۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
خواجگان چشت: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'هد' به 'هد'
جز (جایگزینی متن - 'نج' به 'نج') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'هد' به 'هد') |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
'''خواجگان چشت''' یا سِیرُ الاقطاب، مجموعه زندگینامههای مشایخ چشتیه به قلم [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم| | '''خواجگان چشت''' یا سِیرُ الاقطاب، مجموعه زندگینامههای مشایخ چشتیه به قلم [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|اللهدیه بن شیخ عبدالرحیم چشتی]] (متوفی 1036ق) است. این اثر به جهت اشتمال بر احوال مشایخ چشتیه صابریه و مشایخ متأخرتر نظامیه و اطلاعات سودمندی که دربر دارد اهمیت پیدا میکند. مقدمه و تصحیح اثر به قلم [[مولايي، محمد سرور|محمدسرور مولایی]] است. | ||
[[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|شیخ | [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|شیخ اللهدیه]] کتاب خویش را در سال 1036ق آغاز و در سال 1056 ق به پایان برده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/21 ر.ک: پیشگفتار، صفحه بیستویک]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
این کتاب حاوی مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف و 32 شرححال است. | این کتاب حاوی مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف و 32 شرححال است. | ||
کهنترین منبعی که در آن از چشتیان یاد شده است [[طبقات الصوفية (انصاري هروي)|طبقات الصوفیه خواجه عبدالله انصاری]] و مقامات اوست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/9 ر.ک: همان، صفحه نه]</ref>. سیرالعارفین حامد فضلالله کنبوهی دهلوی (متوفی 942ق) نیز پیش از سیر الاقطاب نگارش یافته است. [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم| | کهنترین منبعی که در آن از چشتیان یاد شده است [[طبقات الصوفية (انصاري هروي)|طبقات الصوفیه خواجه عبدالله انصاری]] و مقامات اوست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/9 ر.ک: همان، صفحه نه]</ref>. سیرالعارفین حامد فضلالله کنبوهی دهلوی (متوفی 942ق) نیز پیش از سیر الاقطاب نگارش یافته است. [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|اللهدیه]] در شمار منابع خود از کتاب سیر الاولیاء میرخرد نیز یاد کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/17 ر.ک: همان، صفحه هفده]</ref>. همچنین از منابع پیشین مانند [[تذكرة الأولياء (عطار نیشابوری)|تذکرة الاولیاء عطار]] و [[نفحات الأنس|نفحات الانس جامی]] بهره برده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/21 ر.ک: همان، صفحه بیستویک]</ref>. | ||
کتاب از نظر آرایش و مطالب آغازین و شیوه احوال و واقعات مشایخ و نقل سخنان آنها کاملاً با شیوه تذکرة الاولیا مشابه است. در آغاز ذکر هر یک از مشایخ، مطلب را با سجع آغاز میکند و قافیه آخرین سجع با نام کسی که ذکر میکند همآهنگ است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/22 ر.ک: همان، صفحه بیستویک و بیست دو]</ref>. | کتاب از نظر آرایش و مطالب آغازین و شیوه احوال و واقعات مشایخ و نقل سخنان آنها کاملاً با شیوه تذکرة الاولیا مشابه است. در آغاز ذکر هر یک از مشایخ، مطلب را با سجع آغاز میکند و قافیه آخرین سجع با نام کسی که ذکر میکند همآهنگ است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/22 ر.ک: همان، صفحه بیستویک و بیست دو]</ref>. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
شیخ عثمان هارونی از شمار کسانی است که پیش از حمله مغول به هندوستان رفت و در عهد شمسالدین التتمس (متوفی 633ق) در دهلی ساکن شد و در همانجا درگذشت، اما کسی که این طریق را در هند گسترش داد، خلیفه او خواجه معینالدین حسن سجزی چشتی است که به دستور پیر و مراد خویش و طی واقعهای به رفتن هند مأمور شد. معینالدین نخست در اجمیر خانقاهی بنیاد نهاد و از اجمیر به بسط و ترویج طریقت چشتیه و تعلیم و ارشاد مریدان پرداخت. آوازه او بسیار زود به نقاط دیگر از جمله دهلی رسید و مریدان و هواداران بسیار یافت. از این دوره به بعد طریقه چشتیه از پرطرفدارترین، مهمترین و پرنفوذترین طریقتهای عرفانی در هند شد. در تاریخ طریقه چشتیه، پس از خواجه معینالدین، خواجه قطبالدین بختیار کاکی اوشی و شیخ فریدالدین شکرگنج، مشایخ و خلفای پیش از خواجه نظامالدین اولیا میباشند که سلسله چشتیه با خلفا و جانشینان او ادامه مییابد و سلسله چشتیه نظامیه اهمیت بیشتری دارد؛ اما در سیر الاقطاب، پس از ذکر شیخ فریدالدین شکرگنج، از شیخ علاءالدین علی احمد صابر و جانشینان او، یعنی از مشایخ صابریه که بهموازات سلسله نظامیه، سرگرم تعلیم و ارشاد بودهاند یاد شده است که از این نظر کتاب او حائز اهمیت است. نظیر اینگونه انشعابها را در سلسلههای عرفان و تصوف اسلامی، حتی از همان ادوار پیشین، در تاریخ تصوف میتوان یافت...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/13 ر.ک: پیشگفتار، صفحه سیزده]</ref>. | شیخ عثمان هارونی از شمار کسانی است که پیش از حمله مغول به هندوستان رفت و در عهد شمسالدین التتمس (متوفی 633ق) در دهلی ساکن شد و در همانجا درگذشت، اما کسی که این طریق را در هند گسترش داد، خلیفه او خواجه معینالدین حسن سجزی چشتی است که به دستور پیر و مراد خویش و طی واقعهای به رفتن هند مأمور شد. معینالدین نخست در اجمیر خانقاهی بنیاد نهاد و از اجمیر به بسط و ترویج طریقت چشتیه و تعلیم و ارشاد مریدان پرداخت. آوازه او بسیار زود به نقاط دیگر از جمله دهلی رسید و مریدان و هواداران بسیار یافت. از این دوره به بعد طریقه چشتیه از پرطرفدارترین، مهمترین و پرنفوذترین طریقتهای عرفانی در هند شد. در تاریخ طریقه چشتیه، پس از خواجه معینالدین، خواجه قطبالدین بختیار کاکی اوشی و شیخ فریدالدین شکرگنج، مشایخ و خلفای پیش از خواجه نظامالدین اولیا میباشند که سلسله چشتیه با خلفا و جانشینان او ادامه مییابد و سلسله چشتیه نظامیه اهمیت بیشتری دارد؛ اما در سیر الاقطاب، پس از ذکر شیخ فریدالدین شکرگنج، از شیخ علاءالدین علی احمد صابر و جانشینان او، یعنی از مشایخ صابریه که بهموازات سلسله نظامیه، سرگرم تعلیم و ارشاد بودهاند یاد شده است که از این نظر کتاب او حائز اهمیت است. نظیر اینگونه انشعابها را در سلسلههای عرفان و تصوف اسلامی، حتی از همان ادوار پیشین، در تاریخ تصوف میتوان یافت...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/13 ر.ک: پیشگفتار، صفحه سیزده]</ref>. | ||
باری سلسله چشتیه صابریه از علاءالدین احمد صابر آغاز میشود و جانشینان او آن را ادامه میدهند که سیر الاقطاب عمدتاً بر محور این سلسله تألیف شده است. آخرین شیخ بزرگ این سلسله که ذکرش بهتفصیل در این کتاب آمده است، جلالالدین کبیر اولیا قطب عالم است که پس از شیخ احمد عبدالحق رودلوی بر مسند خلیفگی و ارشاد مینشیند. | باری سلسله چشتیه صابریه از علاءالدین احمد صابر آغاز میشود و جانشینان او آن را ادامه میدهند که سیر الاقطاب عمدتاً بر محور این سلسله تألیف شده است. آخرین شیخ بزرگ این سلسله که ذکرش بهتفصیل در این کتاب آمده است، جلالالدین کبیر اولیا قطب عالم است که پس از شیخ احمد عبدالحق رودلوی بر مسند خلیفگی و ارشاد مینشیند. اللهدیه با یادآوری دعای قطب عالم جلالالدین کبیر الاولیاء در حق شیخ احمد رودلوی که متضمن باقی ماندن سلسله ولایت در او و فرزندانش میباشد، اسامی تعداد کثیری از مشایخ دیگر سلسله صابریه را برمیشمارد که در پارهای موارد با آگاههای سودمند همراه است. اللهدیه در پایان این بخش یادآوری میکند که «تمام شد ذکر حالات اولیای عظام سلسله صابریه». ازاینپس کتاب با ذکر عبدالحق رودلوی، بهرام بیدولوی، شیخ نظام سنامی، خواجه شبلی، خواجه عبدالقدوس، خواجه عبدالکبیر، خواجه عثمان زندهپیر، خواجه نظامالدین و سرانجام پیر خود او شیخ عبدالسلام شاه اعلی ادامه مییابد. نکته جالب در مورد شیخ عبدالسلام، رسیدن سلسله مشایخ او به نظامالدین اولیا است. بهاینترتیب میتوان گفت اللهدیه نیز از پیروان و مشایخ این سلسله میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/16 ر.ک: همان، صفحه شانزده و هفده]</ref>. | ||
در این کتاب آگاهیهای سودمندی از تعالیم و رسوم طریقت چشتیه میتوان | در این کتاب آگاهیهای سودمندی از تعالیم و رسوم طریقت چشتیه میتوان بهدست آورد. تفصیلیترین تعالیم که عمدتاً بر سنن طریقت چشتیه مبتنی است در بخش مربوط به هند النبی، خواجه معینالدین حسن سجزی آمده است. چنان به نظر میآید که مصنف نیز بر نقش خواجه معینالدین و تعالیم و آراء و افکار و کردار و رفتار او علیالخصوص بنیانگذاری این طریقت در هند و تربیت خلفا و گسترش این طریقت آگاهی داشته است. از گفتار خواجه معینالدین در این کتاب با طریقه او، دوازده مقام خواجگان چشت، چهارده مقام، ده شرط اهل طریقت و ده ویژگی اهل حقیقت، شغل و عمل اهل سلوک و طایفه عشق، روش عارف، محبت، تجرید، توکل و جد و سماع و دیگر تعالیم او آشنا میشویم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/18 ر.ک: همان، صفحات هجده و نوزده]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/2/139 متن کتاب، ص141-139]</ref>. | ||
نکتهای که از نخستین شیخ چشتی تا پایان کتاب در مورد اکثریت قریب بهاتفاق مشایخ چشت مکرر و مؤکد میشود سماع و وجد و رسوم برپای داشتن آن بهوسیله مشایخ چشتیه است. کهنترین اشارت در باب این سنت را در روایت خواجه عبدالله انصاری یافتهایم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/19 ر.ک: پیشگفتار، صفحه نوزده]</ref>. | نکتهای که از نخستین شیخ چشتی تا پایان کتاب در مورد اکثریت قریب بهاتفاق مشایخ چشت مکرر و مؤکد میشود سماع و وجد و رسوم برپای داشتن آن بهوسیله مشایخ چشتیه است. کهنترین اشارت در باب این سنت را در روایت خواجه عبدالله انصاری یافتهایم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/19 ر.ک: پیشگفتار، صفحه نوزده]</ref>. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
از سیر الاقطاب برمیآید که در مجالس سماع خواجگان چشت در هند، قوالان و غزلخوانان اشعار و ابیات فارسی میخواندهاند. باآنکه زبان فارسی در عصر حاضر در هند گویندگانی ندارد، ولی این رسم یعنی خواندن اشعار فارسی در موسیقی قوالی همچنان برجای مانده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/20 ر.ک: همان، صفحه بیست]</ref>. | از سیر الاقطاب برمیآید که در مجالس سماع خواجگان چشت در هند، قوالان و غزلخوانان اشعار و ابیات فارسی میخواندهاند. باآنکه زبان فارسی در عصر حاضر در هند گویندگانی ندارد، ولی این رسم یعنی خواندن اشعار فارسی در موسیقی قوالی همچنان برجای مانده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/20 ر.ک: همان، صفحه بیست]</ref>. | ||
آخرین شخصیتی که در این کتاب مطرح میشود، پیر نویسنده، شیخ عبدالسلام معروف به شاه اعلی میباشد. | آخرین شخصیتی که در این کتاب مطرح میشود، پیر نویسنده، شیخ عبدالسلام معروف به شاه اعلی میباشد. اللهدیه ملفوظات پیر خود را گردآوری کرده و نام آن را «جواهر اعلی» گذاشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/21 ر.ک: همان، صفحه بیستویک]</ref>. | ||
| | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||