مقتل الحسين(ع) به روایت شیخ صدوق (قده): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ىها' به 'ی‌ها') |
جز (جایگزینی متن - 'مىز' به 'میز') |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده در مقدمه کتاب با اشاره به تحریف‌های عاشورا چنین می‌نویسد: «آنچه عاشورا را تهدید مىکند، تحریفهاى رایج و پذیرفتهشدهاى است که پیوسته از همدیگر | نویسنده در مقدمه کتاب با اشاره به تحریف‌های عاشورا چنین می‌نویسد: «آنچه عاشورا را تهدید مىکند، تحریفهاى رایج و پذیرفتهشدهاى است که پیوسته از همدیگر میزایند و تا آنجا ادامه می‌یابند که «مقتل مظلوم» را به نفع «مسند ظالم» مصادره میکنند که اگر چنان شود دیگر سخن از «شهید صادق و معصوم» درد هیچ مظلومى را دوا نخواهد کرد، بلکه خوشایند ریاکاران بوده و تنها ستمگران را به کار خواهد آمد»<ref>مقدمه نویسنده، ص14</ref> | ||
وی سپس وظیفه دانشوران می‌داند که در برابر این تحریف‌ها بایستند: «سوگمندانه دیربازى است که این تحریف بزرگ و گران، توسط برخى افراد ناآگاه، به عرصه واقعیتهاى کربلا راه یافته است؛ ازاینرو دانشوران دردآشنا را لازم است، تا دیر نشده در برابر این تحریفهاى زاینده و جسارت تحریفگران، کارى بکنند و...»<ref>همان</ref> | وی سپس وظیفه دانشوران می‌داند که در برابر این تحریف‌ها بایستند: «سوگمندانه دیربازى است که این تحریف بزرگ و گران، توسط برخى افراد ناآگاه، به عرصه واقعیتهاى کربلا راه یافته است؛ ازاینرو دانشوران دردآشنا را لازم است، تا دیر نشده در برابر این تحریفهاى زاینده و جسارت تحریفگران، کارى بکنند و...»<ref>همان</ref> | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
# عمده مطالب این مقتل از احادیث و اخبار مأثورى است که از پیشوایان پاک دینى و چهارده معصوم(ع) بهویژه [[علی بن حسین(ع)، امام چهارم|امام سجاد]]، امام صادق و [[امام رضا(ع)]] نقل شده است. | # عمده مطالب این مقتل از احادیث و اخبار مأثورى است که از پیشوایان پاک دینى و چهارده معصوم(ع) بهویژه [[علی بن حسین(ع)، امام چهارم|امام سجاد]]، امام صادق و [[امام رضا(ع)]] نقل شده است. | ||
# همه اخبار و احادیث این مقتل به‌صورت مستند و با ثبت دقیق اسناد و سلسله راویان، نقل شده است. البته نویسنده به ذکر اسامى معصومان(ع)، که گاه روایتى را نسل به نسل از یکدیگر نقل کردهاند و همچنین نام نزدیکترین راوى - یعنى کسى که سخن را از گوینده اصلى یا امام معصوم(ع) شنیده است - بسنده کرده است؛ زیرا با ذکر منابع و مآخذ در پاورقی‌ها نیازى به این کار دیده نشده است. افزون بر این، معنعننویسى در صدر احادیث و اخبار، خواننده فارسىزبان را خسته مىکند. | # همه اخبار و احادیث این مقتل به‌صورت مستند و با ثبت دقیق اسناد و سلسله راویان، نقل شده است. البته نویسنده به ذکر اسامى معصومان(ع)، که گاه روایتى را نسل به نسل از یکدیگر نقل کردهاند و همچنین نام نزدیکترین راوى - یعنى کسى که سخن را از گوینده اصلى یا امام معصوم(ع) شنیده است - بسنده کرده است؛ زیرا با ذکر منابع و مآخذ در پاورقی‌ها نیازى به این کار دیده نشده است. افزون بر این، معنعننویسى در صدر احادیث و اخبار، خواننده فارسىزبان را خسته مىکند. | ||
# این مقتل، از لحاظ زمانى به عصر عصمت و زمان حضور امامان معصوم(ع) نزدیک است. [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] که در نیمه نخست سده چهارم هجرى | # این مقتل، از لحاظ زمانى به عصر عصمت و زمان حضور امامان معصوم(ع) نزدیک است. [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] که در نیمه نخست سده چهارم هجرى میزیست، گاه به‌واسطه پدر و دو یا سه واسطه دیگر که همگى شناخته‌شده و موثّق هستند، به اصل سخن و منبع نور و عصمت مىرسد. مقتل او از این نظر نیز، بىمانند و بىنظیر است. | ||
# این کتاب از پیش‌داوری‌ها و ارزش‌گذاری‌هاى ایدئولوژیکى و سیاسى، خالى است. از آنجا که [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در آثارش تنها به آوردن متن احادیث و اخبار بسنده کرده و حتى عناوین فصول و ابواب را از متن روایات برگزیده است، مقتلش بیش از هر چیز، به اصول اعطایى پیشوایان معصوم مبتنى است. به لحاظ نزدیکى این مقتل به عصر عصمت و زمان حضور، تحلیلهاى تحمیلى و ابزارانگارانه، به آن راه نیافته است<ref>ر.ک: همان، ص25-24</ref> | # این کتاب از پیش‌داوری‌ها و ارزش‌گذاری‌هاى ایدئولوژیکى و سیاسى، خالى است. از آنجا که [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در آثارش تنها به آوردن متن احادیث و اخبار بسنده کرده و حتى عناوین فصول و ابواب را از متن روایات برگزیده است، مقتلش بیش از هر چیز، به اصول اعطایى پیشوایان معصوم مبتنى است. به لحاظ نزدیکى این مقتل به عصر عصمت و زمان حضور، تحلیلهاى تحمیلى و ابزارانگارانه، به آن راه نیافته است<ref>ر.ک: همان، ص25-24</ref> | ||
نسخهٔ ۵ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۰۶
| مقتل الحسين(ع) به روايت شيخ صدوق (قده) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن بابویه، محمد بن علی (نویسنده) صحتي سردرودي، محمد(گردآورنده) |
| عنوان‌های دیگر | امام حسين(ع) و عاشورا از زبان معصومان(ع) |
| ناشر | هستی نما |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1384ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-93523-8-4 |
| موضوع | 1.حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - احاديث
2.عاشورا - احاديث 3.واقعه کربلا، 61ق. - احاديث |
| زبان | عربی فارسی |
| کد کنگره | BP 141/5 /ع2الف2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مقتل الحسين(ع) به روایت شیخ صدوق (قده): امام حسین(ع) و عاشورا از زبان معصومان(ع)، تألیف محمد صحتی سردرودی، سومین تحقیق نویسنده در موضوع عاشوراست. این اثر کوششی است در بازآفرینی مقتل الحسين شیخ صدوق با استفاده از آثار و احادیثی که در دیگر منابع آمده است.
ساختار
این اثر مشتمل بر مقدمه مؤلف و نه فصل است. نویسنده در نگارش فصول کتاب ترتیب زمانی را لحاظ کرده است؛ وی ابتدا امام حسین در عصر پیامبر(ص) سپس شهادت آن حضرت و در ادامه وقایع پس از شهادت و دیگر مباحث مرتبط را مطرح کرده است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه کتاب با اشاره به تحریف‌های عاشورا چنین می‌نویسد: «آنچه عاشورا را تهدید مىکند، تحریفهاى رایج و پذیرفتهشدهاى است که پیوسته از همدیگر میزایند و تا آنجا ادامه می‌یابند که «مقتل مظلوم» را به نفع «مسند ظالم» مصادره میکنند که اگر چنان شود دیگر سخن از «شهید صادق و معصوم» درد هیچ مظلومى را دوا نخواهد کرد، بلکه خوشایند ریاکاران بوده و تنها ستمگران را به کار خواهد آمد»[۱]
وی سپس وظیفه دانشوران می‌داند که در برابر این تحریف‌ها بایستند: «سوگمندانه دیربازى است که این تحریف بزرگ و گران، توسط برخى افراد ناآگاه، به عرصه واقعیتهاى کربلا راه یافته است؛ ازاینرو دانشوران دردآشنا را لازم است، تا دیر نشده در برابر این تحریفهاى زاینده و جسارت تحریفگران، کارى بکنند و...»[۲]
این پژوهش درپى آن است که به پرسشهای زیر پاسخ دهد:
- آیا مقتل امام حسین(ع) را جز روایت «ابومخنف» - که آن‌هم تنها توسط یک تاریخنگار غیر شیعى؛ یعنى مورخ بزرگ اسلام، ابوجعفر طبرى نقل شده و به دست ما رسیده است - روایت دیگرى نیست؟
- آیا گزارش مدوّن فاجعه کربلا از طریق دانشوران شیعه، منحصر به دو کتاب الملهوف از «سید بن طاووس» (664ق) و مثير الأحزان از «ابن نماى حلّى» (645ق) است که پس از گذشت شش سده از تاریخ عاشورا آن را نقل کردهاند؟
- اگر کسى خواست وقایع و حوادث عاشورا را به نقل از دانشوران شیعى پى گیرد، باید آن را در آثارى چون الإرشاد «شیخ مفید» یا مناقب «ابن شهرآشوب» و روضة الواعظين «نیشابورى» جستجو کند؟ درحالیکه قسمت مقتل از کتاب الإرشاد به‌صورت مجمل بیان شده و تنها مستند به اقوال «کلبى» و «مدائنى» است و اقوال آن دو بااینکه یکى غیر شیعه است، از هم تفکیک نشده است و دو دیگر (مقتل مناقب و روضة الواعظين) افزون بر اینکه هر دو مربوط به قرن ششم و متأخر از حادثه عاشورا هستند، بسیار آشفته، مجمل و مختصر و غیر مستند می‌باشند.
- آیا در عصر تدوین اصول و میراث شیعى، مقتل امام حسین(ع) به‌صورت مأثور و منقول از امامان معصوم(ع)، توسط محدثان و راویان متقدّم و راستین شیعه تدوین نشده بود؟
- و اینک قرائت یا قرائتهاى متداول و مرسوم از عاشورا، با قرائتهاى نخستین و مأثور آن، چه تفاوت یا تفاوتهایى - بلکه چه تعارضهایى - دارد؟
نویسنده، معتقد است: «مقتل شیخ صدوق، بی‌گمان مىتواند به پرسشهاى مطرحشده و حتى به دهها پرسش دیگر درباره زندگانى و مقتل امام حسین(ع) پاسخ گوید»[۳]
نویسنده سپس پیشینه مقتلنگارى پیش از شیخ صدوق را مورد بررسی قرار داده و فهرستی از آثار را به ترتیب تاریخ آنها می‌آورد. عنوان بیشتر آنها مقتل الحسين بود و امروزه یا فقط نامى از آنها در فهرستها مانده و یا بخش اندکى از آنها به‌صورت پراکنده در میان متون متأخر، نقل شده است[۴]
بسیارى از احادیث و روایاتى که شیخ صدوق در مقتل امام حسین(ع) آورده است، در کتاب «كامل الزيارات» نیز روایت شده است. ابن قولویه، همعصر شیخ صدوق در چندین شیخ از مشایخ خویش با او، مشترک است. او در «كامل الزيارات» از پدر شیخ صدوق (على بن الحسین بن موسى بن بابویه) روایات بسیارى نقل کرده است؛ همچنانکه خود شیخ صدوق نیز در آثار خود، روایات بسیارى را به نقل از پدرش آورده است[۵]
در میان کتابهاى مفقود شیخ صدوق، کتابى نیز به نام مقتل الحسين(ع) نام برده شده است. ایشان در ضمن برخى از آثار منتشرشدهاش از این کتاب نام برده و به آن ارجاع داده است. یک بار در فصل حجّ و باب زیارات کتاب «من لا يحضره الفقيه» می‌نویسد: «من در کتاب الزّيارات و در کتاب مقتل الحسين(ع) انواعى از زیارتها را آوردهام»[۶]
برخی از مزیت‌های کتاب حاضر عبارتند از:
- عمده مطالب این مقتل از احادیث و اخبار مأثورى است که از پیشوایان پاک دینى و چهارده معصوم(ع) بهویژه امام سجاد، امام صادق و امام رضا(ع) نقل شده است.
- همه اخبار و احادیث این مقتل به‌صورت مستند و با ثبت دقیق اسناد و سلسله راویان، نقل شده است. البته نویسنده به ذکر اسامى معصومان(ع)، که گاه روایتى را نسل به نسل از یکدیگر نقل کردهاند و همچنین نام نزدیکترین راوى - یعنى کسى که سخن را از گوینده اصلى یا امام معصوم(ع) شنیده است - بسنده کرده است؛ زیرا با ذکر منابع و مآخذ در پاورقی‌ها نیازى به این کار دیده نشده است. افزون بر این، معنعننویسى در صدر احادیث و اخبار، خواننده فارسىزبان را خسته مىکند.
- این مقتل، از لحاظ زمانى به عصر عصمت و زمان حضور امامان معصوم(ع) نزدیک است. شیخ صدوق که در نیمه نخست سده چهارم هجرى میزیست، گاه به‌واسطه پدر و دو یا سه واسطه دیگر که همگى شناخته‌شده و موثّق هستند، به اصل سخن و منبع نور و عصمت مىرسد. مقتل او از این نظر نیز، بىمانند و بىنظیر است.
- این کتاب از پیش‌داوری‌ها و ارزش‌گذاری‌هاى ایدئولوژیکى و سیاسى، خالى است. از آنجا که شیخ صدوق در آثارش تنها به آوردن متن احادیث و اخبار بسنده کرده و حتى عناوین فصول و ابواب را از متن روایات برگزیده است، مقتلش بیش از هر چیز، به اصول اعطایى پیشوایان معصوم مبتنى است. به لحاظ نزدیکى این مقتل به عصر عصمت و زمان حضور، تحلیلهاى تحمیلى و ابزارانگارانه، به آن راه نیافته است[۷]
از جمله مطالب جالب توجهی که در فصل هفتم کتاب آمده پیش‌بینی امام على(ع) از اقبال مردم به کربلاست. شیخ صدوق با اسناد خود از امام على(ع) نقل مىکند که: «کاخهایى را می‌بینم که پیرامون قبر حسین(ع) ساخته شده اند و کجاوه هایى که از کوفه به‌سوى قبر حسین(ع) بیرون می‌روند. شبها و روزهاى زیادى نمیگذرد که از آفاق عالم، به‌سوى او می‌آیند و آن زمانى است که حکومت فرزندان مروان، پایان پذیرد»[۸]
وضعیت کتاب
پی‌نوشت‌های هر فصل در انتهای آن آمده است. در انتهای کتاب، فهرست منابع متن، منابع تحقیق و توضیح، فهرست راهنما، آیات، اشعار، اعلام و امکنه ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.