سر صناعة الإعراب

‏سر صناعة الإعراب
پدیدآوران	عامر، احمد رشدی شحاته (محقق) ابن جنی، عثمان بن جنی (نویسنده) ش‍اف‍ع‍ی‌، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن‌ اس‍م‍اع‍ی‍ل‌ (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1428 ق
چاپ	2
موضوع	زبان عربی - ادات زبان عربی - اعراب
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6121‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏س‎‏4‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

سر صناعة الإعراب اثر ابوالفتح عثمان بن جنى درباره صامت‌ها و مصوت‌هاى زبان عربى مى‌باشد كه به ترتيب حروف تهجى مرتب گرديده و در آن به خصوص درباره مخارج حروف بحث شده است.

كتاب به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى نوشته شده است.

ساختار

در ابتداى كتاب، مقدمه محقق، سپس شرح حال مؤلف، قسمتى از تصاوير نسخه اصلى كتاب و در ادامه، مقدمه مؤلف آمده است. ابواب كتاب، بر اساس حروف هجاء دسته‌بندى شده است و شامل دو جلد مى‌باشد. جلد اول، از حرف الف تا كاف و جلد دوم، از حرف لام تا ياء مى‌باشد.

مؤلف براى هر موردى مثالى زده و سبب آن را شرح داده و مثال‌ها و حجت‌هاى خود را از قرآن، سنت و اشعار عرب آورده است. همچنين آراء مختلف درباره بحث خاصى را آورده و آن را رد يا اثبات كرده و رأى و نظر خود را بيان نموده است.

گزارش محتوا

نویسنده درباره هر حرف، حدود نوع آن حرف را از جهت مجهور و مهموس بودن، بيان نموده است. همچنين حروف اطباق و اهميت آن و غرض از وجود حروف مطبقه و منفتحه را ذكر كرده است.

به حروف اشمام و کیفیت و اهميت آن نيز پرداخته و آن‌ها را دسته بندى نموده است. به علاوه، حروفِ استعلاء و استيفال را تقسيم‌بندى نموده و مقصود از آن را بيان كرده است. حروف شدت و رخاوت را با ذكر علت رخاوت و شدت آن بيان نموده است.

وى حروف عله و صحيح را در اين كتاب به حد درآورده و اهميت آن و تاثيرش در بنيان كلمه را بيان نموده است.

همچنين به فهم صوتى حروف و آن چه كه از حذف و ابدال و زياده در حروف معتبر است، اشاره نموده و امثله‌ى آن را شرح داده و حروف اصلى، زائد و مبدل را واضح نموده و اهميت آن را در هجاى قبائل مختلف بيان نموده است.

در بحث ادغام، به شرح آن پرداخته و هر آن چه بر حروف، هنگامى كه ادغام حادث مى‌شود را ذكر كرده است. در بحث اماله، به تعريف مفهوم آن، حروف و اهميت آن از جهت لغوى و نحوى پرداخته است.

در بحث نقل و حذف، موارد جواز نقل و حذف را بيان نموده و اهميت آن را نسبت به هر حرفى واضح كرده است.

وى هم‌چنين، تاثير بعضى حروف را در اعراب كلمات بيان نموده است، از جمله در حرف «كاف»، بعد از اين كه وصف آن را بيان كرده، به اهميت اعرابىِ آن از حيث اين كه حرف جر است و در اسم اثر مى‌گذارد و آن را جر مى‌دهد، اشاره كرده است.

وضعيت كتاب

محققین كتاب، محمدحسن محمدحسن اسماعيل و احمد رشدى شهاته عامر، به شرح غريب از شواهد كتاب پرداخته و اعراب شاهدها را بيان نموده‌اند.

در پايان هر جلد، فهرست مطالب آن جلد آمده است.

پاورقى‌ها مربوط به ذكر شواهد و اسانيد مى‌باشد.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.