مشاكلة الناس لزمانهم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
''' | '''مشاکلة الناس لزمانهم''' اثر عربى [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|احمد بن اسحاق یعقوبى]]، بیان مختصرى از زندگى خلفاء مى‌باشد که در قرن سوم هجرى تألیف شده است. | ||
[[یعقوبی، احمد بن اسحاق|یعقوبی]] با نگارش این کتاب در واقع، کاری نو | [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|یعقوبی]] با نگارش این کتاب در واقع، کاری نو آغاز کرده است، و با نگارشی جامعه‌شناسانه به روابط میان مردم و حاکمان، یک نظریه (تئوری) ارائه نموده است. [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|یعقوبی]] در نظریه خود بر این باور است که در هر دوره زمانی، مردم با حاکمان خود هم‌شکلی می‌نمایند.<ref>منتظری مقدم، حامد؛ یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان(1)، ص188</ref>. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر یک‌مقدمه از محقق «[[ملورد، ولیم|ولیم ملورد]]» و متن است. | |||
[[یعقوبی، احمد بن اسحاق|یعقوبی]] در متن کتاب، در سه بخش، روی هم رفته، 31 تن از خلفای راشد، اموی و عباسی را به تفصیل محور سخن قرار داده است. | [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|یعقوبی]] در متن کتاب، در سه بخش، روی هم رفته، 31 تن از خلفای راشد، اموی و عباسی را به تفصیل محور سخن قرار داده است. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
#:گفتنی است که وی، کتاب خود را با یادکرد از معتضد عباسی (دوران خلافت 279-289ق) به پایان رسانیده است. <ref>منتظری مقدم، حامد؛ همان، ص193</ref>. | #:گفتنی است که وی، کتاب خود را با یادکرد از معتضد عباسی (دوران خلافت 279-289ق) به پایان رسانیده است. <ref>منتظری مقدم، حامد؛ همان، ص193</ref>. | ||
کتاب در یکجلد تألیف شده و داراى حجم بسیار مختصرى مى‌باشد. | |||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
محقق در مقدمه، مطالبى در مورد مؤلف، | محقق در مقدمه، مطالبى در مورد مؤلف، کتاب و نسخ خطى آن بیان نموده است<ref>مقدمه، ص5</ref> | ||
متن | متن کتاب، مطالب مختصرى پیرامون خلفاى راشدین، خلفاى بنى امیه و خلفاى بنى عباس تا زمان معتضد بیان نموده است. | ||
شیوه نویسنده در بیان نمونه‌های تاریخی، مشتمل بر مراحل زیر بوده است: | شیوه نویسنده در بیان نمونه‌های تاریخی، مشتمل بر مراحل زیر بوده است: | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
سوم: بیان هم شکلی مردم با ویژگیها و آداب خلیفه<ref>منتظری مقدم، حامد؛ یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان(2)، ص190</ref>. | سوم: بیان هم شکلی مردم با ویژگیها و آداب خلیفه<ref>منتظری مقدم، حامد؛ یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان(2)، ص190</ref>. | ||
مؤلف در ابتداى متن، | مؤلف در ابتداى متن، ذکر کرده که مسلمین در هر عصر و زمانى از خلفا پیروى مى‌نمایند و بر مذهب آنان هستند و همچنین از اخلاق، افعال و اقوال ملوک و خلفاء خارج نمى‌شوند<ref>متن، ص9</ref> | ||
اولین مطلب کتاب، پیرامون خلفاى راشدین مى‌باشد که در آن در مورد ابوبکر، عمر، عثمان و [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] به ترتیب مطالبى را ذکر نموده است<ref>متن، ص10</ref> و به بیان ویژگیها و آداب هر یک پرداخته، سپس مواردی از هم‌شکلی مردم با آن خلیفه را ذکر کرده است. | |||
برای نمونه نویسنده، در مورد ویژگی‌های [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|امیرمؤمنان حضرت على(ع)]] در ایام خلافتش (35-40ق) آورده است که دوران خلافت [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] با جنگ سپری شد و آن حضرت نه ملک و مالی اندوخت و نه جامه نویی پوشید و نه مالى براى خود | برای نمونه نویسنده، در مورد ویژگی‌های [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|امیرمؤمنان حضرت على(ع)]] در ایام خلافتش (35-40ق) آورده است که دوران خلافت [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] با جنگ سپری شد و آن حضرت نه ملک و مالی اندوخت و نه جامه نویی پوشید و نه مالى براى خود ذخیره کرد. او اموال را انفاق و صدقه مى‌داد<ref>متن، ص15</ref> | ||
از ایشان در این دوره خطبه‌ها و سخنان (حکیمانه) فراوانی بالغ بر چهارصد مورد نقل شده است. | از ایشان در این دوره خطبه‌ها و سخنان (حکیمانه) فراوانی بالغ بر چهارصد مورد نقل شده است. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
برخی جلوه‌های بیان هم‌شکلی مردم هم در این زمان به این شکل بوده است که مردم، خطبه‌های [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] را حفظ می‌کردند و آنها را در خطبه‌ها و گفتار خود به کار می‌بردند و آن خطبه‌ها در میان مردم رواج داشت. | برخی جلوه‌های بیان هم‌شکلی مردم هم در این زمان به این شکل بوده است که مردم، خطبه‌های [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] را حفظ می‌کردند و آنها را در خطبه‌ها و گفتار خود به کار می‌بردند و آن خطبه‌ها در میان مردم رواج داشت. | ||
مؤلف، | مؤلف، اولین فردى را که از بنى امیه ذکر نموده، معاویه بن ابى‌سفیان (41-60ق) بوده، نویسنده برخى از کارها و امورى که وى انجام داده را بیان نموده است<ref>متن، ص18</ref> که از جمله آنها ساختن کاخ‌ها، و ابنیه مرتفع و برگرفتن املاک و برپایی تشریفات فراوانی از جمله فرار دادن نگهبانان و پاسبانان و پرده داران، ایجاد مقصوره (جایگاه ویژه پیش نماز در مساجد)، استفاده از چارپایان تندرو، استفاده از جامه‌های فاخر، و سفارش ساخت پارچه‌های گرانبها به بافندگان در سایر بلاد بوده است. | ||
نویسنده بیان هم‌شکلی مردم از معاویه را به دو گونه بیان کرده است: | نویسنده بیان هم‌شکلی مردم از معاویه را به دو گونه بیان کرده است: | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
ب) بیان هم‌شکلی افراد خاص: عمروعاص استاندار مصر، عبدالله بن عامر بن کریز والی بصره، زیاد استاندار عراق، مسلمة بن مخلد دیگر استاندار مصر و عتبة بن عامر جهنی دیگر استاندار مصر با خلیفه هم‌شکلی داشتند. که در متن کتاب درباره اموال گرد آمده توسط خلیفه و نیز راجع به هم‌شکلی هر یک از افراد یاد شده، جزئیاتی بیان شده است.<ref>ر.ک متن، ص16-17</ref> | ب) بیان هم‌شکلی افراد خاص: عمروعاص استاندار مصر، عبدالله بن عامر بن کریز والی بصره، زیاد استاندار عراق، مسلمة بن مخلد دیگر استاندار مصر و عتبة بن عامر جهنی دیگر استاندار مصر با خلیفه هم‌شکلی داشتند. که در متن کتاب درباره اموال گرد آمده توسط خلیفه و نیز راجع به هم‌شکلی هر یک از افراد یاد شده، جزئیاتی بیان شده است.<ref>ر.ک متن، ص16-17</ref> | ||
از | از دیگر خلفای بنی امیه که در این بخش ذکر شده، یزید بن معاویه (60-64)، عبدالملکبن مروان (65-86ق)، ولید بن عبدالملک(86-96ق)، سلیمان بن عبدالملک(96-99ق)، عمر بن عبدالعزیز(99-101ق)، یزید بن عبدالملک(101-105ق)، هشام بن عبدالملک(105-125ق)، ولید بن یزید بن عبدالملک (125-126ق) و یزید بن ولید بن عبدالملک(126ق) و مروان بن محمد(127-132ق) مى‌باشد. | ||
نویسنده، خلفاى بنى عباس را با ابوالعباس سفاح (132-136ق) آغاز نموده و در مورد ویژگیها و آداب هم‌شکلی او نقل کرده که | نویسنده، خلفاى بنى عباس را با ابوالعباس سفاح (132-136ق) آغاز نموده و در مورد ویژگیها و آداب هم‌شکلی او نقل کرده که که وى اولین فردى از این گروه بود که بر منبر مى‌ایستاد و خطبه مى‌خواند.(برخلاف امویان که در حال نشسته خطبه می‌خواندند) مردم هم از روش او پیروی می‌کردند. همچنین سفاح کسى بود که در فرمان دادن به ریختن خون مردمان شتاب می‌کرد<ref>متن، ص22</ref>. | ||
که تبلور چنین رفتاری را این گونه می‌بینیم که افراد خاصی شروع به هم‌شکلی با سفاح (خلیفه وقت) کردند. نمونه آن اشعث در مغرب، صالح بن علی در مصر، حازم بن خزیمة، و حمید بن قطبه در عراق، عبدالله بن علی در شام، داود بن علی در حجاز، و یحیی بن محمد در موصل با خلیفه هم‌شکلی داشتند و خون مردمان می ریختند.<ref>ر.ک.ص22</ref> | که تبلور چنین رفتاری را این گونه می‌بینیم که افراد خاصی شروع به هم‌شکلی با سفاح (خلیفه وقت) کردند. نمونه آن اشعث در مغرب، صالح بن علی در مصر، حازم بن خزیمة، و حمید بن قطبه در عراق، عبدالله بن علی در شام، داود بن علی در حجاز، و یحیی بن محمد در موصل با خلیفه هم‌شکلی داشتند و خون مردمان می ریختند.<ref>ر.ک.ص22</ref> | ||
سپس بقیه خلفاى بنى عباس تا زمان نویسنده در | سپس بقیه خلفاى بنى عباس تا زمان نویسنده در کتاب ذکر شده است، و در ارتباط با ویژگیها و آداب هر یک سخن گفته و بیان هم‌شکلی مردم را در مورد آنها بیان کرده است، این خلفاء بودند از: ابوجعفر منصور بن عبدالله(136-158ق)؛ مهدی (158-169ق)، هادی موسى بن مهدى(169-170ق)؛ هارون الرشید بن مهدى(170-193)؛ محمد امین بن رشید(193-198ق)؛ مامون بن رشید(198-218ق)، معتصم (218-227ق)، واثق(227-232ق)، متوکل (232-247ق)، منتصر(247-248ق)، مستعین (248-251ق)، معتز(251-255ق)، مهتدی(255-256ق)، معتمد(256-279ق)، معتضد(279-289ق). | ||
آخرین فردى که در کتاب بیان شده، معتضد (احمد بن ابى احمد بن موکل) است. وى بسیار باهوش و دوراندیش بوده است<ref>متن، ص35</ref> | |||
البته [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|یعقوبی]] از سه تن از خلفای اموی - که دوران حکمرانی‌شان کوتاه بوده است- هیچ سخنی به میان نیاورده است و نیز درباره سه خلیفه یزید بن ولید اموی، منتصر و معتز عباسی بسیار کوتاه سخن گفته است. چنان که در مورد یزید بن ولید پس از یادکردی به اجمال، صریحا نگاشته است : روزگار او دوامی نداشته است تا اخلاق و روش وی شناخته شود.<ref>منتظری مقدم، حامد؛ یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان(1)، ص207</ref>. | البته [[یعقوبی، احمد بن اسحاق|یعقوبی]] از سه تن از خلفای اموی - که دوران حکمرانی‌شان کوتاه بوده است- هیچ سخنی به میان نیاورده است و نیز درباره سه خلیفه یزید بن ولید اموی، منتصر و معتز عباسی بسیار کوتاه سخن گفته است. چنان که در مورد یزید بن ولید پس از یادکردی به اجمال، صریحا نگاشته است : روزگار او دوامی نداشته است تا اخلاق و روش وی شناخته شود.<ref>منتظری مقدم، حامد؛ یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان(1)، ص207</ref>. | ||
== | == وضعیت کتاب== | ||
فهرست اعلام، | فهرست اعلام، اماکن و شهرها در پایان کتاب آمده و توضیحات در پاورقى ذکر شده است. | ||
== | ==پانویس == | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
#مقدمه و متن | #مقدمه و متن کتاب. | ||
# | #یعقوبى، احمد بن اسحاق، (1980م)، مشاکل الناس لزمانهم، بیروت، انتشارات دار الکتب الجدید. | ||
#[[:noormags:92720|منتظری مقدم، حامد؛، «یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان (1)» ، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آینه پژوهش » بهار 1383 - شماره 1 ISC (24 صفحه - از 185 تا 208)]]. | #[[:noormags:92720|منتظری مقدم، حامد؛، «یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان (1)» ، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آینه پژوهش » بهار 1383 - شماره 1 ISC (24 صفحه - از 185 تا 208)]]. | ||
#[[:noormags:99299|منتظری مقدم، حامد؛، «یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان (2)» ، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آینه پژوهش » تابستان 1383 - شماره 2 ISC (28 صفحه - از 189 تا 216)]]. | #[[:noormags:99299|منتظری مقدم، حامد؛، «یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان (2)» ، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آینه پژوهش » تابستان 1383 - شماره 2 ISC (28 صفحه - از 189 تا 216)]]. | ||
نسخهٔ ۲۶ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۲۶
| مشاکلة الناس لزمانهم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ملورد، ولیم (محقق) یعقوبی، احمد بن اسحاق (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتاب الجديد |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1980 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | اسلام - تاریخ - 11 - 289ق.
تاریخ خلفای راشدین |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 28/8 /ی7م5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مشاکلة الناس لزمانهم اثر عربى احمد بن اسحاق یعقوبى، بیان مختصرى از زندگى خلفاء مى‌باشد که در قرن سوم هجرى تألیف شده است.
یعقوبی با نگارش این کتاب در واقع، کاری نو آغاز کرده است، و با نگارشی جامعه‌شناسانه به روابط میان مردم و حاکمان، یک نظریه (تئوری) ارائه نموده است. یعقوبی در نظریه خود بر این باور است که در هر دوره زمانی، مردم با حاکمان خود هم‌شکلی می‌نمایند.[۱].
ساختار
کتاب، مشتمل بر یک‌مقدمه از محقق «ولیم ملورد» و متن است.
یعقوبی در متن کتاب، در سه بخش، روی هم رفته، 31 تن از خلفای راشد، اموی و عباسی را به تفصیل محور سخن قرار داده است.
- چهار تن خلیفه راشد
- یازده تن خلیفه اموی (با صرف نظر از سه تن از آنها)
- شانزده تن خلیفه عباسی (همه خلفای عباسی تا زمان نگارش کتاب).
- گفتنی است که وی، کتاب خود را با یادکرد از معتضد عباسی (دوران خلافت 279-289ق) به پایان رسانیده است. [۲].
کتاب در یکجلد تألیف شده و داراى حجم بسیار مختصرى مى‌باشد.
گزارش محتوا
محقق در مقدمه، مطالبى در مورد مؤلف، کتاب و نسخ خطى آن بیان نموده است[۳]
متن کتاب، مطالب مختصرى پیرامون خلفاى راشدین، خلفاى بنى امیه و خلفاى بنى عباس تا زمان معتضد بیان نموده است.
شیوه نویسنده در بیان نمونه‌های تاریخی، مشتمل بر مراحل زیر بوده است:
اول: بیان نام خلیفه (حاکم)،
دوم: بیان ویژگیها و آداب خلیفه
سوم: بیان هم شکلی مردم با ویژگیها و آداب خلیفه[۴].
مؤلف در ابتداى متن، ذکر کرده که مسلمین در هر عصر و زمانى از خلفا پیروى مى‌نمایند و بر مذهب آنان هستند و همچنین از اخلاق، افعال و اقوال ملوک و خلفاء خارج نمى‌شوند[۵]
اولین مطلب کتاب، پیرامون خلفاى راشدین مى‌باشد که در آن در مورد ابوبکر، عمر، عثمان و حضرت على(ع) به ترتیب مطالبى را ذکر نموده است[۶] و به بیان ویژگیها و آداب هر یک پرداخته، سپس مواردی از هم‌شکلی مردم با آن خلیفه را ذکر کرده است.
برای نمونه نویسنده، در مورد ویژگی‌های امیرمؤمنان حضرت على(ع) در ایام خلافتش (35-40ق) آورده است که دوران خلافت علی(ع) با جنگ سپری شد و آن حضرت نه ملک و مالی اندوخت و نه جامه نویی پوشید و نه مالى براى خود ذخیره کرد. او اموال را انفاق و صدقه مى‌داد[۷]
از ایشان در این دوره خطبه‌ها و سخنان (حکیمانه) فراوانی بالغ بر چهارصد مورد نقل شده است.
برخی جلوه‌های بیان هم‌شکلی مردم هم در این زمان به این شکل بوده است که مردم، خطبه‌های علی(ع) را حفظ می‌کردند و آنها را در خطبه‌ها و گفتار خود به کار می‌بردند و آن خطبه‌ها در میان مردم رواج داشت.
مؤلف، اولین فردى را که از بنى امیه ذکر نموده، معاویه بن ابى‌سفیان (41-60ق) بوده، نویسنده برخى از کارها و امورى که وى انجام داده را بیان نموده است[۸] که از جمله آنها ساختن کاخ‌ها، و ابنیه مرتفع و برگرفتن املاک و برپایی تشریفات فراوانی از جمله فرار دادن نگهبانان و پاسبانان و پرده داران، ایجاد مقصوره (جایگاه ویژه پیش نماز در مساجد)، استفاده از چارپایان تندرو، استفاده از جامه‌های فاخر، و سفارش ساخت پارچه‌های گرانبها به بافندگان در سایر بلاد بوده است.
نویسنده بیان هم‌شکلی مردم از معاویه را به دو گونه بیان کرده است:
الف)بیان کلی: افراد خاندان، فرزندان و کارگزاران خلیفه، روش او را در پیش گرفته و کارهایی همانند کارهای وی انجام می‌دادند.
ب) بیان هم‌شکلی افراد خاص: عمروعاص استاندار مصر، عبدالله بن عامر بن کریز والی بصره، زیاد استاندار عراق، مسلمة بن مخلد دیگر استاندار مصر و عتبة بن عامر جهنی دیگر استاندار مصر با خلیفه هم‌شکلی داشتند. که در متن کتاب درباره اموال گرد آمده توسط خلیفه و نیز راجع به هم‌شکلی هر یک از افراد یاد شده، جزئیاتی بیان شده است.[۹]
از دیگر خلفای بنی امیه که در این بخش ذکر شده، یزید بن معاویه (60-64)، عبدالملکبن مروان (65-86ق)، ولید بن عبدالملک(86-96ق)، سلیمان بن عبدالملک(96-99ق)، عمر بن عبدالعزیز(99-101ق)، یزید بن عبدالملک(101-105ق)، هشام بن عبدالملک(105-125ق)، ولید بن یزید بن عبدالملک (125-126ق) و یزید بن ولید بن عبدالملک(126ق) و مروان بن محمد(127-132ق) مى‌باشد.
نویسنده، خلفاى بنى عباس را با ابوالعباس سفاح (132-136ق) آغاز نموده و در مورد ویژگیها و آداب هم‌شکلی او نقل کرده که که وى اولین فردى از این گروه بود که بر منبر مى‌ایستاد و خطبه مى‌خواند.(برخلاف امویان که در حال نشسته خطبه می‌خواندند) مردم هم از روش او پیروی می‌کردند. همچنین سفاح کسى بود که در فرمان دادن به ریختن خون مردمان شتاب می‌کرد[۱۰].
که تبلور چنین رفتاری را این گونه می‌بینیم که افراد خاصی شروع به هم‌شکلی با سفاح (خلیفه وقت) کردند. نمونه آن اشعث در مغرب، صالح بن علی در مصر، حازم بن خزیمة، و حمید بن قطبه در عراق، عبدالله بن علی در شام، داود بن علی در حجاز، و یحیی بن محمد در موصل با خلیفه هم‌شکلی داشتند و خون مردمان می ریختند.[۱۱]
سپس بقیه خلفاى بنى عباس تا زمان نویسنده در کتاب ذکر شده است، و در ارتباط با ویژگیها و آداب هر یک سخن گفته و بیان هم‌شکلی مردم را در مورد آنها بیان کرده است، این خلفاء بودند از: ابوجعفر منصور بن عبدالله(136-158ق)؛ مهدی (158-169ق)، هادی موسى بن مهدى(169-170ق)؛ هارون الرشید بن مهدى(170-193)؛ محمد امین بن رشید(193-198ق)؛ مامون بن رشید(198-218ق)، معتصم (218-227ق)، واثق(227-232ق)، متوکل (232-247ق)، منتصر(247-248ق)، مستعین (248-251ق)، معتز(251-255ق)، مهتدی(255-256ق)، معتمد(256-279ق)، معتضد(279-289ق).
آخرین فردى که در کتاب بیان شده، معتضد (احمد بن ابى احمد بن موکل) است. وى بسیار باهوش و دوراندیش بوده است[۱۲]
البته یعقوبی از سه تن از خلفای اموی - که دوران حکمرانی‌شان کوتاه بوده است- هیچ سخنی به میان نیاورده است و نیز درباره سه خلیفه یزید بن ولید اموی، منتصر و معتز عباسی بسیار کوتاه سخن گفته است. چنان که در مورد یزید بن ولید پس از یادکردی به اجمال، صریحا نگاشته است : روزگار او دوامی نداشته است تا اخلاق و روش وی شناخته شود.[۱۳].
وضعیت کتاب
فهرست اعلام، اماکن و شهرها در پایان کتاب آمده و توضیحات در پاورقى ذکر شده است.
پانویس
- ↑ منتظری مقدم، حامد؛ یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان(1)، ص188
- ↑ منتظری مقدم، حامد؛ همان، ص193
- ↑ مقدمه، ص5
- ↑ منتظری مقدم، حامد؛ یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان(2)، ص190
- ↑ متن، ص9
- ↑ متن، ص10
- ↑ متن، ص15
- ↑ متن، ص18
- ↑ ر.ک متن، ص16-17
- ↑ متن، ص22
- ↑ ر.ک.ص22
- ↑ متن، ص35
- ↑ منتظری مقدم، حامد؛ یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان(1)، ص207
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- یعقوبى، احمد بن اسحاق، (1980م)، مشاکل الناس لزمانهم، بیروت، انتشارات دار الکتب الجدید.
- منتظری مقدم، حامد؛، «یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان (1)» ، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آینه پژوهش » بهار 1383 - شماره 1 ISC (24 صفحه - از 185 تا 208).
- منتظری مقدم، حامد؛، «یعقوبی و نظریه هم شکلی مردم با حاکمان (2)» ، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آینه پژوهش » تابستان 1383 - شماره 2 ISC (28 صفحه - از 189 تا 216).