شرح كتاب سيبويه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '<references />' به '<references/>') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''شرح كتاب سيبويه'''، اثر ابوسعيد حسن بن عبدالله مرزبان سيرافى (متوفى 385ق)، مشهور به قاضى ابوسعيد | '''شرح كتاب سيبويه'''، اثر [[سیرافی، حسن بن عبدالله|ابوسعيد حسن بن عبدالله مرزبان سيرافى]] (متوفى 385ق)، مشهور به [[سیرافی، حسن بن عبدالله|قاضى ابوسعيد سيرافى]]، قديمى‌ترين شرح بر «الكتاب» [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] است كه به زبان عربى، با تحقيق [[مهدلی، احمد حسن|احمد حسن مهدلى]] و [[علی، علی سید|على سيد على]] در پنج جلد منتشر شده است. | ||
كتاب [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]، اولين كتاب جامع مسائل علم نحو است كه از طريق شاگردش اخفش به دست ما رسيده است<ref>ماهر عباس جلال، ص 289</ref>[[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] با نگارش «الكتاب»، نقشى حياتى و مهم در رشد و شكوفايى فرهنگ و تمدن اسلامى ايفا كرد. كتاب وى، نه‌تنها نخستين و ماندگارترين اثر موجود در زمينه دستور زبان عربى است، بلكه دانش‌هاى ديگرى چون زبان‌شناسى، لغت، تفسير، قرائت، بلاغت، حديث و حتى فقه نيز از آن بهره‌هاى فراوانى برده‌اند و پايه‌هاى نخستين خويش را بر اين كتاب استوار ساخته‌اند. آراى [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] در | كتاب [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]، اولين كتاب جامع مسائل علم نحو است كه از طريق شاگردش اخفش به دست ما رسيده است<ref>ماهر عباس جلال، ص 289</ref>[[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] با نگارش «الكتاب»، نقشى حياتى و مهم در رشد و شكوفايى فرهنگ و تمدن اسلامى ايفا كرد. كتاب وى، نه‌تنها نخستين و ماندگارترين اثر موجود در زمينه دستور زبان عربى است، بلكه دانش‌هاى ديگرى چون زبان‌شناسى، لغت، تفسير، قرائت، بلاغت، حديث و حتى فقه نيز از آن بهره‌هاى فراوانى برده‌اند و پايه‌هاى نخستين خويش را بر اين كتاب استوار ساخته‌اند. آراى [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] در «[[كتاب سيبويه و يليه تحصيل عين الذهب من معدن جوهر الأدب في علم مجازات العرب|الكتاب]]» چنان ارزشمند و مهم است كه زبان‌شناسان و دستوريان غرب و شرق جهان درباره اين آرا، پژوهش‌ها و تحقيقات گسترده‌اى داشته و ديدگاه‌هاى مختلفى را دراين باره بيان كرده‌اند؛ به‌طورى‌كه نزدیک به يك‌صد شرح و حاشيه و تعليقه بر آن در طول بيش از دوازده سده نوشته شده و براى تبيين ديدگاه‌هاى [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] و بيان ارزش‌هاى نهفته در «[[كتاب سيبويه و يليه تحصيل عين الذهب من معدن جوهر الأدب في علم مجازات العرب|الكتاب]]» نيز بيش از يك‌صد و پنجاه كتاب و بيش از دويست مقاله به زبان‌هاى مختلف به نگارش درآمده است<ref>على‌محمدى، على، ص 66</ref> | ||
[[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] در «[[الأنساب]]» گروهى از دانشمندان و پرهيزكاران منسوب به «سيراف» و از جمله هفت تن را به نام و نشان ذكر مى‌كند و مشهورترين آنان را ابوسعيد سيرافى مؤلف كتاب حاضر مى‌داند<ref>مهدوى دامغانى، احمد، ص 18</ref>كه كسى شرحى بهتر از آن بر اين كتاب ننوشته است. حتى كسانى چون ابوعلى فارسى كه معاصر سيرافى بود، بر وى حسادت مى‌ورزيدند<ref>السامرايى، ابراهيم، ص 250</ref>ابن الانبارى درباره شرح سيرافى بر | [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] در «[[الأنساب]]» گروهى از دانشمندان و پرهيزكاران منسوب به «سيراف» و از جمله هفت تن را به نام و نشان ذكر مى‌كند و مشهورترين آنان را [[سیرافی، حسن بن عبدالله|ابوسعيد سيرافى]] مؤلف كتاب حاضر مى‌داند<ref>مهدوى دامغانى، احمد، ص 18</ref>كه كسى شرحى بهتر از آن بر اين كتاب ننوشته است. حتى كسانى چون [[ابوعلى فارسى]] كه معاصر [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سيرافى]] بود، بر وى حسادت مى‌ورزيدند<ref>السامرايى، ابراهيم، ص 250</ref>[[ابن انباری، محمد بن قاسم|ابن الانبارى]] درباره شرح سيرافى بر «[[كتاب سيبويه و يليه تحصيل عين الذهب من معدن جوهر الأدب في علم مجازات العرب|الكتاب]]» [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] مى‌گويد: «اگر تنها همين يك كتاب را مى‌داشت بر فضيلت او كافى بود»<ref>مهدوى دامغانى، احمد، ص 24</ref> | ||
سيرافى شرحش را بدون تمهيد و مقدمه‌اى كه شيوه او را توضيح دهد آغاز كرده است، اما با توجه به كتاب مى‌توان به شيوه او در اين شرح دست يافت. وى ابتدا تكه‌اى از كلام [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] را ذكر مى‌كند و به دنبال آن به شرح آن عبارت مى‌پردازد. البته او هميشه به اين روش ملتزم نيست؛ چنان‌كه در «باب الهمزة»<ref>جلد 4، ص 274</ref>توضيحات خود را بر كلام [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] مقدم مى‌كند. سيرافى عبارات را به‌گونه‌اى توضيح مى‌دهد كه براى خواننده قابل فهم باشد؛ لذا ياقوت در | [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سيرافى]] شرحش را بدون تمهيد و مقدمه‌اى كه شيوه او را توضيح دهد آغاز كرده است، اما با توجه به كتاب مى‌توان به شيوه او در اين شرح دست يافت. وى ابتدا تكه‌اى از كلام [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] را ذكر مى‌كند و به دنبال آن به شرح آن عبارت مى‌پردازد. البته او هميشه به اين روش ملتزم نيست؛ چنان‌كه در «باب الهمزة»<ref>جلد 4، ص 274</ref>توضيحات خود را بر كلام [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] مقدم مى‌كند. [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سيرافى]] عبارات را به‌گونه‌اى توضيح مى‌دهد كه براى خواننده قابل فهم باشد؛ لذا [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت]] در «[[معجم الأدباء (یاقوت حموی)|معجم الأدباء]]» مى‌نويسد: «نحويون زمان ما سه گروهند: آن‌كه كلامش فهم نمى‌شود كه «رمانى» است؛ آن‌كه بخشى از كلامش فهميده مى‌شود كه «ابوعلى فارسى» است و آن‌كه تمامى كلام او فهميده مى‌شود كه «[[سیرافی، حسن بن عبدالله|سيرافى]]» است»<ref>السامرايى، ابراهيم، ص 260</ref> | ||
وى در شرح مطالب تنها به عبارات [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] بسنده نكرده، بلكه مسائل فراوانى و به‌ويژه آراء نحويون پيش از [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] را متعرض شده است؛ به‌عنوان مثال اقوالى از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] را كه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] با آنها مخالف بوده، متعرض شده و همين اقوال، مشهور شده و نحويون بر آنها تعليقه زده‌اند. گاه نيز اقوالى از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] را كه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] متذكر شده، رد كرده است<ref>همان، ص 261</ref> | وى در شرح مطالب تنها به عبارات [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] بسنده نكرده، بلكه مسائل فراوانى و به‌ويژه آراء نحويون پيش از [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] را متعرض شده است؛ به‌عنوان مثال اقوالى از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] را كه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] با آنها مخالف بوده، متعرض شده و همين اقوال، مشهور شده و نحويون بر آنها تعليقه زده‌اند. گاه نيز اقوالى از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] را كه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] متذكر شده، رد كرده است<ref>همان، ص 261</ref> | ||
مذهب نحوى سيرافى عموماً بصرى بوده و وقتى نظريه‌اى از آنها را متذكر مى‌شود با لفظ «أصحابنا» مى‌آورد و لذا وى مؤيد بصريون بوده و آراء كوفيون را رد مى‌كند<ref>همان، ص 263</ref> | مذهب نحوى [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سيرافى]] عموماً بصرى بوده و وقتى نظريه‌اى از آنها را متذكر مى‌شود با لفظ «أصحابنا» مى‌آورد و لذا وى مؤيد بصريون بوده و آراء كوفيون را رد مى‌كند<ref>همان، ص 263</ref> | ||
در ابتداى كتاب، مقدمه مختصرى از محققین اثر در شرح حال، اساتيد، شاگردان و آثار سيرافى آمده است. | در ابتداى كتاب، مقدمه مختصرى از محققین اثر در شرح حال، اساتيد، شاگردان و آثار [[سیرافی، حسن بن عبدالله|سيرافى]] آمده است. | ||
فهرست محتويات هر جلد در انتهاى آن ذكر شده است. پاورقى‌هاى كتاب نيز به آدرس آيات، روايات، اشعار و اختلاف نسخ اختصاص دارد. | فهرست محتويات هر جلد در انتهاى آن ذكر شده است. پاورقى‌هاى كتاب نيز به آدرس آيات، روايات، اشعار و اختلاف نسخ اختصاص دارد. | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references/> | <references /> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
نسخهٔ ۱۱ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۲۰:۱۶
| شرح کتاب سیبویه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیرافی، حسن بن عبدالله (نویسنده)
علی، علی سید (محقق) مهدلی، احمد حسن (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب سیبویه. شرح |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1429 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-2-7451-5251-0 |
| موضوع | زبان عربی - نحو سیبویه، عمرو بن عثمان، ۱۴۸ - ۱۸۰؟ق. الکتاب سیبویه - نقد و تفسیر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | PJ 6151 /س9 ک2025 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح كتاب سيبويه، اثر ابوسعيد حسن بن عبدالله مرزبان سيرافى (متوفى 385ق)، مشهور به قاضى ابوسعيد سيرافى، قديمى‌ترين شرح بر «الكتاب» سيبويه است كه به زبان عربى، با تحقيق احمد حسن مهدلى و على سيد على در پنج جلد منتشر شده است.
كتاب سيبويه، اولين كتاب جامع مسائل علم نحو است كه از طريق شاگردش اخفش به دست ما رسيده است[۱]سيبويه با نگارش «الكتاب»، نقشى حياتى و مهم در رشد و شكوفايى فرهنگ و تمدن اسلامى ايفا كرد. كتاب وى، نه‌تنها نخستين و ماندگارترين اثر موجود در زمينه دستور زبان عربى است، بلكه دانش‌هاى ديگرى چون زبان‌شناسى، لغت، تفسير، قرائت، بلاغت، حديث و حتى فقه نيز از آن بهره‌هاى فراوانى برده‌اند و پايه‌هاى نخستين خويش را بر اين كتاب استوار ساخته‌اند. آراى سيبويه در «الكتاب» چنان ارزشمند و مهم است كه زبان‌شناسان و دستوريان غرب و شرق جهان درباره اين آرا، پژوهش‌ها و تحقيقات گسترده‌اى داشته و ديدگاه‌هاى مختلفى را دراين باره بيان كرده‌اند؛ به‌طورى‌كه نزدیک به يك‌صد شرح و حاشيه و تعليقه بر آن در طول بيش از دوازده سده نوشته شده و براى تبيين ديدگاه‌هاى سيبويه و بيان ارزش‌هاى نهفته در «الكتاب» نيز بيش از يك‌صد و پنجاه كتاب و بيش از دويست مقاله به زبان‌هاى مختلف به نگارش درآمده است[۲]
سمعانى در «الأنساب» گروهى از دانشمندان و پرهيزكاران منسوب به «سيراف» و از جمله هفت تن را به نام و نشان ذكر مى‌كند و مشهورترين آنان را ابوسعيد سيرافى مؤلف كتاب حاضر مى‌داند[۳]كه كسى شرحى بهتر از آن بر اين كتاب ننوشته است. حتى كسانى چون ابوعلى فارسى كه معاصر سيرافى بود، بر وى حسادت مى‌ورزيدند[۴]ابن الانبارى درباره شرح سيرافى بر «الكتاب» سيبويه مى‌گويد: «اگر تنها همين يك كتاب را مى‌داشت بر فضيلت او كافى بود»[۵]
سيرافى شرحش را بدون تمهيد و مقدمه‌اى كه شيوه او را توضيح دهد آغاز كرده است، اما با توجه به كتاب مى‌توان به شيوه او در اين شرح دست يافت. وى ابتدا تكه‌اى از كلام سيبويه را ذكر مى‌كند و به دنبال آن به شرح آن عبارت مى‌پردازد. البته او هميشه به اين روش ملتزم نيست؛ چنان‌كه در «باب الهمزة»[۶]توضيحات خود را بر كلام سيبويه مقدم مى‌كند. سيرافى عبارات را به‌گونه‌اى توضيح مى‌دهد كه براى خواننده قابل فهم باشد؛ لذا ياقوت در «معجم الأدباء» مى‌نويسد: «نحويون زمان ما سه گروهند: آن‌كه كلامش فهم نمى‌شود كه «رمانى» است؛ آن‌كه بخشى از كلامش فهميده مى‌شود كه «ابوعلى فارسى» است و آن‌كه تمامى كلام او فهميده مى‌شود كه «سيرافى» است»[۷]
وى در شرح مطالب تنها به عبارات سيبويه بسنده نكرده، بلكه مسائل فراوانى و به‌ويژه آراء نحويون پيش از سيبويه را متعرض شده است؛ به‌عنوان مثال اقوالى از مبرد را كه سيبويه با آنها مخالف بوده، متعرض شده و همين اقوال، مشهور شده و نحويون بر آنها تعليقه زده‌اند. گاه نيز اقوالى از مبرد را كه سيبويه متذكر شده، رد كرده است[۸]
مذهب نحوى سيرافى عموماً بصرى بوده و وقتى نظريه‌اى از آنها را متذكر مى‌شود با لفظ «أصحابنا» مى‌آورد و لذا وى مؤيد بصريون بوده و آراء كوفيون را رد مى‌كند[۹]
در ابتداى كتاب، مقدمه مختصرى از محققین اثر در شرح حال، اساتيد، شاگردان و آثار سيرافى آمده است.
فهرست محتويات هر جلد در انتهاى آن ذكر شده است. پاورقى‌هاى كتاب نيز به آدرس آيات، روايات، اشعار و اختلاف نسخ اختصاص دارد.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- ماهر عباس جلال، «نظرات في كتاب سيبويه»، التراث العربي، جمادي‌الآخرة 1422، العدد 83 و 84.
- السامرايي، إبراهيم، «أبوسعيد السيرافي و كتاب سيبويه»، الدراسات الأدبية، پاييز و زمستان 1343، شماره 3 و 4.
- مهدوى دامغانى، احمد، «مقدمه‌اى در باب أخبار النحويين قاضى سيرافى»، گزارش ميراث، دوره دوم، سال ششم، شماره سوم و چهارم، مرداد - آبان‌ماه 1391.
وابسته‌ها
كتاب سيبويه و يليه تحصيل عين الذهب من معدن جوهر الأدب في علم مجازات العرب