مکتبة المحقق الطباطبائي

مكتبة المحقق الطباطبائي

نام	مکتبة المحقق الطباطبائی
نام‌های دیگر	کتابخانه محقق طباطبایى
رئیس	علی عبدالعزيز الطباطبائی
هیئت مدیره
بنیانگذاری	ایران، قم، میدان رسالت، ابتدای خیابان سمیه، شماره ۱۵.
وبگاه	http://mtif.org/
کد مولف	AUTHORCODE08995AUTHORCODE

مكتبة المحقق الطباطبائي یا به فارسی، کتابخانه محقق طباطبایى، یکی از زیرمجموعه‎های «بنیاد محقق طباطبایی» در قم است. این کتابخانه دارای بخش‎های متعددی است و در سال 1375ش، به همت حجت‎الاسلام شهرستانی، فعالیت خود را به‎صورت رسمی آغاز کرد. کتابخانه محقق طباطبایى، داراى بیش از بیست هزار جلد کتاب چاپى، بیشتر به زبان عربى و فارسى، در زمینه‎هاى مختلف علوم، مانند علوم قرآن و تفسیر، تاریخ، تراجم و رجال، حدیث، فقه، اصول، ادبیات، کتاب‎شناسى و فهارس نسخ خطى است. بخش عمده‎اى از این کتاب‎ها درباره کتاب‎شناسى و تراجم و حدیث است. مجموعه کتاب‎های چاپ سنگی، نشریات و کتاب‎های خطی، اسناد و میکروفیلم‎ها نیز در این کتابخانه وجود دارد.

تاریخچه تأسیس

محقق طباطبایی، داراى کتابخانه نفیس و کم‎نظیرى بود. تعدادى از کتاب‎هاى این کتابخانه، نایاب و برخى دیگر کمیاب بوده و بدین جهت توجه بسیارى از محققان را جلب کرده بود. درِ کتابخانه شخصىِ وى، شبانه‎روز براى طالبان علم باز بود. پس از فوت محقق طباطبایى، بنا بر ویژگى‎هاى کتابخانه شخصى او و توجه علاقه‎مندان اهل قلم به مراجعه به این کتاب‎ها، حجت‎الاسلام شهرستانى به پاس خدمات علمى محقق طباطبایى و توجه ایشان به گسترش کتابخانه‎هاى تخصصى و مراکز و مؤسسات تحقیقاتى، محل مناسبى براى کتابخانه در مرکز شهر قم در نظر گرفته و کتابخانه عمومى تخصصى در زمینه کتاب‎شناسى و پژوهش‎هاى نسخ خطى و تراجم و رجال، با عنوان «کتابخانه محقق طباطبایى» بنیاد نهاد. این کتابخانه، از سال ۱۳۷۵ش، فعالیت رسمى خود را آغاز کرد و تاکنون هم فعال است.

بخش‎های کتابخانه

مخزن کتاب‎هاى چاپى

کتابخانه محقق طباطبایى داراى بیش از بیست هزار جلد کتاب چاپى، بیشتر به زبان عربى و فارسى، در زمینه‎هاى مختلف علوم، مانند علوم قرآن و تفسیر، تاریخ، تراجم و رجال، حدیث، فقه، اصول، ادبیات، کتاب‎شناسى و فهارس نسخ خطى است. بخش عمده‎اى از این کتاب‎ها درباره کتاب‎شناسى و تراجم و حدیث است. خصوصیات این کتاب‎ها، که سبب شده است این کتابخانه را از کتابخانه‎هاى دیگر ممتاز کند، از این قرار است:

1. محل نشر و چاپ بسیارى از آنها در کشورهاى خارجى مانند لبنان، سوریه، عربستان، مصر، یمن، ترکیه، هند، آلمان و... می‎باشد که محقق طباطبایی در سفرهای خود گرد آورده بود.
2. تاریخ چاپ تعداد زیادى از آنها قدیم و ازاین‎رو کمیاب می‎باشند.
3. بیشتر کتاب‎هاى حدیثى، رجالى، فهارس نسخ خطى و کتاب‎شناسى‎ها، لبریز از حواشى و تعلیقات آن مرحوم مى‎باشند. همچنین، ایشان فهرست‎گونه‎اى از مطالب عمده و قابل تأمل درباره تاریخ اسلام و تشیع و معصومین(ع) را در برگ اول هر کتاب یادداشت نموده است تا پژوهشگران تاریخ تشیع بتوانند به‎آسانى از آن بهره گیرند.

از مجموعه‎های مهم در کتب چاپی کتابخانه، فهارس نسخ خطی کتابخانه‎های جهان است که به همت محقق طباطبایی تهیه شده است. کتاب‎های چاپ عکسی، مباحث مربوط به نسخ خطی و کتاب‎شناسی‎ها نیز از مجموعه‎های قابل توجه این مخزن است. کتاب‎های مخزن چاپی، به‎ترتیب رده کنگره چیده شده است و فهرست دقیق این کتاب‎ها توسط کبری یارمحمدی انجام شده که در سایت بنیاد عرضه شده و قابل جستجو است.

کتب چاپ سنگی

کتاب‎های چاپ سنگی این کتابخانه شامل کتاب‎هایی است که از مجموعه محقق طباطبائی و مجموعه شیخ محمدحسین قاضی و برخی کتاب‎های خریداری‎شده توسط بنیاد محقق طباطبایی، تشکیل شده است.

نشریات

این مجموعه شامل 331 عنوان و 4010 شماره نشریه است که برخی نشریات کهن و کمیاب را نیز در خود جای داده است.

بخش نسخ عکسى و میکروفیلم‎ها

محقق طباطبائى در طى سفرهاى خود در راستاى احیاى متون کهن اسلامى، به اقصى نقاط جهان، از جمله سفرهاى متعدد به ترکیه، سوریه، عربستان، انگلستان، آمریکا و... از کتابخانه‎هایى همچون: کتابخانه احمد ثالث، ایاصوفیا، لاله‎لى، کوپریلى، فیض‎الله افندى، ولى‎الدین جارالله و قلیچ على پاشا در ترکیه، کتابخانه‎هاى موزه بریتانیا و بادلیان آکسفورد و موزه هند در انگلستان، کتابخانه ظاهریه و کتابخانه ملی در دمشق، کتابخانه عارف حکمت و حرم مکی و دانشگاه ریاض در حجاز، کتابخانه بلدیه اسکندریه در مصر، کتابخانه جامع کبیر صنعاء در یمن، کتابخانه چستربیتى در ایرلند، کتابخانه ملى پاریس، کتابخانه فاطریه لکهنو، کتابخانه آصفیه در حیدرآباد دکن و تحقیق در دست‎نوشته‎هاى موجود در آن کتابخانه‎ها، پس از دستیابى به نسخه‎هاى این کتابخانه‎ها، از آنها عکس‎بردارى کرده و جهت استفاده خود و محققین دیگر به ایران آورده‎ است. تعداد این نسخه‎ها در کتابخانه ایشان به ۳۲۰ می‎رسد. مجموعه میکروفیلم‎ها نیز حاوى حدود سیصد حلقه میکروفیلم می‎باشد. بسیارى از میکروفیلم‎هاى موجود در کتابخانه، حاوى مجموعه‎اى از نسخه‎هاى خطى است و بنابراین تعداد عناوین موجود در این بخش به ۷۰۰ عنوان می‎رسد. کتابخانه محقق طباطبائى، توانسته است با پیاده کردن میکروفیلم‎ها به شکل کاغذی، دسترسى به این منابع را براى محققان آسان‎تر کند.

نسخ خطی

کتابخانه بنیاد، حاوی مجموعه‎ای از نسخه‎های خطی است که در میان آنها دست‎نوشته‎های خاندان سید یزدی است. نسخه اصل دست‎نویس کتاب «عروة الوثقی»، نمونه ارزشمند این مجموعه است. این نسخه‎ها به‎صورت خاندانی جمع شده و در میراث محقق طباطبائی جای گرفته است.

اسناد

مجموعه بزرگی از اسناد صاحب عروه، آیت‎الله سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، شامل فتاوی و مکاتبات در بخش اسناد بنیاد محقق طباطبایی نگهداری می‎شود. این مجموعه شامل اسناد سیاسی دوران مشروطه، اسناد فقهی و استفتائات، اسناد اجتماعی و مکاتبات با شیوخ عشایر و اسناد مالی است. تعداد این اسناد بیش از 6000 پاره سند است که اکثراً مربوط به سال‎های پایانی حیات صاحب عروه است و شاید هیچ جا چنین مجموعه‎ای در تاریخ مرجعیت از یک مرجع برجای نمانده باشد و از این حیث در نوع خود بی‎نظیر است.

آرشیو صاحب عروه

در این بخش، مجموعه‎ای از کتاب‎ها، رسائل، نشریات و یادداشت‎هایی که از صاحب عروه یا درباره ایشان منتشر شده است، جمع‎آوری شده است و همچنان در حال توسعه است. این آرشیو، می‎تواند برای مطالعات فقهی و تاریخی درباره زندگانی صاحب عروه و آراء و اندیشه‎های ایشان مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد. سیستم کتابخانه به‎صورت باز بوده و همه روزه به‎جز ایام تعطیل رسمی، از ساعت هشت صبح تا چهار بعد از ظهر آماده استقبال از محققان و پژوهشگران علوم اسلامى مى‎باشد.

منابع مقاله

سایت بنیاد محقق طباطبایی http://mtif.org/page/about