۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
أنوار التنزيل و أسرار التأويل (تفسير البيضاوي) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۷ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۲۰:۳۳
، ۲۷ فوریهٔ ۲۰۱۹بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
}} | }} | ||
'''أنوار التنزيل و أسرار التأویل'''، مشهور به «تفسير بيضاوى»، تأليف [[عبدالله بن عمر شيرازى شافعى بيضاوى]] (م 691ق)، از عالمان و متكلمان و مفسران معاصر [[علامه حلّى]] و [[خواجه نصيرالدين طوسى]] بوده است.<ref>رستمى، مريم، ص66</ref>آماده‌سازى و مقدمه کتاب توسط محمد عبدالرحمن مرعشلى انجام شده است. | '''أنوار التنزيل و أسرار التأویل'''، مشهور به «تفسير بيضاوى»، تأليف [[عبدالله بن عمر شيرازى شافعى بيضاوى]] (م 691ق)، از عالمان و متكلمان و مفسران معاصر [[علامه حلّى]] و [[خواجه نصيرالدين طوسى]] بوده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1704/66 رستمى، مريم، ص66]</ref>آماده‌سازى و مقدمه کتاب توسط محمد عبدالرحمن مرعشلى انجام شده است. | ||
[[بیضاوی، عبدالله بن عمر|بيضاوى]]، در مقدمه كوتاه کتاب، به‌اجمال از انگيزه نگارش آن سخن گفته است. وى به انگيزه فراهم آوردن تفسير فشرده و گویا، همراه با زبده انديشه‌هاى انديشه‌وران، دست به نگارش تفسير زده است .<ref>همان، ص68</ref> | [[بیضاوی، عبدالله بن عمر|بيضاوى]]، در مقدمه كوتاه کتاب، به‌اجمال از انگيزه نگارش آن سخن گفته است. وى به انگيزه فراهم آوردن تفسير فشرده و گویا، همراه با زبده انديشه‌هاى انديشه‌وران، دست به نگارش تفسير زده است .<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1704/68 همان، ص68]</ref> | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
روش تفسيرى بيضاوى بدين‌ترتيب است كه در آغاز، از نام سوره، جايگاه نزول و تعداد آيات آن ياد مى‌كند و آنگاه به تفسير و تبيين واژه‌ها پرداخته و تفسير را ادامه مى‌دهد. | روش تفسيرى بيضاوى بدين‌ترتيب است كه در آغاز، از نام سوره، جايگاه نزول و تعداد آيات آن ياد مى‌كند و آنگاه به تفسير و تبيين واژه‌ها پرداخته و تفسير را ادامه مى‌دهد. | ||
اين کتاب در حقيقت، در برابر «[[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاویل في وجوه التأویل|كشاف]]» [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] به نگارش درآمده و گرايش به فكر اشعرى از نكات بارز این تفسير است. مطالب تفسير بيشتر برگرفته از «[[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاویل في وجوه التأویل|كشاف]]» [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] و تفسير كبير [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدين رازى]] است. یکى ديگر از منابع مورد استفاده بيضاوى، به‌ویژه در لغت و اشتقاق و بيان دقايق زبانى و ادبى قرآن كريم، تفسير [[راغب اصفهانی، حسین بن محمد|راغب اصفهانى]] است. صاحب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» همچنين ذيل مدخل «[[تفسير الراغب الإصفهانی|تفسير الراغب]]»، از آن به‌عنوان یکى از مآخذ «أنوار التنزيل» بيضاوى ياد مى‌كند .<ref>مصلايى‌پور، عباس، دانشنامه قرآن كريم؛ مقدمه محقق، ص12</ref> | اين کتاب در حقيقت، در برابر «[[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاویل في وجوه التأویل|كشاف]]» [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] به نگارش درآمده و گرايش به فكر اشعرى از نكات بارز این تفسير است. مطالب تفسير بيشتر برگرفته از «[[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاویل في وجوه التأویل|كشاف]]» [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] و تفسير كبير [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدين رازى]] است. یکى ديگر از منابع مورد استفاده بيضاوى، به‌ویژه در لغت و اشتقاق و بيان دقايق زبانى و ادبى قرآن كريم، تفسير [[راغب اصفهانی، حسین بن محمد|راغب اصفهانى]] است. صاحب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]]» همچنين ذيل مدخل «[[تفسير الراغب الإصفهانی|تفسير الراغب]]»، از آن به‌عنوان یکى از مآخذ «أنوار التنزيل» بيضاوى ياد مى‌كند .<ref>مصلايى‌پور، عباس، دانشنامه قرآن كريم؛ [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/12318/1/12 مقدمه محقق، ص12]</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
تفسير بيضاوى از جمله تفاسير مختصر، مفيد و محكم است كه به‌خاطر ویژگى‌ها و برجستگى‌هایى كه دارد، مورد توجه عالمان و حوزه‌هاى علوم اسلامى قرار گرفته و همت بسيارى از تفسيرپژوهندگان و محققان را به خود جلب كرده است؛ ازاين‌رو عالمان بسيارى به آن شرح نوشته و يا حاشيه و تعليقه نگاشته‌اند.<ref>رستمى، مريم، ص66</ref> مرعشلى، در مقدمه‌اش بر کتاب، اسامى 50 حاشيه و تعليقه بر کتاب را ذكر كرده است .<ref>مقدمه محقق، ص16 - 20</ref> | تفسير بيضاوى از جمله تفاسير مختصر، مفيد و محكم است كه به‌خاطر ویژگى‌ها و برجستگى‌هایى كه دارد، مورد توجه عالمان و حوزه‌هاى علوم اسلامى قرار گرفته و همت بسيارى از تفسيرپژوهندگان و محققان را به خود جلب كرده است؛ ازاين‌رو عالمان بسيارى به آن شرح نوشته و يا حاشيه و تعليقه نگاشته‌اند.<ref>رستمى، مريم، ص66</ref> مرعشلى، در مقدمه‌اش بر کتاب، اسامى 50 حاشيه و تعليقه بر کتاب را ذكر كرده است .<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/12318/1/16 مقدمه محقق، ص16 - 20]</ref> | ||
«أنوار التنزيل»، از نظر حجم از تفاسير متوسط است؛ ازاين‌روى از مباحث طولانى و نقد و بررسى‌هاى طولانى و عرضه ديدگاه‌ها و ارزيابى آنها به‌طور گسترده در آن خبرى نيست. بيشترين همت مؤلف آن، تبيين واژه‌ها و تشريح جملات آيات و توضيح مفهوم آيات الهى است. او در این راستا به اقوال مختلف در كمال اختصار روى مى‌آورد و تفصيل و توسيع را برنمى‌تابد. بيضاوى غالباً معنايى را مى‌گزيند و به آن استدلال مى‌كند و پس از آن به گفته‌ها و يافته‌هاى ديگران روى مى‌آورد. او به‌جز آنچه را كه انتخاب كرده است، با تعبير «قيل»، «روى» و... مى‌آورد تا نشانگر تضعيف آن ديدگاه‌ها و يا عدم اعتماد وى به آنها باشد .<ref>مقدمه محقق، ص13</ref> | «أنوار التنزيل»، از نظر حجم از تفاسير متوسط است؛ ازاين‌روى از مباحث طولانى و نقد و بررسى‌هاى طولانى و عرضه ديدگاه‌ها و ارزيابى آنها به‌طور گسترده در آن خبرى نيست. بيشترين همت مؤلف آن، تبيين واژه‌ها و تشريح جملات آيات و توضيح مفهوم آيات الهى است. او در این راستا به اقوال مختلف در كمال اختصار روى مى‌آورد و تفصيل و توسيع را برنمى‌تابد. بيضاوى غالباً معنايى را مى‌گزيند و به آن استدلال مى‌كند و پس از آن به گفته‌ها و يافته‌هاى ديگران روى مى‌آورد. او به‌جز آنچه را كه انتخاب كرده است، با تعبير «قيل»، «روى» و... مى‌آورد تا نشانگر تضعيف آن ديدگاه‌ها و يا عدم اعتماد وى به آنها باشد .<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/12318/1/13 مقدمه محقق، ص13]</ref> | ||
مباحث مربوط به قرائت و تعيين دقيق قرائت‌هاى مشهور و اشاره به قرائت‌هاى ديگر، بخش ديگرى از محتواى تفسير او را تشكيل مى‌دهد. بااين‌همه بيضاوى از مباحث كلامى، فقهى، اخلاقى و بعضاً تاريخى نيز غفلت نمى‌كند، كه از آنها ياد خواهيم كرد. بيضاوى به پيروى از [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، پس از پایان تفسير سوره‌ها، رواياتى در فضيلت سوره و ثواب قرائت آن نقل مى‌كند .<ref>رستمى، مريم، ص68 - 69</ref> | مباحث مربوط به قرائت و تعيين دقيق قرائت‌هاى مشهور و اشاره به قرائت‌هاى ديگر، بخش ديگرى از محتواى تفسير او را تشكيل مى‌دهد. بااين‌همه بيضاوى از مباحث كلامى، فقهى، اخلاقى و بعضاً تاريخى نيز غفلت نمى‌كند، كه از آنها ياد خواهيم كرد. بيضاوى به پيروى از [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، پس از پایان تفسير سوره‌ها، رواياتى در فضيلت سوره و ثواب قرائت آن نقل مى‌كند .<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1704/68 رستمى، مريم، ص68 - 69]</ref> | ||
تفسير بيضاوى و به‌ویژه ارزش ادبى و تفسيرى آن در میان اهل فن و مفسران شيعى نيز مورد توجه بوده است. مولا فتح‌الله كاشانى (م 988ق) در مقدمه «زبدة التفاسير» كه به زبان عربى نوشته است، از «أنوار التنزيل»، به‌عنوان یکى از چهار منبع عمده خود ياد مى‌كند. نگاهى گذرا به مجلدات «[[بحار الأنوار]]» [[مجلسی، محمدباقر|مجلسى]] نيز بيانگر استفاده مكرر او از تفسير بيضاوى است. میرزا محمد مشهدى قمى، از علماى امامى سده 12ق نيز در بحث‌هاى ادبى خود از «أنوار التنزيل» بيضاوى بسيار بهره برده است .<ref>مصلايى‌پور، عباس، دانشنامه موضوعى قرآن</ref> | تفسير بيضاوى و به‌ویژه ارزش ادبى و تفسيرى آن در میان اهل فن و مفسران شيعى نيز مورد توجه بوده است. مولا فتح‌الله كاشانى (م 988ق) در مقدمه «زبدة التفاسير» كه به زبان عربى نوشته است، از «أنوار التنزيل»، به‌عنوان یکى از چهار منبع عمده خود ياد مى‌كند. نگاهى گذرا به مجلدات «[[بحار الأنوار]]» [[مجلسی، محمدباقر|مجلسى]] نيز بيانگر استفاده مكرر او از تفسير بيضاوى است. میرزا محمد مشهدى قمى، از علماى امامى سده 12ق نيز در بحث‌هاى ادبى خود از «أنوار التنزيل» بيضاوى بسيار بهره برده است .<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/Article/Index مصلايى‌پور، عباس، دانشنامه موضوعى قرآن]</ref> | ||
تفسير بيضاوى، به‌ویژه در شناخت ملل مختلف نسبت به اسلام اثرى شگرف نهاد؛ برای نمونه در سده‌هاى 9 و 10ق / 15 و 16م، یکى از پرتداول‌ترين آثار اسلامى در آسياى جنوب شرقى، این تفسير بود. همچنين در اروپاى سده‌هاى 16م، به بعد، ترجمه این اثر نقطه عطفى در بالا بردن میزان آشنايى اروپاييان با دين اسلام بود. در سده‌هاى پسين نيز مترجمان قرآن كريم به زبان‌هاى اروپايى از این تفسير بهره‌هاى فراوان برده‌اند .<ref>همان</ref> | تفسير بيضاوى، به‌ویژه در شناخت ملل مختلف نسبت به اسلام اثرى شگرف نهاد؛ برای نمونه در سده‌هاى 9 و 10ق / 15 و 16م، یکى از پرتداول‌ترين آثار اسلامى در آسياى جنوب شرقى، این تفسير بود. همچنين در اروپاى سده‌هاى 16م، به بعد، ترجمه این اثر نقطه عطفى در بالا بردن میزان آشنايى اروپاييان با دين اسلام بود. در سده‌هاى پسين نيز مترجمان قرآن كريم به زبان‌هاى اروپايى از این تفسير بهره‌هاى فراوان برده‌اند .<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/Article/Index همان]</ref> | ||
==وضعيت کتاب== | ==وضعيت کتاب== | ||
از ديد حاجى خليفه پرفايده‌ترين و سودمندترين حاشيه كامل بر تفسير بيضاوى، حاشيه محيى‌الدين محمد بن مصطفى قوجوى، معروف به شيخ‌زاده (م 951ق) است. این حاشيه، از شروح مفصل ادبى و بيانى تفسير بيضاوى است كه برای طلاب و محصلان علوم قرآنى نگارش شده است. [[ذهبى]]، مشهورترين حواشى بر تفسير بيضاوى را حاشيه قاضى‌زاده، حاشيه شهاب و حاشيه قونوى مى‌داند .<ref>مقدمه محقق، ص15</ref>[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]] نيز یکى از بهترين حواشى غير كامل بر تفسير بيضاوى را، حاشيه [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهایى]] مى‌داند. | از ديد حاجى خليفه پرفايده‌ترين و سودمندترين حاشيه كامل بر تفسير بيضاوى، حاشيه محيى‌الدين محمد بن مصطفى قوجوى، معروف به شيخ‌زاده (م 951ق) است. این حاشيه، از شروح مفصل ادبى و بيانى تفسير بيضاوى است كه برای طلاب و محصلان علوم قرآنى نگارش شده است. [[ذهبى]]، مشهورترين حواشى بر تفسير بيضاوى را حاشيه قاضى‌زاده، حاشيه شهاب و حاشيه قونوى مى‌داند .<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/12318/1/15 مقدمه محقق، ص15]</ref>[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]] نيز یکى از بهترين حواشى غير كامل بر تفسير بيضاوى را، حاشيه [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهایى]] مى‌داند. | ||
تفسير بيضاوى، توسط برخى مختصر نيز شده است. حاجى خليفه از «الإتحاف بتمیيز ما تبع فيه البيضاوی» به‌عنوان مختصر تفسير بيضاوى توسط محمدبن يوسف شامى ياد مى‌كند. وى همچنين از مختصرى متعلق به محمد بن محمد بن عبدالرحمان شافعى قاهرى، معروف به امام الكامليه (م 874ق) ياد مى‌نمايد. شيخ [[مناوی، محمد عبدالرئوف|عبدالرئوف مناوى]]، احاديث تفسير بيضاوى را مستنديابى كرده و آن را «الفتح السماوی بتخريج أحاديث البيضاوی» نام‌گذارى كرده است .<ref>مصلايى‌پور، عباس، دانشنامه موضوعى قرآن</ref> | تفسير بيضاوى، توسط برخى مختصر نيز شده است. حاجى خليفه از «الإتحاف بتمیيز ما تبع فيه البيضاوی» به‌عنوان مختصر تفسير بيضاوى توسط محمدبن يوسف شامى ياد مى‌كند. وى همچنين از مختصرى متعلق به محمد بن محمد بن عبدالرحمان شافعى قاهرى، معروف به امام الكامليه (م 874ق) ياد مى‌نمايد. شيخ [[مناوی، محمد عبدالرئوف|عبدالرئوف مناوى]]، احاديث تفسير بيضاوى را مستنديابى كرده و آن را «الفتح السماوی بتخريج أحاديث البيضاوی» نام‌گذارى كرده است .<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/Article/Index مصلايى‌پور، عباس، دانشنامه موضوعى قرآن]</ref> | ||
فهرست مطالب در انتهاى کتاب آمده است. پاورقى، تنها در مقدمه محقق ديده مى‌شود. | فهرست مطالب در انتهاى کتاب آمده است. پاورقى، تنها در مقدمه محقق ديده مى‌شود. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
[[رده:متون تفاسیر]] | [[رده:متون تفاسیر]] | ||
[[رده:قدیم 25 مرداد الی 24 شهریور]] | [[رده:قدیم 25 مرداد الی 24 شهریور]] | ||
[[رده:25 دی الی 24 بهمن(97)]] | |||