن وهب بررسی شده است. عصر عباسی اول، که عبدالله بن وهب در آن زمان زندگی می‌کرد، اوج فرهنگ اسلامی و نهضت علم و ادب بود. برخی این عصر را عصر پیشوایان مجتهد نیز نامیده‌اند؛ چراکه تعداد زیادی از علمای بزرگ در این عصر ظهور یافتند که در تمامی علوم دست به تألیف و تدوین و گردآوری زدند. از جمله مشوقین حرکت علمی در این عصر، وجود مکاتب علمی در شهرهای مختلف بود. مشهورترین این مکاتب: مکتب مدینه منوره بود که سرزمین نزول وحی و اولین پایتخت اسلامی و آغاز و تکمیل رسالت بود. اهل این شهر حدیث را از رسول‌الله(ص) و از صحابه و تابعین فراگرفتند. از جمله مشهورترین علما در این شهر مالک بن انس بود. پس‌ازآن مکتب عراق که معروف به مکتب رأی و قیاس بود و ریاست آن را ابوحنیفه و اصحابش به عهده داشتند؛ اما از مکتب مصر به‌اندازه یا نزدیک به این دو مکتب یاد نمی‌شد و این در حالی بود که لیث بن سعد، عمرو بن حارث، بکیر بن اشج در آن مکتب بودند که در علم و حفظ درجه کمتری نداشتند. ابن وهب نیز از جمله برجستگان این مکتب بود‏.

اشاره به نام و کنیه، خاندان، تحصیل علم و مشایخ از بخش‌های دیگر مقدمه است. در ادامه در دو فهرست مجزا اسامی شیوخ ابن وهب که در موطأ الصغیر ذکر شده و اسامی شیوخی که در این کتاب نیامده لیست شده است. پس‌ازآن اسامی شاگردانش نیز لیست شده است‏. سپس به نام 17 اثر او اشاره شده که شماره‌های 16 و 17 به موطأ الصغیر و موطأ الکبیر اختصاص دارد‏.

کتاب مشتمل بر 498 حدیث و اثر است که 315 شماره در موضوعات اشربه، حج، زکات، نکاح و صوم در جلد اول و باقی احادیث در عناوین صلاة، قسامه، عقول و دیات در جلد دوم با عنوان «تکملة موطأ ابن وهب الصغیر» ارائه شده است.

وضعیت کتاب

در ابتدای جلد اول رموز ذکر استفاده شده در کتاب لیست شده است. در انتهای جلد دوم نیز فهرست محتویات و فهارس احادیث نبوی، اعلام، مشایخ متروک یا ضعیف، مصادر و مراجع ذکر شده است.

محقق کتاب در پاورقی‌ها، اعلام و اماکن را معرفی کرده است. در حد امکان به منابع ارجاع داده است. حکم صحت و ضعف احادیث را ذکر کرده و اگر حدیثی را نیافته متذکر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. شعار، جعفر، دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، ج 5، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378.