مختارنامه (مجموعه رباعیات عطار): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
مختارنامه | مختارنامه | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[عطار، محمد بن ابراهیم]] ( | [[عطار، محمد بن ابراهیم]] (نویسنده) | ||
[[شفیعی کدکنی، محمدرضا]] (محقق) | [[شفیعی کدکنی، محمدرضا]] (محقق) | ||
نسخهٔ ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۷:۱۸
| مختارنامه (مجموعه رباعیات عطار) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عطار، محمد بن ابراهیم (نویسنده) شفیعی کدکنی، محمدرضا (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | مختارنامه: مجموعه رباعیات
مجموعه رباعیات عطار مختارنامه |
| ناشر | سخن |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 ش |
| چاپ | 3 |
| موضوع | شعر عرفانی - قرن 6ق. شعر فارسی - قرن 6ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR 5045 |
مختارنامه مجموعه رباعیات عطار نیشابوری بنابر شواهد موجود، رباعى قالب شعرى اصيل فارسى به شمار مى‌رود كه در سده‌هاى ششم و هفتم بسيار رونق داشته و مجموعه رباعيات فراوانى در اين روزگار تدوين شده است. اين اثر رباعى‌هاى عطار را در بردارد و خود شاعر مقدمه‌اى به نثر بر آن نوشته و گفته است كه گروهى از دوستانش از او خواسته‌اند كه به دليل فراوان بودن شعرهاى ديوانش، بهتر است گزيده‌اى از آن را بازبنويسد.
ساختار
عطار به گفته خودش در مقدمه منثور مختارنامه، شش هزار رباعى داشته كه حدود 2200 رباعى را در مختارنامه گرد آورده است. سنت رايج در تدوين مجموعه رباعيات چنان بود كه كتاب را بر پايه موضوع به چند باب بخش مى‌كردند و در هر باب آن رباعى‌هايى را مى‌نوشتند كه با موضوع هم‌سو و پيوسته بود. عطار به دليل فراوانى رباعى‌هاى خود، به‌رغم شاعران پيشين كه رباعى‌هايشان را در ديوان شعرشان مى‌آوردند، آنها را در كتاب ويژه‌اى (همين اثر) گنجانده و بر پايه درون‌مايه (مضمون) آنها را تقسيم‌بندى كرده است.
در بيش‌تر قالب‌هاى شعر فارسى، همواره صورت (فرم) بر تجربه شاعرانه مقدم است، اما در رباعى، لحظه و تجربه شعرى بر صورت پيشى مى‌گيرد و به همين دليل لحظه‌ها و تجربه‌هاى روحى عطار در مختارنامه بيش‌تر و گوناگون‌تر داز ديگر آثار اوست. البته نمونه‌هاى استثنايى نيز در آنها هست كه حرف‌هاى سست و در معيار ذوقى اين روزگار، خنده‌دار و مبتذل مى‌نمايد. جز اينها، ديگر رباعى‌هاى عطار از توفيق هنرى لازم برخوردارند.
درون‌مايه
گوناگونى درون‌مايه و گستره دامنه رباعيات عطار، شگفتنى‌برانگيز است. شايد كسانى مانند اوحدالدين کرمانى (سده هفتم) و سحابى استرآبادى (سده دهم) يا بيدل دهلوى (سده دوازدهم) به اندازه او رباعى سروده باشند، اما يك دهم رباعيات آنان به خوبى رباعى‌هاى عطار در مختارنامه نيست.
جغرافياى كتاب
الف) پيشينه
نخستين مجموعه رباعى را به على بن حسن ابى طيب باخرزى، مؤلف دميه القصر و عصره علماء اهل العصر (م 468) نسبت داده‌اند. او مجموعه‌اى رباعى به نام طرب‌خانه داشته كه عوفى مؤلف لباب‌الالباب آن را در كتابخانه سرپل بخارا ديده و از اين باخرزى چهار رباعى در كتاب نُزهَة المجالس آمده است. او در كتاب مشهورش دميه القصر نيز اشعارى به زبان عربى بر وزن و سياق رباعى از شاعران ايرانى نقل مى‌كند. گزيده‌اى با نام مجمع الرباعيات (پيش از 558 قمرى) در آنكارا به دست شخصى به نام ابوحنيفه عبدالكريم بن ابوبكر نوشته شد كه بخشى از آن فهرست باب‌ها و شمارى رباعى در مجموعه‌اى خطى در كتابخانه حالت افندى در استانبول موجود است.
شايد عطار نيشابورى نيز بر اثر همين سنت عصرى از شش هزار رباعى خود، تنها 2279 رباعى را در پنجاه باب تنظيم كرده و نام مختارنامه بر آن نهاده باشد. پس از عطار رباعيات اوحدالدين کرمانى (م 635 ق) در دوازده باب تنظيم شده است. هم‌چنين در قرن هفتم نُزهَه المجالس وجود دارد كه آن را جمال خليل شروانى در سال‌هاى (690 - 650 ق) نوشت. او در اين كتاب 4139 رباعى از سيصد شاعر فارسى تا سده هفتم هجرى گرد آورده است. نزهه المجالس هفده باب و 96 موضوع دارد كه از ديد شكل تنظيم كتاب و عنوان باب‌ها به مختارنامه مى‌ماند.
ب) نسخه‌شناسى
استاد كدكنى مى‌گويد در آغاز قصد داشته است كه از دو هزار رباعى عطار، دويست يا سيصد تا را برگزيند و چاپ كند، اما به دليل اينكه گذشتگان اين متن را در هشت سده پاس داشته‌اند و از اين‌رو، كه اين متن سندى مهم در ادبيات فارسى به شمار مى‌رود، آن را بدان شكل منتشر كرده است. وى مى‌گويد اين اثر به خيام‌شناسى نيز كمك مى‌كند؛ زيرا بسيارى از شهيرترين و زيباترين رباعى‌هايى كه به نام خيام آوازه‌اى دارند، بر پايه نسخه‌هاى كهن مختارنامه، از آن عطارند و انتساب آنها به خيام دست كم دو سده پس از نوشته شدن نسخه‌هاى متن اين كتاب صورت پذيرفته است.