المسائل العشر في الغيبة

المسائل العشر في الغیبة
پدیدآوران	مرکز الدراسات التخصصیة في الإمام المهدي عجل‌الله‌تعالی‌فرجه الشریف (تقدیم) مفید، محمد بن محمد (نویسنده) تبریزیان، فارس (محقق)
ناشر	دليل ما
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1384 ش یا 1426 ق
چاپ	1
شابک	‎964-397-101-5
موضوع	محمد بن حسن(عج)، امام دوازدهم، 255ق. - غیبت مهدویت - انتظار
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏224‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏م‎‏5‎‏

المسائل العشر في الغيبة به زبان عربى اثر محمد بن محمد بن نعمان مشهور به شيخ مفيد(336-413ق) مى‌باشد.

اثر، درصدد پاسخ‌گويى به شبهات مربوط به اصل وجود، غيبت امام مهدى(عج) و به بررسى ابعاد گوناگون مسئله مهدویت و فلسفه غيبت مى‌پردازد.

شيخ مفيد، ذكرى از نام پرسش‌گر در اثر نمى‌آورد؛ ولى عباراتى كه شيخ در وصف اين فرد از جايگاه و ارزش و حقى كه او دارد، بيان مى‌كند، معلوم مى‌شود او از علماء و از افراد قابل ستايش مى‌باشد و پرسش‌هاى او به خاطر اين نيست كه خود او قائل به اين شبهات است، بلكه اين شبهات در جامعه آن روز مطرح بوده و او اين پرسش‌ها و شبهات را جمع‌آورى و موضوع‌بندى و براى شيخ ارسال نموده است. شيخ هم درصدد پاسخ‌گويى به اين شبهات اقدام و طبق آن چه آن شخص پرسش‌ها را در ده فصل مطرح كرده، او هم به همان روش در مقام پاسخ بر مى‌آيد و آن چه اين مساله را تاييد مى‌كند، مطالبى است كه شيخ در آخر فصل دوم در نقد و ردّ فرقه‌هاى ضالّه مطرح كرده، روشن مى‌شود.

در اثر، دو مطلب آمده كه تاريخ تألیف را روشن مى‌كند. يكى در مقدّمه اثر كه به معرفى فصل ششم مى‌پردازد و مى‌گويد: الى وقتنا هذا و هو سنه عشره و اربعمائه (سال 410ق) و ديگرى در فصل ششم كه آمده سال 411ق. از اين دو نص، مى‌توان نتيجه گرفت كه شروع تألیف اواخر 410ق و پایان آن 411ق مى‌باشد.

ساختار

آن چه اعتقاد به غيبت مهدى(عج) را در انظار افراد داراى فكر و انديشه، مورد اشكال قرار مى‌دهد، اين نظريه است كه غيبت فردى با آن خصوصيّت و كيفيّتى كه شيعه ادعا مى‌كند، آيا از نظر علمى و فلسفى امكان پذير است يا نه؟ و اشكالات و شبهات ديگر از اين قبيل كه در اذهان مطرح است. اثر حاضر با مطرح نمودن انتقادات و شبهات ده گانه با اينكه نهايت اختصار را در آغاز و انجام اين بحث بكار برده، به بهترين وجه اين جنبه را بررسى نموده و كاملاً اشكالات را حل نموده و پاسخ‌ها را در ضمن ده فصل مطرح نموده است.

نویسنده براى نقد و ردّ اين شبهات با بهره‌گيرى از آيات قرآنى، احاديث، حكم، داستان‌هاى انبياء و حكيمان و منابع تاريخى و همچنين با تكيه بر شيوه كلامى و ادله عقلى به پاسخ برخاسته و بر ضرورت اعتقاد به انديشه مهدویت و ابعاد مختلف آن تاكيد كرده است.

گزارش محتوا

موضوعات اين پرسش‌ها عبارت است از: اعتقاد فرق اسلامى غيرشيعه به اين كه امام حسن عسکری(ع) اصلاً فرزند پسر نداشته است، تكذيب جعفر بن على برادر امام حسن عسکری(ع) بر پسر داشتن امام يازدهم، عدم ذكر نام مهدى(ع) در وصيت‌‌نامه امام حسن عسکری(ع) به مادرش، عدم امكان طولانى بودن عمر انسان به اندازه عمر امام مهدى(ع)، ادعاى بعضى از فرق اسلامى غير شيعه مبنى بر زنده بودن پيشوايان آن‌ها نظير فرفه ممطوره، كيسانيّه، نا روسيه و اسماعيليه و...

شيخ مفيد، انتقاد اول را مطلبى بسيار نادرست و مخالف با واقع مى‌داند و پاسخ مى‌دهد كه اثبات ولادت فرزند براى انسان از چندين راه؛ از جمله قابله و يا زن ديگرى در هنگام ولادت حاضر باشند و در حضور مردم به فرزند بودن مولود، براى شخص مورد نظر تصريح كند و ديگر خود صاحب فرزند اعتراف كند كه صاحب فرزند گرديده است و سوم دو نفر مسلمان عادل شهادت دهند كه پدر، اقرار به وجود فرزند كرده است. در مورد امام زمان(عج) همه اين راه‌ها به اثبات رسيده است به گونه‌اى كه گروه زيادى از اهل فضل و علم و از مردان و زنان متديّن، همواره از امام عسکرى(ع) نقل كرده‌اند كه وجود فرزندى به نام مهدى(ع) اعتراف نموده و در حضور آنان به امامت ايشان بعد از خود تصريح كرده است.

و در مورد انتقاد دوم، شيخ معتقدند كه مانند انتقاد قبلى كاملاً بى‌اساس بوده، زيرا استدلال به عمل فردى بر صحت آن عمل، در صورتى صحيح و پذيرفته است كه معصوم و به دور از هر گونه خطاء و اشتباه باشد و همه امت‌هاى اسلامى بر اين عقيده هستند كه جعفر داراى چنين مقامى نبوده است. انتقاد سوم را هم شيخ نقد و پاسخ مى‌دهند كه وصيّت امام حسن عسکرى به مادرش، مويّد اين مطلب است كه وى مى‌خواسته ولادت و وجود فرزند خود را پنهان داشته و از ريختن خونش به دست آن كسانى كه چنين كارى را حلال و درست دانسته‌اند، جلوگيرى كند و اگر در وصيت نامى از فرزند خود مى‌برد و يا شخصاً به مادرش وصيت مى‌نمود، بدون ترديد نقض غرض مى‌شد و هدف نهايى ايشان كه حفظ امام(ع) بود، به دست نمى‌آمد. شيخ در ادامه، ديگر انتقادات را هم كاملاً بى‌اساس و پاسخ لازم را براى هر كدام ارائه مى‌دهند و به ذكر فلسفه غيبت، طول عمر، آثار وجودى، استمرار امامت، كيفيت شناخت امام(عج) و تفاوت نظريه اماميّه و ديگر فرق شيعه درباره حضرت مهدى(ع) را بررسى و تحليل مى‌كند.

گزارش وضعيت

در مقدّمه محقّق كه توسط شيخ فارس حسون نگارش يافته اين مطالب: چرا به امام عصر(عج) اين قدر اهتمام و تاكيد شده است؟ كتاب شناسى مختصرى از نگارش‌هاى عالمان شيعه در باب حضرت مهدى(ع)، اهتمام شيخ مفيد به بحث مهدويّت، معرفى كامل اثر حاضر شامل نام كتاب، اهميّت آن، تاريخ تألیف، پرسش‌گر وسائل، نسخ شناسى اثر و روش محقق در رابطه با چگونگى تحقيق، مورد بررسى قرار گرفته است.

اثر فوق به زبان فارسی با عنوان ده انتقاد و پاسخ پيرامون غيبت امام مهدى(ع) توسط محمدباقر خالصى ترجمه شده است.

همچنين محقق در پاورقى‌ها به معرفى اعلام، كتب، فرق، شهرها و شرح بعضى از كلمات، لغات و عبارات دشوار كه در متن وارد شده، پرداخته است.

از آن جا كه محقق از چندين نسخه براى تصحيح و مقابله سودجسته است، به همين جهت در پاورقى‌ها ذكر موارد اختلاف آن‌ها آمده است.در آغاز اثر، تصويرى از نسخ گوناگون درج شده است.

در پایان اثر، فهرست‌هاى آيات قرآن، احاديث، اعلام، اشعار، فرق و قبيله‌ها و امّت ها، كتب، شهرها، قصص، منابع تحقيق و فهرست مطالب آمده است.

منابع مقاله

پايگاه اطلاع رسانى سراسرى اسلامى (پارسا)، 1388، امام مهدى(عج) در آينه قلم، قم، موسسه اطلاع رسانى مرجع

ده انتقاد و پاسخ پيرامون غيبت مهدى(عج)، خالصى، محمدباقر، انتشارات راه امام، 1361، تهران

متن کتاب