مسند الإمام عبدالله بن المبارك

‏مسند الإمام عبدالله بن المبارك
پدیدآوران	مروزی، عبدالله بن مبارک (نويسنده) سامرائي، صبحي (محقق)
ناشر	مکتبة المعارف
مکان نشر	عربستان - رياض
سال نشر	مجلد1: 1987م , 1407ق,
موضوع	احاديث اهل سنت - قرن 2ق. احاديث احکام - قرن 2ق. نماز - احاديث
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مسند الإمام عبدالله بن المبارك، اثر عبدالله بن مبارک (متوفی 181ق)، کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع احادیث اسلامی. این کتاب از کتاب‌های حدیثی مهم اهل سنت و از مصنفات قرن دوم هجری است. صبحی بدری سامرایی مسئولیت پژوهش آن را برعهده گرفته است.

ساختار

کتاب دارای مقدمه محقق و محتوای مطالب می‌باشد که نویسنده 272 روایت نبوی با موضوعات متفاوت و بدون هرگونه دسته‌بندی آورده است.

گزارش محتوا

کتاب مسند امام اهل تسنن و حافظ ثقه عبدالله بن مبارک، از کتاب‌های حدیثی مهم اهل سنت است. به دو دلیل: یکی اینکه این اثر از یکی از علمای بزرگ مسلمان است و دوم اینکه از مصنفات قرن دوم است یعنی از مصنفات حلقه‌ای از حلقات تدوین متصل است که از زمان رسول خدا(ص) آغاز شد؛ یعنی از زمان اذن آن حضرت(ص) به کتابت برای برخی اصحابشان شروع شد. در آن زمان کتاب‌هایی مانند صحیفه عبدالله بن عمرو بن عاص و صحیفه امیرالمؤمنین علی بن ابی‎طالب(ع) و صحیفه سمرة بن جندب و ابوهریره و انس و ابی بن کعب و جابر بن عبدالله و ابوهند داری و جریر بن عبدالله و زید بن ثابت و دیگران از صحابه نوشته شد. سپس تدوین در عهد تابعین آغاز شد که از نوشته‌های در آن زمان می‌توان به کتابت همام بن منبه از صحیفه ابوهریره اشاره کرد. همچنین آثار عروة بن زبیر (متوفی 93ق) و مجاهد بن جبر (102ق) و سعید بن جبیر (95ق) و ابوعالیه ریاحی (90ق) و عبیده سلمانی (73ق) و عبدالله بن ابی‌قتاده (99ق) و شعبی (103ق) و طاوس بن کیسان (100ق) و قاسم بن محمد بن ابی‌بکر (105ق) و جمیل بن زید طائی از ابن عمر و ابراهیم بن عثمان بن عفان و ابوقلابه و ابی‌سلمه بن عبدالرحمن و دیگران. البته که تدوین این آثار نظم خاص و باب بندی نداشت.

سپس تدوین کتاب‌ها استمرار یافت تا به تدوین منظم جوامع رسید؛ مانند جامع معمر بن راشد (متوفی سال 150ق) و جامع سفیان ثوری (متوفی 160ق) و تصنیفاتی مانند مصنف حماد بن سلمه (متوفی 167ق) و مصنف عبدالرزاق و ابن ابی‌شیبه و همچنین کتاب‌های سنن مانند سنن عبدالملک بن جریج (متوفی 150ق) و سنن محمد بن صباح دولابی (متوفی 227ق) و سعید بن منصور و سنن اربعه و کتاب‌های صحاح مانند صحیحین مسلم و بخاری و صحیح ابن خزیمه و مسانیدی مانند مسند اسحاق بن راهویه (متوفی 238ق) و مسند حمیدی و عبدبن حمید و... را هم در این دوران در زمره آثار نظم‎یافته مشاهده می‌کنیم.

شیوه محدثین بر این بوده که یا به طریقه مسند کتاب بنویسند (که منظور از آن کتابی است که احادیثش بر اساس اسماء صحابه مرتبند) مانند مسند احمد و مسند حمیدی و مسند عبدبن حمید و بزار و ابویعلی و... و یا به طریقه مواضیع مانند جوامع مانند جامع معمر بن راشد و مصنف عبدالرزاق و مصنف ابن ابی‌شیبه و کتاب‌های صحاح و سنن. مسند عبدالله بن مبارک بر اساس ابواب مرتب شده است و در واقع کتابی در سنن است و مَجازاً به آن مسند می‌گوییم یعنی ازاین‌رو که احادیثش مسند هستند به آن مسند گفته‌اند وگرنه به شیوه دوم نوشته شده است. ازاین‌رو تراجم‌نویسان در هنگام ذکر عبدالله بن مبارک این کتاب را السنن فی الفقه نامیده‌اند.

در یکی از روایات کتاب می‌خوانیم: «اخبرنا جدی نا حبّان انا عبدالله عن المثنی بن الصباح عن عمرو بن شعیب عن ابیه عن جده انهم ذکروا عند رسول‌الله(ص) رجلا فقالوا: لا یَأکل حتی یُطعم و لا یَرحل حتی یُرحل له، فقال النبی(ص) اغتبتموه. فقالوا: انما حدثنا ما فیه. قال: فحسبک اذا ذکرت اخاک بما فیه.» در این روایت از عمرو بن شعیب نقل شده که پدرش از جدش شنیده که نزد پیامبر خدا(ص) درباره مردی صحبت می‌کرده‌اند و گفته شده که فلانی تا وقتی‌که طعام به او ندهی غذا نمی‌خورد و تا وقتی‌که راه نبریش راه نمی‌رود [کنایه از تنبلی شخص]. پیامبر(ص) با شنیدن این سخن به آنان فرمود: غیبتش را کردید. آنان گفتند: ما فقط چیزی را گفتیم که در او هست [یعنی سخنمان دروغ نبود]. حضرت فرمودند: همین مقدار در غیبت کفایت می‌کند که پشت سر برادرت چیزی را بگویی که در او هست [و او از ذکر آن راضی نباشد].

وضعیت کتاب

فهارس فنی شامل فهرست‎های موضوعات، احادیث و آثار و کتابنامه در انتهای اثر ذکر شده است.

محقق کتاب تحقیق این اثر را از روی نسخه منحصربه‎فردی انجام داده و به دنبال نسخه دیگر آن بوده که به آن دست نیافته است ازاین‌رو در تصحیح آن به کتاب‌های سنت و رجال مراجعه کرده است. تحقیق نسخه از روی نسخه خطی کتابخانه ظاهریه دمشق انجام شده است. تراجم‌نویسانی مانند ابن ندیم این کتاب را «السنن فی الفقه» نامیده‌اند. 

از کارهای محقق کتاب روی آن می‌توان به تصحیح متن از روی نسخه واحد البته با مراجعه به سایر کتاب‌های روایی اهل تسنن مانند صحیحین و سنن و مسانید و کتاب‌های رجالی، شماره‌گذاری روایات کتاب، تخریج احادیث و آثار از کتاب‌های سنن و ذکر اقوال ائمه حدیث درباره این روایات، شرح برخی الفاظ حدیث از کتاب‌های غریب الحدیث و معاجم لغوی، ذکر برخی موارد از فقه روایات، ترجمه برخی راویان احادیث، بیان حکم ائمه حدیث، وضع فهرست احادیث در انتهای کتاب بر اساس ترتیب حروف الفبا و... اشاره کرد. از صفحات ل تا 1ب (9 صفحه از کتاب) تصویر صفحاتی از بخش‌هایی از نسخه‎ خطی کتاب قرار داده شده است.

پاورقی‌های پرتعداد کتاب که توسط محقق به کتاب افزوده شده به ذکر منابع دیگر برای روایات، بررسی نوع حدیث از حیث سند (صحیح، حسن، ضعیف و...) اختصاص یافته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.