تبصير المنتبه بتحرير المشتبه: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر = NUR21301J1.jpg | عنوان = تبصير المنتبه بتحرير المشتبه |...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''تبصير المنتبه بتحرير المشتبه'''، اثر احمد بن ابن حجر عسقلانی (773- 852ق)، ذیل و شرحی است بر کتاب | '''تبصير المنتبه بتحرير المشتبه'''، اثر [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|احمد بن ابن حجر عسقلانی]] (773- 852ق)، ذیل و شرحی است بر کتاب «[[المشتبه في الأسماء و الأنساب]]» [[ذهبی، محمد بن احمد|محمد بن احمد ذهبی]] (متوفی 748ق) که با تحقیق [[نجار، محمد علی|محمد علی نجار]] و مراجعه [[بجاوی، علی محمد|علی محمد بجاوی]] به چاپ رسیده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
در مقدمه محقق، ابتدا به حمله مغول به کشورهای اسلامی و غارت و ویرانی‌هایی برجای‌مانده از آن و خسارات وارده به کتاب‌خانه‌ها و آثار علمی پس‌ازآن و سپس، اقدامات و خدماتی که دولت ممالیک مصر و شام در راه حفظ و ارتقای فرهنگ و آثار علمی علما انجام داده‌اند، اشاره گردیده است. و با ذکر این نکته که اثر حاضر نیز از جمله آثار آن دوران می‌باشد<ref>مقدمه محقق، ج1، ص3- 4</ref>، شرح‌حال نویسنده آن ارائه شده <ref>همان، ص5</ref> و به تعریف کتاب و ذکر اقدامات نویسنده در آن، پرداخته شده است<ref>همان، ص13</ref>. | در مقدمه محقق، ابتدا به حمله مغول به کشورهای اسلامی و غارت و ویرانی‌هایی برجای‌مانده از آن و خسارات وارده به کتاب‌خانه‌ها و آثار علمی پس‌ازآن و سپس، اقدامات و خدماتی که دولت ممالیک مصر و شام در راه حفظ و ارتقای فرهنگ و آثار علمی علما انجام داده‌اند، اشاره گردیده است. و با ذکر این نکته که اثر حاضر نیز از جمله آثار آن دوران می‌باشد<ref>مقدمه محقق، ج1، ص3- 4</ref>، شرح‌حال نویسنده آن ارائه شده <ref>همان، ص5</ref> و به تعریف کتاب و ذکر اقدامات نویسنده در آن، پرداخته شده است<ref>همان، ص13</ref>. | ||
پیش از ابن | پیش از [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]]، [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] کتابی در همین موضوع، در شناخت اسماء، انساب، کنیه و القاب مشتبه نوشته بود؛ یعنی کلمات و نام‌هایی که در وضع و نوشتار، یکسان بوده ولی در نطق، خواندن و معنا و مصداق، با یکدیگر متفاوت هستند. وی کتاب خود را پس از آثار حافظ عبدالغنی بن سعید، امیر حافظ ابونصر بن ماکولا (متوفی حدود475ق)، حافظ ابوبکر بن نقطه (متوفی 629ق) و ابوالعلاء فرضی (متوفی 700ق) به نگارش درآورده و اسامی که خود بدان دست یافته را نیز، به آنها افزوده است. اما ابن حجر، سه انتقاد بر این کتاب وارد نموده و بر اساس آن، دست به نگارش اثر حاضر زده است. این سه انتقاد، عبارتند از: | ||
# عدم تحقیق در ضبط صحیح اسامی؛ | # عدم تحقیق در ضبط صحیح اسامی؛ | ||
# اجحاف در اختصار؛ | # اجحاف در اختصار؛ | ||
# عدم درج تراجم برخی از افراد مستقلی که در آثاری مانند «الإكمال في رفع الإرتياب عن المؤتلف و المتلف من الأسماء و الكنی و الأنساب» ابن ماکولا و «ذيل مشتبه الأسماء و النسب» ابن نقطه آمده است<ref>همان، ص13-14؛ مقدمه مؤلف، ج1، ص1</ref>. | # عدم درج تراجم برخی از افراد مستقلی که در آثاری مانند «الإكمال في رفع الإرتياب عن المؤتلف و المتلف من الأسماء و الكنی و الأنساب» ابن ماکولا و «ذيل مشتبه الأسماء و النسب» ابن نقطه آمده است<ref>همان، ص13-14؛ مقدمه مؤلف، ج1، ص1</ref>. | ||
مؤلف در مقدمه خود، پس از اشاره به اشکالات موجود در کتاب ذهبی، به بیان این نکته پرداخته است که قصد دارد در این کتاب، اشتباهات وی را جبران نموده و با اختصار آنچه بیش‌ازحد بسط داده شده و بسط آنچه در اختصار آن، اجحاف شده، کتابی بهتر عرضه نماید<ref>همان، ص2</ref>. | مؤلف در مقدمه خود، پس از اشاره به اشکالات موجود در کتاب [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]]، به بیان این نکته پرداخته است که قصد دارد در این کتاب، اشتباهات وی را جبران نموده و با اختصار آنچه بیش‌ازحد بسط داده شده و بسط آنچه در اختصار آن، اجحاف شده، کتابی بهتر عرضه نماید<ref>همان، ص2</ref>. | ||
روش کار نویسنده، بدین‌صورت است که هریک از اسم، لقب، یا کنیه که مشهورتر بوده، با همان آغاز نموده است. وی ابتدا متن کتاب ذهبی را آورده و سپس، توضیحات خود را با عبارت «قلت» آغاز نموده و با «انتهی» به پایان برده است<ref>مقدمه محقق، ج1، ص14</ref>. | روش کار نویسنده، بدین‌صورت است که هریک از اسم، لقب، یا کنیه که مشهورتر بوده، با همان آغاز نموده است. وی ابتدا متن کتاب ذهبی را آورده و سپس، توضیحات خود را با عبارت «قلت» آغاز نموده و با «انتهی» به پایان برده است<ref>مقدمه محقق، ج1، ص14</ref>. | ||
سخاوی در | [[سخاوی، محمد بن عبدالرحمن|سخاوی]] در «[[الجواهر و الدرر]]» پیرامون این کتاب، چنین نوشته است: «تبصیر المنتبه، به قصد تحریر مطالب المشتبه [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و به‌منظور ضبط اسامی آن به حروف و استدراک مطالبی که از آنجا افتاده، نوشته شده است»<ref>همان</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
نسخهٔ ۷ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۴۲
| تبصير المنتبه بتحرير المشتبه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (نويسنده)
بجاوی، علی محمد (محقق) نجار، محمد علی (مراجعه) |
| ناشر | المکتبة العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| موضوع | حدیث، علم رجال، محدثان اهل سنت، نام های عربی، تلفظ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | /الف2ت2 114/8 BP |
تبصير المنتبه بتحرير المشتبه، اثر احمد بن ابن حجر عسقلانی (773- 852ق)، ذیل و شرحی است بر کتاب «المشتبه في الأسماء و الأنساب» محمد بن احمد ذهبی (متوفی 748ق) که با تحقیق محمد علی نجار و مراجعه علی محمد بجاوی به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز گردیده و اسامی، به ترتیب حروف الفبا، در چهار جلد، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا به حمله مغول به کشورهای اسلامی و غارت و ویرانی‌هایی برجای‌مانده از آن و خسارات وارده به کتاب‌خانه‌ها و آثار علمی پس‌ازآن و سپس، اقدامات و خدماتی که دولت ممالیک مصر و شام در راه حفظ و ارتقای فرهنگ و آثار علمی علما انجام داده‌اند، اشاره گردیده است. و با ذکر این نکته که اثر حاضر نیز از جمله آثار آن دوران می‌باشد[۱]، شرح‌حال نویسنده آن ارائه شده [۲] و به تعریف کتاب و ذکر اقدامات نویسنده در آن، پرداخته شده است[۳].
پیش از ابن حجر، ذهبی کتابی در همین موضوع، در شناخت اسماء، انساب، کنیه و القاب مشتبه نوشته بود؛ یعنی کلمات و نام‌هایی که در وضع و نوشتار، یکسان بوده ولی در نطق، خواندن و معنا و مصداق، با یکدیگر متفاوت هستند. وی کتاب خود را پس از آثار حافظ عبدالغنی بن سعید، امیر حافظ ابونصر بن ماکولا (متوفی حدود475ق)، حافظ ابوبکر بن نقطه (متوفی 629ق) و ابوالعلاء فرضی (متوفی 700ق) به نگارش درآورده و اسامی که خود بدان دست یافته را نیز، به آنها افزوده است. اما ابن حجر، سه انتقاد بر این کتاب وارد نموده و بر اساس آن، دست به نگارش اثر حاضر زده است. این سه انتقاد، عبارتند از:
- عدم تحقیق در ضبط صحیح اسامی؛
- اجحاف در اختصار؛
- عدم درج تراجم برخی از افراد مستقلی که در آثاری مانند «الإكمال في رفع الإرتياب عن المؤتلف و المتلف من الأسماء و الكنی و الأنساب» ابن ماکولا و «ذيل مشتبه الأسماء و النسب» ابن نقطه آمده است[۴].
مؤلف در مقدمه خود، پس از اشاره به اشکالات موجود در کتاب ذهبی، به بیان این نکته پرداخته است که قصد دارد در این کتاب، اشتباهات وی را جبران نموده و با اختصار آنچه بیش‌ازحد بسط داده شده و بسط آنچه در اختصار آن، اجحاف شده، کتابی بهتر عرضه نماید[۵].
روش کار نویسنده، بدین‌صورت است که هریک از اسم، لقب، یا کنیه که مشهورتر بوده، با همان آغاز نموده است. وی ابتدا متن کتاب ذهبی را آورده و سپس، توضیحات خود را با عبارت «قلت» آغاز نموده و با «انتهی» به پایان برده است[۶].
سخاوی در «الجواهر و الدرر» پیرامون این کتاب، چنین نوشته است: «تبصیر المنتبه، به قصد تحریر مطالب المشتبه ذهبی و به‌منظور ضبط اسامی آن به حروف و استدراک مطالبی که از آنجا افتاده، نوشته شده است»[۷].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و فهارس فنی، شامل فهرست اسامی، القاب و کنیه‌های مشتبه کتاب؛ شهرها، اماکن و مانند آن؛ ایام و وقایع؛ کتاب‌های مذکور در متن؛ اشعار؛ انصاف ابیات؛ ضرب‌المثل‌ها؛ مراجع و منابع مورداستفاده محقق.
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۸] و اشاره به اختلاف نسخ[۹]، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
مقدمات و متن کتاب.